Αντώνης Λιβάνης: Έφυγε ο άνθρωπος του Ανδρέα

Τεράστια θλίψη για την απώλεια του εμβληματικού πολιτικού και εκδοτικού παράγοντα της μεταπολίτευσης.

Αν το σύνθημα “το ΠΑΣΟΚ είναι εδώ ενωμένο δυνατό” μπορούσε να χαρακτηριστεί από έναν μόνο άνθρωπο σίγουρα αυτός θα ήταν ο Αντώνης Λιβάνης.  Υπήρξε ένας από τους πλέον κομβικούς παράγοντες των ελληνικών πολιτικών εξελίξεων επι δεκαετίες, ήδη πριν από τη δικτατορία, δίπλα στον ανερχόμενο τότε Ανδρέα Παπανδρέου.  Ο Αντώνης Λιβάνης έφυγε πλήρης ημερών και όχι μόνο όσον αφορά την ηλικία του αφού για έξι χρόνια ακόμη θα έκλεινε ολόκληρο αιώνα, αλλά και για τις εμπειρίες του.

Ο Αντώνης Λιβάνης γεννήθηκε το 1925 στην Πάτρα, προερχόμενος από εύπορη οικογένεια εμπόρων με καταγωγή από τα Καλάβρυτα. Από την εφηβική του ηλικία αγωνίστηκε στην Εθνική Αντίσταση και καταδικάστηκε σε θάνατο από τους Ναζί, αλλά διασώθηκε την τελευταία στιγμή -πριν το εκτελεστικό απόσπασμα- χάρη στην παρέμβαση συγγενών του. Σπούδασε στην Ανώτατη Εμπορική Σχολή (σημερινό Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών) και έκτοτε ασχολήθηκε με τις επιχειρήσεις. Παράλληλα με τις επιχειρηματικές του δραστηριότητες, ο Λιβάνης ανέπτυξε σπουδαία πολιτική δραστηριότητα στην Πάτρα ως στενός συνεργάτης του Γεωργίου Παπανδρέου, ενώ στις αρχές της δεκαετίας του 1960 ένας από τους κομματάρχες του.

Ο άνθρωπος σκιά του Ανδρέα

Όταν ο γιος του Γεωργίου Παπανδρέου, Ανδρέας επέστρεψε στην Ελλάδα το 1961 -με πρόταση του τότε Πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Καραμανλή- (για να αναλάβει το Κέντρο Οικονομικών Ερευνών) και αποφάσισε το 1964 να μπει στην πολιτική, ο Αντώνης Λιβάνης έγινε Διευθυντής του Γραφείου του. Στα χρόνια της τυρρανίας φυλακίστηκε και εξορίστηκε για περισσότερα από πέντε χρόνια, ενώ άγνωστο ίσως σε αρκετούς πολύς σημαντικός υπήρξε ο ρόλος του στην εξέγερση του Πολυτεχνείου το 1973.

Μετά την επιστροφή του από την εξορία το Πάσχα του 1972, ο Αντώνης Λιβάνης ίδρυσε τον Εκδοτικό Οργανισμό Λιβάνη, ο οποίος εξελίχθηκε σε μία από τις πιο σημαντικές επιχειρήσεις της Ελλάδας στο χώρο των εκδόσεων. Εξέδωσε αμέτρητα best seller και αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, όπως τα “Εκατό Χρόνια Μοναξιά” του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, τον “Κώδικα Ντα Βίντσι” του Νταν Μπράουν και τον “Αλχημιστή” του Πάολο Κοέλιο. Μέχρι τις μέρες μας εκδίδει βιβλία Ελλήνων πολιτικών – ακόμη και όσων δεν ανήκουν στο χώρο του ΠΑΣΟΚ – και δημοσιογράφων. Τον εκδοτικό οίκο διευθύνει πλέον ο γιος του Ηλίας.

