Σαν σήμερα εγένετο… Α’ Εθνική κατηγορία

Σας θυμίζει κάτι η ομάδα Μέγας Αλέξανδρος; Η ΑΕ Νικαίας; Ο Παγκορινθιακός; Αν κάπου τις έχετε ακούσε μέσα σε αυτά τα χρόνια, αν τις έχετε πετύχει σε κάποια χαμηλή κατηγορία και τις έχετε απλά… προσπεράσει, δεν θα σας αδικήσουμε. Τα χρόνια πέρασαν, το ποδόσφαιρο είχε εξέλιξη, ο ρομαντισμός έδωσε τη θέση του στον επαγγελματισμό.

Το μακρινό 1959, όμως, αυτές οι τρεις ομάδες έγιναν – μαζί με άλλες 13, γνωστές ακόμα και σήμερα – μέρος της ιστορίας του ποδοσφαίρου στη χώρα μας. Υπήρξαν μέλη του πρώτου πρωταθλήματος της Α’ Εθνικής κατηγορίας, που ξεκίνησε σαν σήμερα, 25 Οκτωβρίου, πριν από 58 χρόνια.

Το ελληνικό ποδόσφαιρο γιορτάζει τα 59α γενέθλιά του από τη μέρα που ξεκίνησε η Α’ Εθνική (Superleague πλέον) και το pagenews.gr επιστρέφει στο παρελθόν και σας θυμίζει τι συνέβη στο πρώτο πρωτάθλημα. Τι έγινε την 1η αγωνιστική, ποιος κατέκτησε τον τίτλο, ποια ήταν η κορυφαία ενδεκάδα του πρωταθλήματος. Bonus, ιστορικά πρωτοσέλιδα εφημερίδων της εποχής.

Έτσι ξεκίνησαν όλα

Μέχρι και την περίοδο 1958 – 1959 το Πρωτάθλημα Ελλάδας διεξαγόταν σε δύο φάσεις: τοπικά πρωταθλήματα και τελική φάση, με τους πρωταθλητές των τριών ιδρυτικών ενώσεων της ΕΠΟ: Αθήνας, Πειραιά και Μακεδονίας, καθώς και εκπροσώπων της λοιπής Ελλάδας.

Οι διαβουλεύσεις κράτησαν μήνες. Η δημιουργία ενός πρωταθλήματος υπό τη μορφή ενιαίας μόνιμης εθνικής κατηγορίας και όχι με τον τρόπο που διεξάγονταν μέχρι τότε με την συμμετοχή των ομάδων που είχαν προκριθεί από τις τοπικές διοργανώσεις αποτέλεσε απαίτηση τόσο τις Πολιτείας όσο και της ΟΥΕΦΑ.

Η κυβέρνηση Καραμανλή επιθυμούσε την καθιέρωση σταθερού αριθμού αγώνων κάθε Κυριακή πανελλήνιας εμβέλειας ώστε να τονωθεί το ενδιαφέρον για το ΠΡΟ-ΠΟ, ενώ η ΟΥΕΦΑ επιθυμούσε την ανακήρυξη των εθνικών πρωταθλητών με αυστηρά κριτήρια και μέσω διοργανώσεων κοινής μορφής για όλα τα κράτη.

Η ΕΠΟ αρχικά αντέδρασε, αλλά υποχρεώθηκε, υπό την έντονη πίεση του γενικού γραμματέα αθλητισμού, Γεωργίου Βήχου, να προχωρήσει σε κατάργηση των διοργανώσεων των κατά τόπους Ενώσεων Ποδοσφαιρικών Σωματείων ΕΠΣ ως φάσεις πρόκρισης για το Πανελλήνιο Πρωτάθλημα. Τη θέση του τελευταίου έπαιρνε η Α’ Εθνική, μία ενιαία κατηγορία με συλλόγους από όλη την ελληνική επικράτεια και σταθερής συμμετοχής, με εξαίρεση όσους θα υποβιβάζονταν στο τέλος της περιόδου.

