Μπενίτο Μουσολίνι: Η πορεία προς τη Ρώμη

Ευφυΐης και αλαζονικός. Αυτός ήταν ο Μπενίτο Μουσολίνι, ο οποίος σαν σήμερα, στις 27 Οκτωβρίου 1922, ξεκίνησε την “Πορεία προς τη Ρώμη”, έναν από τους πλέον προβεβλημένους μύθους του φασισμού. Μύθος γιατί δεν ήταν η πορεία προς τη Ρώμη εκείνη που ανέβασε τον Μπενίτο Μουσολίνι στην εξουσία, αλλά η απόφαση του βασιλιά Βίκτωρα Εμμανουήλ του 2ου και του Γενικού Επιτελείου. Εξάλλου, σύμφωνα με νεότερες έρευνες, η πορεία προς τη Ρώμη δεν έγινε ποτέ, όπως την περιέγραψε η προπαγάνδα του Μουσολίνι. Στην πραγματικότητα, ο ίδιος και άλλοι ηγέτες του φασιστικού κόμματος ταξίδεψαν πρώτη θέση από το Μιλάνο ως τη Ρώμη με τρένο.

Η πορεία που πραγματοποιήθηκε δεν αποτελείτο από 300.000 μελανοχίτωνες, όπως επαναλάμβανε ο Μουσολίνι σε κάθε ευκαιρία, με τον ίδιο επικεφαλής της καβάλα στο άλογό του, αλλά από μερικές εκατοντάδες ανδρών των οποίων δεν ηγήθηκε καν ο ίδιος αλλά προσωπικότητες όπως οι γηραιοί στρατάρχες Τσέζαρε Μαρία Ντε Βέκκι (Cesare Maria de Vecchi) και Εμίλιο Ντε Μπόνο (Emilio De Bono), ο Ίταλο Μπάλμπο και ο Μικέλε Μπιάνκι (Michele Bianchi).

Μπενίτο Μουσολίνι: Ο γιος του σιδερά και της δασκάλας

Αλλά ας τα πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Από τότε που ο Μπενίτο Μουσολίνι, ο Iταλός δικτάτορας, γιος ενός σιδερά και μιας δασκάλας, γεννήθηκε το 1883 στο Πρεντάπιο, κοντά στο Φορλί της κεντρικής Ιταλίας. Η αλαζονεία του και η βίαιη συμπεριφορά του από μικρό παιδί ανάγκασαν πολλές φορές τους δασκάλους του να τον διώξουν από το σχολείο.

Αποφοιτώντας από το σχολαρχείο, ο Μουσολίνι θα γίνει δάσκαλος για μικρό χρονικό διάστημα μόνο. Οι βλέψεις του ήταν πολύ μεγαλύτερες. Οι ιδέες του φασιστικές. Ήθελε να γίνει κατακτητής. Το 1902 διέφυγε στην Ελβετία για να αποφύγει να υπηρετήσει στον στρατό. Εκεί, απασχολούμενος σε χειρωνακτικές εργασίες, μελέτησε τα έργα των σοσιαλιστών στοχαστών και άλλων συγγραφέων και εντάχθηκε στο σοσιαλιστικό κίνημα.

Επέστρεψε στην Ιταλία το 1904 και ανέπτυξε έντονη πολιτική δράση ως δημοσιογράφος και αγορήτης. Το 1910 παντρεύτηκε τη Ρακέλε Γκουίντι, που ήταν κόρη της χήρας ερωμένης του πατέρα του. Ένα χρόνο αργότερα, ο Μουσολίνι θα φυλακιστεί ως υποκινητής διαμαρτυριών κατά της εισβολής της Ιταλίας στη Λιβύη. Έμεινε στη φυλακή ένα χρόνο και όταν αποφυλακίστηκε οι ιθύνοντες του σοσιαλιστικού κόμματος του είχαν κρατήσει… ζεστή τη θέση του διευθυντή της κομματικής εφημερίδας τους “Avanti” (Εμπρός).

Μπενίτο Μουσολίνι: Γνωστός μέσω του Τύπου

Μέσω της εφημερίδας, ο Μουσολίνι άρχισε να γίνεται γνωστός και να αποκτά αφοσιωμένο κοινό. Γρήγορα τα κείμενά του άρχισαν να ξεφεύγουν από τις σοσιαλιστικές ιδέες. Επιθυμούσε την προσωπική άνοδο και την επιθυμούσε γρήγορα. Βιαστικά. Με αποτέλεσμα να μην αργήσει να έρθει η οριστική του ρήξη με το σοσιαλιστικό κόμμα.

