Λαγάνα: Η ιστορία του πατροπαράδοτου ψωμιού της Καθαράς Δευτέρας

Το παραδοσιακό έθιμο της λαγάνας παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στο νηστίσιμο τραπέζι της Καθαράς Δευτέρας.

Το παραδοσιακό έθιμο της λαγάνας παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στο νηστίσιμο τραπέζι της Καθαράς Δευτέρας.

Η λαγάνα είναι άζυμος άρτος, δηλαδή παρασκευάζεται χωρίς προζύμι. Το όνομά της προέρχεται από το αρχαίο ελληνικό “λάγανον”, που ήταν μια πλακωτή ζύμη από αλεύρι και νερό.

Άζυμος άρτος χρησιμοποιήθηκε από τους Ισραηλίτες κατά τη νύχτα της Εξόδου τους από την Αίγυπτο με την καθοδήγηση του Μωυσή.

Από τότε ο Μωσαϊκός Νόμος τον επέβαλε στους Ισραηλίτες για όλες τις ημέρες της εορτής του Πάσχα, μέχρι που ο Χριστός κατά την διάρκεια του τελευταίο του Πάσχα ευλόγησε τον ένζυμο άρτο.

Λαγάνα: «Το γλύκισμα των φτωχών»

Η ιστορία της λαγάνας διατρέχει όλη τη διατροφική παράδοση από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Ο Αριστοφάνης στις «Εκκλησιάζουσες» λέει «Λαγάνα πέττεται», ενώ ο Οράτιος στα κείμενά του, αναφέρει τη λαγάνα ως «Το γλύκισμα των φτωχών».

Το έθιμο της λαγάνας παρέμεινε αναλλοίωτο ανά τους αιώνες και συνηθίζεται να παρασκευάζεται με μεράκι από τον αρτοποιό της γειτονιάς, τραγανή λαχταριστή και σουσαμένια και να καταναλώνεται κατά την Καθαρά Δευτέρα, την Πρωτονήστιμη Δευτέρα της Σαρακοστής.

Η ονομασία προήλθε από τη συνήθεια που είχαν οι νοικοκυρές το πρωί της ημέρας αυτής, να πλένουν με ζεστό νερό και στάχτη όλα τα μαγειρικά σκεύη, ως «ημέρα κάθαρσης».

Στη συνέχεια τα κρεμούσαν στη θέση τους, όπου και παρέμεναν μέχρι τη λήξη της νηστείας. Επίσης, κατά την ημέρα αυτή εξέρχονταν όλοι οικογενειακώς στην ύπαιθρο και έστρωναν κάτω στη γη και έτρωγαν νηστίσιμα φαγητά όπως χαλβά, ελιές, ταραμά και -φυσικά- λαγάνα.

Η κυρά Σαρακοστή

Ένα έθιμο που τείνει να χαθεί είναι η λαγάνα που έχει το σχήμα μιας γυναίκας «κυρά Σαρακοστή».

Η κυρά Σαρακοστή έχει ένα σταυρό στο κεφάλι ή στο στήθος, αλλά δεν έχει στόμα θέλοντας να δείξει ότι νηστεύει.

Έχει χέρια σταυρωμένα σε στάση προσευχής και επτά πόδια που συμβολίζουν τις επτά εβδομάδες της νηστείας.

Λαγάνα: Συνταγή για να την φτιάξετε μόνοι σας

Υλικά και διαδικασία για τη συνταγή της ημέρας.

Υλικά συνταγής

• 750γρ. αλεύρι σκληρό κοσκινισμένο
• 1 φακελάκι ξερή μαγιά
• 1 κ.σ. αλάτι
• 1 κ.σ. ζάχαρη
• ½ φλιτζ. ελαιόλαδο
• 2 φλιτζ. χλιαρό νερό
• 2 κ.σ. σουσάμι

Διαδικασία συνταγής

• Βάζουμε σε λεκάνη το αλεύρι και το ανακατεύουμε με τη μαγιά και τη ζάχαρη.
• Κάνουμε μια λακούβα στο αλεύρι και προσθέτουμε το λαδι και το 1 φλιτζάνι νερό.
• Ζυμώνουμε σιγά-σιγά και προσθέτουμε λίγο-λίγο το υπόλοιπο νερό.
• Προσθέτουμε τόσο νερό όσο να μην κολλάει η ζύμη στη λεκάνη.
• Προσθέτουμε το αλάτι και ζυμώνουμε δυνατά για 5 λεπτά.
• Σκεπάζουμε η ζύμη μας και την αφήνουμε να ξεκουραστεί και να φουσκώσει για περίπου 1 ώρα.
• Αφού φουσκώσει τη χωρίζουμε σε δύο μπάλες. Ανοίγουμε κάθε ζυμάρι σε σχήμα λαγάνας με πάχος περίπου 2 εκατοστά.
• Κάνουμε με τα δάχτυλα μας βαθουλώματα στη ζύμη.
• Βάζουμε τις λαγάνες σε ταψί που έχουμε στρώσει με λαδόκολλα.
• Τις ξανασκεπάζουμε και αφήνουμε να ξεκουραστούν άλλα 20 λεπτά.
• Τις ραντίζουμε με λίγο νερό και πασπαλίζουμε με σουσάμι.
• Ψήνουμε σε προθερμασμένο φούρνο, στους 170οC μέχρι να ροδίσουν οι λαγάνες μας.