Ο αρχικός σχεδιασμός προέβλεπε ένα αριθμό ομάδων κατά πολύ μεγαλύτερο των 10 του τελευταίου Πανελληνίου Πρωταθλήματος 1958-59 και συγκεκριμένα 18 οι οποίες, καθώς το πρόγραμμα της διευρυμένης κατηγορίας θα κάλυπτε σχεδόν όλες τις διαθέσιμες ημερομηνίες της αγωνιστικής χρονιάς, δεν θα συμμετείχαν πλέον στις τοπικές διοργανώσεις της ΕΠΣ τους.

Εκείνες θα αποτελούσαν το πρόκριμα για την άνοδο στην εθνική Κατηγορία της επόμενης περιόδου και όχι για τη συμμετοχή στην τελική φάση πρωταθλήματος της τρέχουσας, οπότε η σημασία τους υποβιβαζόταν σε σημαντικό βαθμό.

Το Σάββατο 10 Οκτωβρίου 1959 στη Γενική Συνέλευση της ΕΠΟ, δηλαδή με συμμετοχή όλων των μελών της Ενώσεων Ποδοσφαιρικών Σωματείων και παρουσία της ΓΓΑ και εκπροσώπων της κυβέρνησης Καραμανλή έγινε πραγματικότητα η Α’ εθνική Κατηγορία του ελληνικού ποδοσφαίρου. Η 1η αγωνιστική ορίστηκε για μετά από 15 ημέρες.

Οι 16 ομάδες του πρώτου πρωταθλήματος

Κατά τη ΓΣ της ΕΠΟ στις 29 Αυγούστου 1959, αποφασίστηκε ότι τη νεοσυσταθείσα Α’ εθνική Κατηγορία θα συγκροτούσαν 18 ομάδες, με τον καθορισμό τους να γίνεται σύμφωνα με τις θέσεις στις τοπικές διοργανώσεις των ΕΠΣ την περίοδο 1958-59.

Η ΕΠΟ, κατά την καθοριστική της Γενική Συνέλευση το Σάββατο 10 Οκτωβρίου, αποφάσισε την μείωση των ομάδων σε 16 ώστε να μην επεκταθεί το αγωνιστικό πρόγραμμα μέσα στο καλοκαίρι.

Μετά τη λήξη της πρώτης διοργάνωσης το καλοκαίρι του 1960, οι ομάδες δεν αυξήθηκαν παρά την αρχική πρόθεση της ΕΠΟ, με τον αριθμό των 16 να κρίνεται ως ο ιδανικός προς διεξαγωγή ενός πρωταθλήματος στην Ελλάδα και έγινε 18 τελικά μόνο το 1967.

Οι ομάδες που συμμετείχαν στο πρώτο πρωτάθλημα της Α’ Εθνικής ήταν οι εξής:

Oι 4 πρώτες στο πρωτάθλημα της ΕΠΣ Αθηνών: Παναθηναϊκός, Πανιώνιος, ΑΕΚ και Απόλλων Αθηνών. Oι 4 πρώτες στο πρωτάθλημα της ΕΠΣ Πειραιώς: Ολυμπιακός, Εθνικός Πειραιώς, ΑΕ Νικαίας και Προοδευτική.

Oι 4 πρώτες στο πρωτάθλημα της ΕΠΣ Μακεδονίας (Θεσσαλονίκης): Άρης, ΠΑΟΚ, Απόλλων Θεσσαλονίκης και Ηρακλής.

Oι 3 πρώτες στον όμιλο Βορρά του Περιφερειακού Πρωταθλήματος: Δόξα Δράμας, Μέγας Αλέξανδρος Κατερίνης.