Αφορμή υπήρξε ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος (1914-1918), με τον Μουσολίνι αρχικά να τίθεται εναντίον του πολέμου και υπέρ της ουδετερότητας της Ιταλίας. Γρήγορα όμως θα αλλάξει και θα μετατραπεί σε ένθερμο οπαδό της πολεμικής εμπλοκής της χώρας. Άμεσα τον έπαψαν από τα καθήκοντα του διευθυντή της “Avanti”, με τον Μουσολίνι να εκδίδει δική του εφημερίδα με τον τίτλο «Il Popolo d’ Italia» (Ο Λαός της Ιταλίας). Όταν οι σοσιαλιστές πληροφορήθηκαν ότι την εφημερίδα χρηματοδοτούσαν βιομήχανοι, διέγραψαν τον Μουσολίνι από το κόμμα.

Με την είσοδο της Ιταλίας στον πόλεμο, το 1915, ο Μουσολίνι κατατάχθηκε στον στρατό και στάλθηκε στο μέτωπο. Το 1917 τραυματίστηκε βαριά κατά τη διάρκεια άσκησης και αφού νοσηλεύτηκε σε διάφορα νοσοκομεία, αποστρατεύτηκε.

Μπενίτο Μουσολίνι: Η ίδρυση της πρώτης φασιστικής του ομάδας

Στις 23 Μαρτίου 1919, ίδρυσε στο Μιλάνο την πρώτη φασιστική του ομάδα, την οποία, εκτός από τη βία, χαρακτήριζαν και οι εθνικιστικές και συνδικαλιστικές τάσεις. Οι «μαυροχίτωνες» του Μουσολίνι διακρίθηκαν για τις βιαιοπραγίες τους εναντίον των απεργών κομμουνιστών και σοσιαλιστών της πρώτης μεταπολεμικής τετραετίας.

Το όνομα που έδωσε; Fascio Italiano di Combattimento (Ιταλικό Σύνδεσμο Μάχης), όπου το fascio προέρχεται από τις λατινικές fasces, δέσμες ράβδων με έναν πέλεκυ στη μέση, τις οποίες έφεραν ραβδούχοι προπορευόμενοι των αξιωματούχων της αρχαίας Ρώμης ως σύμβολα εξουσίας και δύναμης. Από αυτή τη λέξη προέρχεται ο όρος φασισμός.

Στις εκλογές του 1921, το φασιστικό κίνημα έστειλε είκοσι δύο βουλευτές στο ιταλικό Κοινοβούλιο και ο Μουσολίνι ονομάστηκε «Il Duce», δημιουργώντας έτσι το αρχηγικό πρότυπο που αργότερα μιμήθηκαν άλλοι ηγέτες φασιστικών κινημάτων. Το 1922, οι μαυροχίτωνες διέλυσαν μια παρατεταμένη απεργία, προετοιμάζοντας το έδαφος για την «πορεία των φασιστών στη Ρώμη», στις 27 Οκτωβρίου 1922.

Μπενίτο Μουσολίνι: Η “Πορεία προς τη Ρώμη”

Ο Μουσολίνι ονόμασε τις ομάδες των φασιστών του Εθνικό Φασιστικό Κόμμα. Στην Ιταλία υπήρχε κοινωνική δυσαρέσκεια, που προερχόταν από τον φόβο της μεσαίας τάξης για τη “σοσιαλιστική επανάσταση” αλλά και από τα πενιχρά οφέλη που αποκόμισε η χώρα ύστερα από την Συνθήκη των Βερσαλλιών που τερμάτισε τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η όλη ατμόσφαιρα ήταν ευνοϊκή για την άνοδο του Μουσολίνι και των φασιστών του στην εξουσία.

Ήδη οι ομάδες της παραστρατιωτικής οργάνωσης των Μελανοχιτώνων που είχε δημιουργήσει ο Μουσολίνι δρούσαν τρομοκρατικά σε όλη τη χώρα. Στις 3 και 4 Οκτωβρίου του 1922 εισέβαλαν στη Γένοβα, το Λιβόρνο και την Ανκόνα και εγκαθίδρυσαν τοπικές φασιστικές διοικήσεις. Στη χώρα επικρατεί αναταραχή, που προοιωνίζει εμφύλιο πόλεμο, ενώ οι διαδοχικές κυβερνήσεις των Τζοβάννι Τζιολίτι (Giovanni Giolitti), Ιβανόε Μπονόμι (Ivanoe Bonomi) και Λουίτζι Φάκτα (Luigi Facta) δεν ανακόπτουν την πορεία προς την εκτροπή. Στις 22 Οκτωβρίου 1922 οι ηγέτες του φασιστικού κόμματος προετοιμάζουν εξέγερση για τις 28 του μήνα, στην οποία θα λάβουν μέρος ένοπλοι μελανοχίτωνες που θα συγκεντρωθούν στα περίχωρα της Ρώμης και στην συνέχεια θα βαδίσουν κατά της πόλης και θα καταλάβουν στρατηγικά σημεία.

