ΣΕΙΣΜΟΣ 1999: Τα 15 φονικά δευτερόλεπτα που άλλαξαν τη ζωή των Αθηναίων

Ακριβώς 20 χρόνια πριν, στις 7 Σεπτεμβρίου 1999 και οι δείκτες των ρολογιών έχουν καρφωθεί στις 14:57 όταν ο υπόκωφος θόρυβος που ακούγεται αποτελεί το έναυσμα για τον ισχυρότερο και φονικότερο σεισμό των τελευταίων ετών. Η Αθήνα σείστηκε συθέμελα. Μέσα σε 15 δευτερόλεπτα τα σπίτια πέφτουν σαν χάρτινοι πύργοι παρασύροντας ανάμεσα στα συντρίμμια τους ανθρώπινες ζωές.

Ο σεισμός της Πάρνηθας, είχε ένταση 5,9 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ και άφησε πίσω του 143 νεκρούς, τουλάχιστον 700 τραυματίες και 40.000 άστεγες οικογένειες. Συγκλονιστικές προσπάθειες των ανδρών διάσωσης της ΕΜΑΚ και συνεργεία από δεκάδες χώρες που έσπευσαν να βοηθήσουν, έψαχναν νυχθημερόν για μια ένδειξη ζωής στα συντρίμμια.

Δεκάδες άνθρωποι ανασύρθηκαν ζωντανοί, πολλές συγκινητικές ιστορίες ανθρωπιάς και ηρωισμού ήρθαν στο φως της δημοσιότητας -όπως εκείνη του πατέρα που προστάτευε με το σώμα του τα παιδιά του και τα έσωσε, αλλά ξεψύχησε όταν τους βρήκε η ΕΜΑΚ- και πολλές οικογένειες βυθίστηκαν στο πένθος.

Το χρονικό

Ο σεισμός έλαβε χώρα στις 3 παρά τρία λεπτά το μεσημέρι της Τρίτης, 7 Σεπτεμβρίου, και είχε για επίκεντρο ένα σημείο στους πρόποδες της Πάρνηθας, κοντά στο Μενίδι και τα Άνω Λιόσια, σε μια περιοχή μόλις 17 χιλιόμετρα από το κέντρο της πόλης. Η ισχύς του ήταν 5,9 βαθμοί της κλίμακας Ρίχτερ, και το βάθος όχι παραπάνω από 10 χιλιόμετρα, πράγμα που έκανε το χτύπημα στην πόλη ιδιαίτερα δυνατό.

Όλο το λεκανοπέδιο της Αττικής βυθίστηκε λίγο σε σχέση με την Πάρνηθα, με την περιοχή στο Θριάσιο Πεδίο να μετακινείται περίπου 8 εκατοστά! Αυτό που έκανε τον τρόμο ακόμη πιο μεγάλο ήταν πως μέχρι εκείνη την αποφράδα ημέρα, το σημείο που έδωσε τον σεισμό θεωρείτο από τους επιστήμονες ακίνδυνο.

Βρισκόταν μεν κοντά σε σεισμική ζώνη (αυτήν του Κορινθιακού Κόλπου που είχε δώσει και τον προηγούμενο μεγάλο σεισμό της Αθήνας, το 1981, με τα 20 θύματα) αλλά εντός του λεκανοπεδίου της Αττικής που οι σεισμολόγοι το θεωρούσαν ασεισμικό. Όπως είναι λογικό, οι περιοχές που βρίσκονταν πιο κοντά στο επίκεντρο ήταν αυτές που επλήγησαν και περισσότερο. Κι επειδή μιλάμε για δήμους σχετικά φτωχικούς (Μενίδι, Άνω Λιόσια, Νέα Φιλαδέλφεια, Περιστέρι, Μεταμόρφωση κ.λπ) με κατασκευές είτε άναρχες, είτε όχι ιδιαίτερα γερές, το μέγεθος της καταστροφής πολλαπλασιάστηκε.