Oι πρώτες στους 2 υπο-ομίλους Νότου του Περιφερειακού Πρωταθλήματος: Παγκορινθιακός και Παναιγιάλειος

Το πρωτοσέλιδο των Αθλητικών Νέων για την απόφαση να γίνει ενιαίο πρωτάθλημα

Το πρώτο γκολ, ο πρώτος διαιτητής, τα αποτελέσματα και τα εισιτήρια της 1ης αγωνιστικής

Η “παρθενική” αναμέτρηση του πρωταθλήματος της Α’ Εθνικής ήταν το Προοδευτική – Απόλλων Θ., το οποίος ξεκίνησε στις 10 το πρωί! Οι “βυσσινί” πήραν τη νίκη με 1-0 και ο Νίκος Μυτώσης με το γκολ που πέτυχε έγινε ο πρώτος σκόρερ στην ιστορία της ενιαίας Α’ Εθνικής. Τερματοφύλακας που δέχτηκε το πρώτο γκολ ήταν ο Παράσχος Αυγητίδης. Διαιτητής του αγώνα ήταν ο Στράτος Κουλαξής του συνδέσμου Αθηνών, με επόπτες τους Δεμέστιχα και Ελευθεριάδη.

Από τα αποτελέσματα της πρεμιέρας ξεχώρισε η νίκη του Παγκορινθιακού επί του πρωταθλητή Ελλάδας, Ολυμπιακού, με 1-0, με σκόρερ τον Κόη έπειτα από εκτέλεση φάουλ.

Ιστορικό και το πρώτο πρωτοσέλιδο, την επομένη της πρεμιέρας

Την πρώτη αγωνιστική κόπηκαν συνολικά 41.500 εισιτηρία σε 8 αγώνες, με περισσότερα τα 10.319 στο ματς του Παναθηναϊκού με τον Παναιγιάλειο στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας, ενώ 9.134 εισιτήρια κόπηκαν στο Καραϊσκάκη, στο ματς Εθνικός Πειραιώς – ΑΕΚ.

Όπως θα δείτε και στον πίνακα παρακάτω, στο συγκεκριμένο ματς, στο οποίο η ΑΕΚ επικράτησε με 1-0, υπήρξε… διαφωνία για το πως σημειώθηκε το γκολ. Γι’ αυτό και έχει γραφτεί το εξής: “Κοζομπόλης αυτογκόλ ή Κανάκης 3′ σουτ.”

Συνοπτικά τα αποτελέσματα της πρώτης αγωνιστικής: ΠΑΟΚ-Μέγας Αλέξανδρος 3-2, Πανιώνιος-ΑΕ Νικαίας 3-0, Δόξα Δράμας –Άρης Θεσσαλονίκης 2-2, Ηρακλής – Απόλλων Αθηνών 0-0, Προοδευτική – Απόλλων Καλαμαριάς 1-0, Παναθηναϊκός – Παναιγιάλειος 2-1, Παγκορινθιακός – Ολυμπιακός Πειραιώς 1-0 και Εθνικός Π. – ΑΕΚ 0-1.

Πρωταθλητής ο Παναθηναϊκός σε μπαράζ με την ΑΕΚ

Το 1ο πρωτάθλημα Α’ Εθνικής κατέκτησε ο Παναθηναϊκός, που αναδείχθηκε έτσι πρωταθλητής Ελλάδας για 4η φορά στην ιστορία του. Ισοβάθμισε στους 79 βαθμούς με την ΑΕΚ και επικράτησε 2-1 στο μεταξύ τους μπαράζ, μία αναμέτρηση όπου δεν χρειαζόταν παρά το ισόπαλο αποτέλεσμα στο ουδέτερο στάδιο Καραϊσκάκης.

Σε μία τέτοια περίπτωση μετά και την ημίωρη παράταση, η προκήρυξη της διοργάνωσης έθετε ως κριτήριο την καλύτερη διαφορά τερμάτων. Μέσω μπαράζ και με το ίδιο σκορ κρίθηκε επίσης η τρίτη θέση για τον υποβιβασμό, με το νικητή Παναιγιάλειο να υπερτερεί πάλι του Παγκορινθιακού στην περίπτωση ισοπαλίας.

Το σύστημα βαθμολογίας ήταν 3 βαθμοί η νίκη, 2 βαθμοί η ισοπαλία, 1 βαθμός η ήττα.