Ο Αντώνης Λιβάνης συμμετείχε καταλυτικά στην προετοιμασία και τη διεξαγωγή της Εξέγερσης του Πολυτεχνείου, γεγονός που οδήγησε σε ανελέητο κυνηγητό από τις μυστικές υπηρεσίες της Χούντας, με εντολή να συλληφθεί πάση θυσία. Ο Αντώνης Λιβάνης, ωστόσο, κατάφερε να διαφύγει στη Ρώμη. Το 1974 ήταν εκείνος που μαζί με την Μαργαρίτα Παπανδρέου έπεισαν τον Ανδρέα να επιστρέψει στην ΑΘήνα όταν ακόμα εκείνος θεωρούσε ότι το καθεστώς δεν είχε ακόμη χάσει οριστικά την εξουσία παρά την άφιξη του Κωνσταντίνου Καραμανλή.

Παρά την αδιάλειπτη παρουσία του δίπλα στον Ανδρέα Παπανδρέου, στο ΠΑΣΟΚ ουσιαστικά η ενεργός παρουσία του άρχισε το 1977, όταν έγινε η στροφή προς το Κέντρο ενόψει των εκλογών.Κατά την προεκλογική περίοδο του 1981, ο Αντώνης Λιβάνης κινητοποιήθηκε, για να εκλεγεί ο Γιώργος Παπανδρέου βουλευτής Αχαΐας, όπως είχε κάνει με τον Ανδρέα Παπανδρέου το 1964. Πράγματι, ο νεαρός τότε Γιώργος Παπανδρέου εξελέγη πρώτος, ξεπερνώντας σε σταυρούς ακόμη και τον Μένιο Κουτσόγιωργα.

Όταν το ΠΑΣΟΚ κέρδισε το 1981 τις εκλογές με τη συναίνεση και υποστήριξη του ευρύτερου μέρους της ελληνικής κοινωνίας που επιζητούσε την Αλλαγή, ο Αντώνης Λιβάνης γίνεται το νούμερο ένα πρόσωπο στο πλευρό του πανίσχυρου Ανδρέα, αμετακίνητος και σταθερός στις υποδείξεις του. Ξέρει τι θέλει ο αρχηγός και τι προτάσσουν με ακρίβεια οι άγραφοι σοσιαλιστικοί αγώνες.

Με το καλημέρα στη νέα εξουσία που όντως άλλαξε άρδην τα κυβερνητικά δεδομένα επιβάλλοντας στην πράξη το σύνθημα “Αλλαγή” αναλαμβάνει διευθυντής του πολιτικού γραφείου του πρωθυπουργού.

“Έφυγε από κοντά μας ο άνθρωπος που σημάδεψε με τον δικό του ιδιαίτερο τρόπο μια ολόκληρη εποχή. Ο άνθρωπος που αφιέρωσε τη ζωή του στον Ανδρέα. Ο συνεργάτης των δύσκολων αποστολών. Ο εχέμυθος σύμβουλος. Ο παραστάτης της διπλανής πόρτας. Είναι εκπληκτικό πως ένας πολιτικός που επέλεξε να ζει στην αφάνεια που αφιέρωσε τη ζωή του σε μια παράταξη και έναν ηγέτη που του άρεσε κυριολεκτικά να ζει στη σκιά του ηγέτη δημιούργησε έναν μύθο και απέκτησε ένα τεράστιο ανάστημα.

Πόσοι μετέπειτα πρωθυπουργοί δεν αναλογίστηκαν και κάποιοι από αυτούς μας εκμυστηρεύτηκαν “να’χαμε έναν Λιβάνη”. Δημοκράτης, πατριώτης, αθεράπευτα ρομαντικός και ταυτόχρονα πρακτικός, αγωνιστής στη ζωή, στην πολιτική, στη δουλειά του, εύκολα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ο άνθρωπος της Μεταπολίτευσης.