Το εργοστάσιο της Ρικομέξ

Οι πιο τραγικές στιγμές εκτυλίχθηκαν στα σημεία όπου ήταν συγκεντρωμένοι περισσότεροι άνθρωποι. Από τον σεισμό κατέρρευσαν τρία εργοστάσια, μεταξύ των οποίων εκείνο της Ρικομέξ. Στο μοιραίο κτήριο, με τις άπειρες κακοτεχνίες, έχασαν την ζωή τους 39 άνθρωποι. 8 σκοτώθηκαν στα γραφεία της Φαράν, 3 στο εργοστάσιο Φιλοπλάστ και 6 στο εργοστάσιο της ΒΙΟΚΥΤ. 7 έχασαν την ζωή τους στην οικοδομή της οδού Πίνδου στη Νέα Φιλαδέλεια και 16 στην πολυκατοικία της οδού Ψυχάρη, στη Μεταμόρφωση.

Επί μέρες τα σωστικά συνεργεία έψαχναν ζωντανούς κάτω από τα ερείπια. Στην Αθήνα καταφθάνουν ομάδες διάσωσης από πολλές χώρες, με πρώτη και κύρια την Τουρκία. Λίγες ημέρες νωρίτερα, στις 17 Αυγούστου, ένας επίσης μεγάλος σεισμός, της τάξεως των 7,6 Ρίχτερ είχε συγκλονίσει τη Νικομήδεια αφήνοντας πίσω του χιλιάδες νεκρούς. Η χώρα μας τότε είχε στείλει βοήθεια στους γείτονες.

Για αρκετές ημέρες μετά τον μεγάλο σεισμό, οι Αθηναίοι συνέχισαν να κοιμούνται σε πλατείες και πάρκα, φοβούμενοι κάποιον έντονο μετασεισμό. Εκατοντάδες είχαν μείνει χωρίς σπίτι. Στους Θρακομακεδόνες,  το 84% των σπιτιών χαρακτηρίστηκε κόκκινο ή κίτρινο, το 64% στα Ανω Λιόσια, στη Φυλή το 56%. Τον σεισμό της Πάρνηθας ακολούθησαν συνολικά 4.000 μετασεισμοί, μέσα στα επόμενα δύο χρόνια.

Τα κτήρια που κατέρρευσαν και στα οποία σημειώθηκαν θάνατοι ήταν 27, ωστόσο κατηγορίες απαγγέλθηκαν μόνο για επτά από αυτά. Οι κατηγορούμενοι κατασκευαστές των κτηρίων και υπεύθυνοι των εταιρειών που οδηγήθηκαν σε δίκες, αθωώθηκαν όλοι. Σε κάποιους συγγενείς θυμάτων δόθηκαν χρηματικές αποζημιώσεις μετά από χρόνια και αυτό ήταν που θεωρήθηκε «απονομή δικαιοσύνης».

Παρεμπιπτόντως, οι χιλιάδες άστεγοι που φιλοξενήθηκαν σε 101 καταυλισμούς από κοντέινερ, παρέμειναν στην “προσωρινή” τους κατοικία για πάρα πολλά χρόνια. Ενώ μέχρι και σήμερα, 20 χρόνια μετά, ορισμένοι ζουν ακόμη στα κοντέινερ στην περιοχή του ΚΑΠΟΤΑ στο Μενίδι, ξεχασμένοι από το κράτος και έρμαιο στις παραβατικές ομάδες που ζουν και δρουν στο χώρο εκείνο που είχε παραχωρηθεί από το στρατόπεδο ΚΑΠΟΤΑ.

Με βάση αυτοψία σε 111 από τα θύματα του σεισμού, 36 άνθρωποι πέθαναν από τραύματα, 38 άνθρωποι έφεραν τραύματα από τα οποία κινδύνευε η ζωή τους, ενώ 31 πέθαναν από ασφυξία. Οι περισσότεροι από τους θανάτους οφείλονταν σε καταρρεύσεις κτιρίων – τρία από αυτά εργοστάσια. Από τους υπόλοιπους, έξι έχασαν τη ζωή τους λόγω εμφράγματος του μυοκαρδίου, δύο από τραύματα όταν πήδηξαν από το κτίριο όπου βρίσκονταν και ένας όταν χτυπήθηκε από ένα αντικείμενο. Υπολογίστηκε ότι τουλάχιστον άλλοι 85 σώθηκαν μέσα από τα συντρίμμια.