Ο μέσος όρος εισιτηρίων και οι 19 δραχμές που κόστιζε

Τις 240 συναντήσεις της κανονικής διάρκειας του πρωταθλήματος παρακολούθησαν συνολικά 1,3 εκατομμύρια θεατές και οι εισπράξεις ανήλθαν στα 24,2 εκατομμύρια δραχμές.

Μέσος όρος θεατών τα 5.400 ανά παιχνίδι και 43.500 ανά αγωνιστική, με μία μέση τιμή εισόδου τις 19 περίπου δραχμές.

Πρώτος σκόρερ αναδείχθηκε ο Κώστας Νεστορίδης της ΑΕΚ με 33 γκολ, 2ος ο Γιώργος Καμάρας του Απόλλων Αθ. με 19 και τρίτος ο Παύλος Γρηγοριάδης της Δόξα Δράμας με 15 γκολ.

Σημειώθηκαν 627 γκολ στους 244 αγώνες με μ.ο 2,6 γκολ ανά παιχνίδι.

Όλα τα αποτελέσματα του πρωταθλήματος

Όπως είναι φυσικό, τις δύο πρώτες αγωνιστικές σημειώθηκαν οι εξής πρωτιές στην ιστορία της ποδοσφαιρικής Α’ Εθνικής:

– το πρώτο τέρμα πέτυχε ο Νίκος Μυτώσης με σουτ εις βάρος του τερματοφύλακα Παράσχου Αυγητίδη στο 67′ της εναρκτήριας αναμέτρησης (άρα γύρω στις 11:30 το πρωί). Εφόσον και η συγκεκριμένη άρχιζε στις 3:15, τότε πρώτο θα θεωρούταν εκείνο στο 3ο μόλις λεπτό του Εθνικός-ΑΕΚ 0-1 (δηλαδή επίσης στο Καραϊσκάκη), ένα τέρμα που οι μαρτυρίες διίστανται κατά πόσον πρέπει να χρεωθεί στο σουτ του βετεράνου Γιάννη Κανάκη ή την κόντρα στον Αλέκο Κοζομπόλη[11], η οποία και ξεγέλασε το Στράτο Μακρυωνίτη.

– το πρώτο τέρμα με κεφαλιά πέτυχε ο Λέανδρος Συμεωνίδης στο 31′ του ΠΑΟΚ-Μ. Αλέξανδρος 3-2 της πρεμιέρας, ισοφαρίζοντας το προβάδισμα των φιλοξενούμενων με το Βαγγέλη Καραφουλίδη και το πρώτο απευθείας σουτ-φάουλ

– το πρώτο πέναλτι καταλογίστηκε από το διεθνή διαιτητή Αλέκο Μοναστηριώτη (Πειραιώς) στο 57′ του Μ. Αλέξανδρος-Πανιώνιος 1-4 της 2ης αγωνιστικής (1 Νοεμβρίου 1959), για μαρκάρισμα “2 σε 1”. Το κέρδισε και το εκτέλεσε εύστοχα ο Μιχάλης Αμανατίδης των γηπεδούχων απέναντι στον Κώστα Βαλλιάνο. εάν τελικά δεν θεωρηθεί το τέρμα της ΑΕΚ ως αυτογκόλ, τότε πρώτο τέτοιο υπήρξε του Νίκου Φίλιου στο 70′ του Απόλλων Αθ.-Προοδευτική 3-0 (2η αγων.). Ο ίδιος πρόκειται για τον μόνο που σημείωσε και δεύτερο την ίδια χρονιά.

– με τη συμπλήρωση ακριβώς μίας ώρας αγώνων στην πρεμιέρα, ο Ι. Πασχαλίδης του Άρη είχε ήδη σημειώσει 2 τέρματα και μετά από ένα τέταρτο πέτυχε το ίδιο ο Θανάσης Σαραβάκος του Πανιωνίου.