Αεικίνητος, βαθύς γνώστης της Ιστορίας και της νεότερης πολιτικής ζωής, ένας αθεράπευτος Έλληνας. Φιλικός με όλους μας, σύμβουλος για όλους μας (ακόμη ηχούν στα αυτιά μου οι συμβουλές του όταν ο Ανδρέας, όντας νεαρός μου ανέθεσε το υπουργείο Εσωτερικών) πρόθυμος να δίνει λύσεις σε κάθε προβλήματα κάθε στιγμή. Είναι περιττό να πω ότι θα μας λείψει. Με την απώλεια του Αντώνη Λιβάνη χάσαμε ένα κομμάτι της ζωής, της δημοκρατικής παράταξης και της διαδρομής μας” θα γράψει στα ΝΕΑ ο Κώστας Σκανδαλίδης.

Η φωτογραφία που ανήρτησε στο twitter ο γνωστός zastro λίγη ώρα μετά την είδηση του θανάτου του Αντώνη Λιβάνη από τις 14 Φεβρουαρίου του 1964 στο πρώτο εκλογικό κέντρο του Ανδρέα στην Πάτρα αποτυπώνει καλύτερα από οποιοδήποτε άλλο τη στενότατη σχέση του εκλιπόντος με τους Παπανδρέου.

Ο Αντώνης Λιβάνης επί της ουσίας επινόησε το Γραφείο Πρωθυπουργού, ως αυτοτελούς δημόσιας υπηρεσίας (νόμος 1299/1982)και ο νευραλγικός ρόλος του ήταν ο γενικός συντονισμός και η επίβλεψη των Υπουργών.

Ο Αντώνης Λιβάνης είχε ένα συγκροτημένο επιτελείο, για να χειρίζεται σημαντικές υποθέσεις και να επιτηρεί τα Υπουργεία, ενώ είχε και το απόλυτο πρόσταγμα σε ότι αφορούσε τις υπηρεσίες που υπάγονταν απευθείας στον Πρωθυπουργό. Οι σχέσεις του με τις κομματικές οργανώσεις του ΠΑΣΟΚ δεν ήταν πάντα ανέφελες, όπως και με το Υπουργικό Συμβούλιο, στο οποίο δέσποζε ο Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης, Μένιος Κουτσόγιωργας.

Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της δραστηριότητάς του ήταν ότι διατηρούσε πάντα δίαυλους επαφής με τις άλλες πολιτικές δυνάμεις. Με όλα αυτά, ο Αντώνης Λιβάνης δημιούργησε σχολή, αξεπέραστη μέχρι σήμερα, με σημεία αναφοράς το μετριοπαθές αλλά αποτελεσματικό ύφος και ήθος της εκτελεστικής εξουσίας. Όταν το ΠΑΣΟΚ επέστρεψε στην εξουσία το 1993, διορίστηκε Υπουργός παρά τω Πρωθυπουργώ και έγινε ο βασικός χειριστής όλων των ενδοκυβερνητικών υποθέσεων.

Τον διαδέχθηκε στο Πολιτικό Γραφείο Πρωθυπουργού η Δήμητρα Λιάνη. Μετά τη διαδοχή του Ανδρέα Παπανδρέου στην ηγεσία του ΠΑΣΟΚ, ο Κώστας Σημίτης του πρότεινε θέση στο Υπουργικό Συμβούλιο το 1996, αλλά ο Αντώνης Λιβάνης δεν την έκανε αποδεκτή. Διαβάζει κανείς στην ιστοσελίδα της Νέας Σελίδας, ενός εκ των τελευταίων εκδοτικών επιχειρημάτων της οικογένειας Λιβάνη.  Ακόμη κι όταν είχε αποσυρθεί από την πολιτική σκηνή έδινε το παρόν σε κομματικές εκδηλώσεις. Από το 2010 ο γιος του Ηλίας ανέπτυξε σχέσεις με τον ΣΥΡΙΖΑ.

Οι συγκεντρώσεις που γίνονταν στο σπίτι του ανήμερα της ονομαστικής του γιορτής είναι γνωστές σε όλους τους δημοσιογράφους καθώς αποτελούσαν πολιτικό γεγονός. Το 1996 μάλιστα ήταν μία από τις σημαντικότερες συγκεντρώσεις καθώς πέντε ημέρες νωρίτερα ο Αντώνης Λιβάνης μαζί με τον Τηλέμαχο Χυτήρη είχαν εξηγήσει στον Ανδρέα Παπανδρέου, ο οποίος βρισκόταν στο Ωνάσειο, ότι το κόμμα αποφάσισε να προχωρήσει τις διαδικασίες προκειμένου να εκλέξει νέο πρωθυπουργό.