Το σχέδιο προέβλεπε ειδικότερα:

• Οι φασίστες από ολόκληρη τη χώρα θα συγκεντρωθούν έξω από τη Ρώμη.
• Θα καταληφθούν όλα τα σημαντικά δημόσια κτήρια τόσο στα περίχωρα της Ρώμης όσο και στις άλλες μεγάλες πόλεις του Βορρά.
• Ο Μουσολίνι θα ζητήσει από τον Βασιλέα την άμεση απομάκρυνση της κυβέρνησης και την άδεια εγκαθίδρυσης νέας, φασιστικής κυβέρνησης.
• Οι ένοπλοι μελανοχίτωνες θα βρίσκονται στα περίχωρα της Ρώμης. Αν ο Βασιλέας και η κυβέρνηση δεν αποδέχονταν το αίτημα των φασιστών ηγετών, θα βάδιζαν κατά της Ρώμης και θα καταλάμβαναν την εξουσία με βίαιο τρόπο.

Ο ίδιος ο Μουσολίνι έμεινε στο Μιλάνο περιμένοντας την αντίδραση του βασιλιά Βιτόριο Εμμανουέλε. Ο τελευταίος, ως ρυθμιστής του πολιτεύματος, αντί να διατάξει τη σύλληψη του πραξικοπηματία, του έδωσε εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στις 31 Οκτωβρίου 1922.

Μετά την ανάληψη της πρωθυπουργίας ο Μουσολίνι έθεσε σε ενέργεια τον μηχανισμό της πλήρους φασιστικοποίησης του πολιτικού καθεστώτος της χώρας. Κατάφερε πρώτα με ειδικό εκλογικό νόμο το 1923 να εξασφαλίσει στους φασίστες του τα 2/3 των εδρών στη Βουλή. Επειτα πέτυχε να μεταμορφώσει τις εκλογές σε δημοψήφισμα. Στυγνός δικτάτορας πλέον, δεν άργησε να καταλύσει τους δημοκρατικούς θεσμούς και να φιμώσει βίαια κάθε αντιπολιτευτική φωνή. Έγινε ο Ντούτσε, ο Ηγέτης.

Η αδυναμία του όμως να αντιμετωπίσει τις συνέπειες του οικονομικού κραχ, το οποίο έπληξε τις ΗΠΑ και την Ευρώπη μετά το 1929, τον εξώθησε στις κατακτητικές του περιπέτειες. Τον Οκτώβριο του 1935 εισέβαλε στην Αιθιοπία και το 1936 έστειλε στρατό για να πολεμήσει στο πλευρό του Ισπανού κινηματία Φρανσίσκο Φράνκο τα επόμενα τρία χρόνια. Τον Οκτώβριο του 1936 σχηματίστηκε με μυστική συμφωνία ο Αξονας Βερολίνου – Ρώμης. Τον Απρίλιο του 1939, ο Ιταλός δικτάτορας κατέλαβε την Αλβανία και την ενσωμάτωσε στην ιταλική επικράτεια. Στις 28 Οκτωβρίου 1940 ο Μουσολίνι επέδωσε το τελεσίγραφό του στην ελληνική κυβέρνηση.

Η εκστρατεία του κατά των Ελλήνων αποτέλεσε την αρχή της ραγδαίας πτώσης του. Στις αρχές Ιουλίου 1943 η φασιστική Ιταλία βρίσκεται στα πρόθυρα της κατάρρευσης. Οι Αγγλοαμερικανοί έχουν αποβιβαστεί στη Σικελία. Την ίδια στιγμή η ηπειρωτική χώρα δοκιμάζεται σκληρά από τους συμμαχικούς βομβαρδισμούς. Οι φωνές αμφισβήτησης προς το πρόσωπο του δικτάτορα πυκνώνουν ακόμη και μέσα στους κόλπους του φασιστικού κόμματος. Παράλληλα, οι ανακτορικοί κύκλοι είναι έτοιμοι να εγκαταλείψουν τη σύμμαχο Γερμανία και να πάνε με το μέρος των Συμμάχων σε μια προσπάθεια να αποτρέψουν την πλήρη καταστροφή της χώρας.

Μπενίτο Μουσολίνι: Το Μεγάλο Φασιστικό Συμβούλιο και η σύλληψή του

Την νύχτα της 24ης Ιουλίου ο Μουσολίνι συγκάλεσε το Μεγάλο Φασιστικό Συμβούλιο, το οποίο αποτελείτο κυρίως από πιστούς συντρόφους του από τα πρώτα χρόνια που ιδρύθηκε το φασιστικό κόμμα. Επρόκειτο για την πρώτη συνεδρίαση από την είσοδο της Ιταλίας στον πόλεμο. Ο Μουσολίνι ανήγγειλε ότι οι Γερμανοί σκέπτονταν να εκκενώσουν τον Νότο της Ιταλίας, εγκαταλείποντας ουσιαστικά στην τύχη του τον καταρρέοντα ιταλικό στρατό.