Στη διάρκεια του πρωταθλήματος σημειώθηκαν

– στην 4η αγωνιστική (15 Νοεμβρίου 1959) η πρώτη αποβολή (τότε δεν υπήρχαν κάρτες και οι παίκτες εξέρχονταν με διαιτητικό νεύμα) του Λάκη Σοφιανού των γηπεδούχων στο Παναιγειάλειος-ΠΑΟΚ 2-3, από το διαιτητή Γιάννη Ζώγα (Αθηνών) για λάκτισμα αντιπάλου. Ως συνέπεια, στον πρώην κεντρικό επιθετικό του Παναθηναϊκού (έπειτα των Ολυμπιακού και Άρη) επιβλήθηκε από την ΕΠΟ τιμωρία ενός μηνός (επανήλθε μετά 4 παιχνίδια), καθώς οι ποινές αφορούσαν τότε σε ημερολογιακό αποκλεισμό αντί για συγκεκριμένο αριθμό αγώνων.

– στην 6η αγωνιστική (29 Νοεμβρίου 1959) η πρώτη άουτ εκτέλεση πέναλτι από τον Αμανατίδη (πάλι) στο 25′ του Μ. Αλέξανδρος-Παναιγιάλειος 1-1. Πρώτος τερματοφύλακας ο οποίος πραγματοποίησε απόκρουση από τα 11 βήματα, υπήρξε ο νεότατος Σάκης Διονυσιάδης στο ΑΕΚ-Δόξα Δράμας 4-3 της 20ης αγωνιστικής (20 Μαρτίου 1960) απέναντι στον τελικό νικητή (και αρχισκόρερ της χρονιάς) Κώστα Νεστορίδη.

– στην 7η αγωνιστική (6 Δεκεμβρίου 1959) το πρώτο χατ-τρικ, από τον Νεστορίδη στο Παναιγιάλειος-ΑΕΚ 1-4

– στην 18η αγωνιστική (6 Μαρτίου 1960) στο Εθνικός-ΑΕ Νικαίας 7-2 το πρώτο καρέ από τον Σωτήρη Πέστροφα (συχνότερα αγωνιζόταν στην άμυνα και σημείωσε μόλις δύο ακόμη τέρματα στις υπόλοιπες 27 συμμετοχές του!)

– μετά την 11η αγωνιστική (24 Ιανουαρίου 1960) η αντικατάσταση στο Μ. Αλέξανδρο του Άγγελου Τουλουμτζίδη με τον Λίοπολντ Ρες από την Αυστρία. Η πρώτη μεταγραφή τεχνικού μεσούσης της αγωνιστικής περιόδου πραγματοποιήθηκε κατά τη διακοπή του πρωταθλήματος τον Απρίλιο (πριν την 22η αγων.), με τον Απόλλωνα Αθ. να αναλαμβάνει ο παλαίμαχος παίκτης του Μιχάλης(;) Στράτος αντί του Κίριλ “Τζίνα” Σιμονόφσκι (παλαιότερα στον Άρη), για να πάρει εκείνος τη θέση του Ιταλού Μπρούνο Βάλε στον Ολυμπιακό. Αυτές ήταν οι μοναδικές προπονητικές αλλαγές καθ’ όλη την περίοδο, μαζί με την αντικατάσταση του Πάνου Μάρκοβιτς από το βοηθό του Ιάκωβο Μαγουλά στον Ηρακλή 6 αγώνες πριν το τέλος της.

– Στην πρεμιέρα, επίσης, σημειώθηκαν οι πρώτες εκτός έδρας νίκη (Εθνικός-ΑΕΚ 0-1), λευκή ισοπαλία (Ηρακλής-Απόλλων Αθ. στο Χαριλάου) και μεγάλη έκπληξη (με τον Παγκορινθιακό να νικά το νταμπλούχο Ολυμπιακό παρουσία πολλών στρατευμένων και την Κυριακή εκείνη να μην βρίσκεται 13άρι δελτίο στο ΠΡΟ-ΠΟ!). Τα πρώτα ντέρμπι της Α’ Εθνικής έληξαν ως εξής: Άρης-ΠΑΟΚ 0-1 (2η αγων.), Παναθηναϊκός-ΑΕΚ 2-2 (3η), ΑΕΚ-Ολυμπιακός 1-0 (10η) και Παναθηναϊκός-Ολυμπιακός 0-0 (15η, λήξη α’ γύρου).