Τις περισσότερες αντιπαραθέσεις τις είχε με την Δήμητρα Λιάνη Παπανδρέου με την οποία συγκρούστηκε έντονα όταν αυτή ανέλαβε διευθύντρια του γραφείου του Ανδρέα Παπανδρέου καθώς γνώριζε τα προβλήματα που θα δημιουργούσε μια τέτοια κίνηση στο υπουργικό συμβούλιο.

Αλλά και την εποχή του Ωνασείου οι σχέσεις τους δεν ήταν καλύτερες καθώς όπως είναι γνωστό η σύζυγος του τότε πρωθυπουργού διαφωνούσε με τις πρωτοβουλίες που είχε πάρει το ΠΑΣΟΚ για την εκλογή νέου πρωθυπουργού.

Μια ιδιαίτερα φορτισμένη στιγμή για όλους αλλά ιδιαίτερα για τον στενό συνεργάτη του ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ ήταν όταν ο Αντώνης Λιβάνης επωμίστηκε και το καθήκον να γράψει την επιστολή παραίτησης του Ανδρέα Παπανδρέου.

Σύμφωνα με τα ρεπορτάζ της εποχής μία μέρα μετά, δηλαδή στις 14 Ιανουαρίου ο Κώστας Σημίτης συνάντησε τον Αντώνη Λιβάνη και του έδωσε να καταλάβει ότι είναι αποφασισμένος να προχωρήσει. Βουρκωμένος ο στενός συνεργάτης του Ανδρέα Παπανδρέου τού είπε: «Κώστα, συνέχισε. Εγώ θα κάνω ό,τι μου πει ο Α. Παπανδρέου».

Εκείνη η συγκέντρωση, στις 17 Ιανουαρίου του 1996 ήταν προφανώς η σημαντικότερη της πολιτικής του ζωής για τον Αντώνη Λιβάνη καθώς την επομένη εξελέγη νέος πρωθυπουργός ο Κώστας Σημίτης. Αξίζει πάντως να θυμίσουμε ότι οι τότε δημοσιογραφικές πληροφορίες έλεγαν ότι ο Αντώνης Λιβάνης επιθυμούσε στη θέση του πρωθυπουργού να βρεθεί ο Γεράσιμος Αρσένης.

Πολλές φορές οι δημοσιογράφοι τον ρωτούσαν για εκείνη την ιδιαίτερη στιγμή που είχε ζήσει όταν είπε στον Ανδρέα Παπανδρέου ότι πρέπει να παραιτηθεί. Πολλοί ήταν εκείνοι που ζητούσαν από τον Αντώνη Λιβάνη να τους μεταφέρει τα συναισθήματα του ιδίου αλλά και του ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ. «Αυτά δεν είναι για δημοσιεύσει έλεγε πάντα. Είναι δικά μας».

Πολιτικά πάντως και η τελευταία γιορτή του Αντώνη Λιβάνη είχε το ενδιαφέρον της αφού για πρώτη φορά συναντήθηκαν σε κλειστό χώρο ο Αλέξης Τσίπρας και η Φώφη Γεννηματά προφανώς σε μια προσπάθεια οι δυο πλευρές να βρεθούν πιο κοντά.

Σε δήλωσή του ο Γιώργος Παπανδρέου ανέφερε: “Η θλίψη για τη φυγή σου μεγάλη. Έγραψες έναν συγκλονιστικό κύκλο ζωής. Αφήνεις ένα βαθύ αποτύπωμα. Καλό σου ταξίδι, Αντώνη”. Ο Αντώνης Λιβάνης έφυγε πλήρεις ημερών και όσοι άνθρωποι τον είχαν δει τον τελευταίο καιρό ένα πράγμα έχουν να πουν. Ο Αντώνης Λιβάνης μια αγωνία είχε. Για το μέλλον της Ελλάδας και το λαό της.