Αυτό οδήγησε τον Ντίνο Γκράντι, έναν από τους «πιονέρους» του φασισμού και αφοσιωμένο φίλο του Μουσολίνι να εξαπολύσει μια λεκτική επίθεση κατά του παλαιού του συντρόφου. Δεν περιορίστηκε όμως σ’ αυτό αλλά συγκάλεσε μια ψηφοφορία ζητώντας από τον βασιλιά, Βίκτωρα Εμμανουήλ Γ΄ να αναλάβει την πλήρη συνταγματική του εξουσία.

Ουσιαστικά, επρόκειτο για μια άρση της εμπιστοσύνης στο πρόσωπο του Μουσολίνι από το κόμμα που ο ίδιος είχε δημιουργήσει. Οι παλαιοί του συναγωνιστές ψήφισαν εναντίον του σε ποσοστό 19 προς 7. Ανάμεσα στους καταψηφίσαντες ήταν και ο γαμπρός του Γκαλεάτσο Τσιάνο.

Ο Μουσολίνι πικράθηκε αλλά δεν φάνηκε να αντιλαμβάνεται τη βαρύτητα της απόφασης. Θεωρούσε τον ρόλο του συμβουλίου καθαρά διακοσμητικό. Την επομένη εμφανίστηκε σαν να μη συμβαίνει τίποτα στο γραφείο του. Το ίδιο απόγευμα ο βασιλιάς τον κάλεσε στα ανάκτορα και του ζήτησε να παραιτηθεί. Ο Ιταλός δικτάτορας έφυγε οργισμένος. Δεν πρόλαβε όμως να πάει μακριά. Συνελήφθη στα σκαλιά του παλατιού από τη βασιλική φρουρά και επιβιβάστηκε βίαια σε ένα νοσοκομειακό όχημα.

Μπενίτο Μουσολίνι: Η απομόνωση, η απελευθέρωση από τους Γερμανούς και η εκτέλεση από Ιταλούς αντάρτες

Κατά τη διάρκεια των δύο επόμενων μηνών και ενώ ήταν κρατούμενος, μεταφερόταν από μέρος σε μέρος για να μην τον βρουν οι Γερμανοί σύμμαχοί του. Τελικά εστάλη στο Γκράν Σάσσο, ένα ορεινό θέρετρο στη περιοχή του Αμπρούτσο στην κεντρική Ιταλία. Εκεί ο άλλοτε πανίσχυρος δικτάτορας κρατήθηκε σε πλήρη απομόνωση. Εν τω μεταξύ, στην κεντρική πολιτική σκηνή ο αντικαταστάτης του στρατάρχης Πιέτρο Μπαντόλιο διακήρυξε τη συνέχιση του πολέμου στο πλευρό των Γερμανών. Σαρανταπέντε ημέρες αργότερα, στις 8 Σεπτεμβρίου 1943, υπέγραφε ανακωχή με τους Συμμάχους. Στη συνέχεια ο ίδιος και η βασιλική οικογένεια, φοβούμενοι τα γερμανικά αντίποινα, εγκατέλειψαν τη Ρώμη αφήνοντας ακέφαλο τον ιταλικό στρατό και χωρίς σαφείς διαταγές για το τι έπρεπε να πράξει.

Σε αντίποινα για την ιταλική ανακωχή οι Γερμανοί εξαπέλυσαν την επιχείρηση Axis, η οποία περιλάμβανε τον άμεσο αφοπλισμό των ιταλικών μονάδων και την πλήρη εξόντωση όσων αντιστέκονταν. Τον απελευθέρωσαν Γερμανοί κομάντος και ο Ντούτσε επιχείρησε να ανασυστήσει το φασιστικό κράτος στη Βόρεια Ιταλία. Αλλά δεν πρόφτασε.

Οι Σύμμαχοι, που είχαν ενωρίτερα αποβιβαστεί στη Νότια Ιταλία, ήδη προήλαυναν προς βορράν, και ο Μουσολίνι, μεταμφιεσμένος, αποπειράθηκε να διαφύγει στην Ελβετία. Στις 26 Απριλίου 1945 τον συνέλαβαν ιταλοί αντάρτες, οι οποίοι, ύστερα από δύο ημέρες, τον εκτέλεσαν μαζί με την ερωμένη του Κλάρα Πετάτσι που ήταν μαζί του. Τα πτώματά τους μεταφέρθηκαν στο Μιλάνο, και εκεί, σε κεντρική πλατεία της πόλης, κρεμασμένα ανάποδα, παραδόθηκαν στη χλεύη του πλήθους.