– Τέλος, την πρώτη νίκη αθηναϊκής ομάδας στη Θεσσαλονίκη πέτυχε ο Απόλλωνας Αθ. με 2-1 επί του ΠΑΟΚ (3η αγων.) και την αντίστροφη ο Ηρακλής με το ίδιο σκορ επί του Πανιωνίου (6η αγων.).

Οι κορυφαίοι

Σύμφωνα με τον αθλητικογράφο και ποδοσφαιρικό στατιστικολόγο Γιώργο Παγιωτέλη, ο οποίος άθροιζε ανά αγωνιστική την ατομική βαθμολογία των παικτών όπως δημοσιευόταν στην εβδομαδιαία αθλητική εφημερίδα “Ομάδα” η κορυφαία 11αδα του πρωταθλήματος αποτελούνταν από τους:

Τερματοφύλακας: Κώστας Μάλλης – ΑΕ Νικαίας

Δεξιός αμυντικός: Δημήτρης Αναστασιάδης – ΑΕΚ

Αριστερός αμυντικός: Σωτήρης Αγγελόπουλος – ΠΑΟ

Κεντρικός αμυντικός: Μίμης Στεφανάκος – ΟΣΦΠ Δεξιός ενδιάμεσος: Τάκης Λουκανίδης – Δόξα Δράμας

Αριστερός ενδιάμεσος: Φάνης Τασίνος – Παγκορινθιακός

Δεξιός ακραίος επιθετικός (έξω δεξιά): Μίμης Δομάζος – ΠΑΟ

Δεξιός μεσοεπιθετ. (μέσα δεξιά): Μουφήτ Καλιοτζής – Άρης ή Ανδρέας Παπαεμμανουήλ – ΠΑΟ (εν ενεργεία διεθνής)

Κεντρικός επιθετικός: Κώστας Τουμπέλης – Ηρακλής

Αριστερός μεσοεπιθετικός (μέσα αριστερά): Παύλος Γρηγοριάδης – Δόξα Δράμας

Αριστερός ακραίος επιθετικός (έξω αριστερά): Ι. Πασχαλίδης – Άρης

Πιερικέ από που… κρατάει η σκούφια σου;

Ας επιστρέψουμε σε όσα γράφαμε στην αρχή του κειμένου. Υπήρξαν ομάδες που χάθηκαν μέσα στο πέρασμα των χρόνων, άλλες που έφτασαν ψηλά, αγωνίστηκαν και αγωνίζονται στην Ευρώπη, άλλες που είχαν τα πάνω τους και τα κάτω τους.

Ο Μέγας Αλέξανδρος Κατερίνης, με τον οποίο και ξεκινήσαμε το κείμενο, είναι ο πρόγονος του σημερινού Πιερικού. Ο Μέγας Αλέξανδρος συγχωνεύτηκε το 1961 με τον Όλυμπο Κατερίνης και δημιούργησαν τον Πιερικό.

Λίγα χρόνια μετά τη συμμετοχή του στην Α’ Εθνική προχώρησε σε συγχώνευση και ο Παγκορινθιακός, ο οποίος συγχωνεύτηκε με τον Άρη Κορίνθου και δημιούργησαν τον ΠΑΣ Κόρινθος, που τη δεκαετία του ’90 έφτασε μέχρι την 1η Εθνική κατηγορία.

Η ΑΕ Νίκαια υπάρχει ακόμα και σήμερα, συμμετέχοντας στο τοπικό πρωτάθλημα του Πειραιά, ενώ ο χρόνος υπήρξε αμείλικτος για ορισμένες ομάδες που συμμετείχαν σε εκείνο το πρώτο πρωτάθλημα της Α’ Εθνικής, όπως ο Εθνικός και η Προοδευτική που τα τελευταία χρόνια αγωνίζονται σε χαμηλές κατηγορίες.