Χάντρες έναντι χρυσού

Η έλευση του υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάικ Πομπέο, στην Ελλάδα είναι ένα σημαντικό γεγονός. Όχι τόσο για την επίσκεψη καθαυτή – πάντα είναι σημαντική μία τέτοια παρουσία- αλλά λόγω του περιεχομένου της. Ο βασικός σκοπός της επίσκεψης Πομπέο είναι η υπογραφή της αναθεωρημένης και επικαιροποιημένης διμερούς Συμφωνίας Αμυντικής Συνεργασίας (Mutual Defense Cooperation Agreement – MDCA) ΗΠΑ – Ελλάδος, η οποία αλλάζει συνολικά το καθεστώς της αμερικανικής στρατιωτικής παρουσίας στη χώρα.

Θέτει ένα θεσμικό πλαίσιο στην εγκατάσταση και δραστηριότητα αμερικανικών μονάδων στην επικράτεια, καθώς πλην της βάσης στη Σούδα, η οποία διέπεται από συγκεκριμένο καθεστώς και η Συμφωνία για την οποία έχει εγκριθεί από τη Βουλή και ανανεώνεται ετησίως, η διευρυνόμενη και περαιτέρω σχεδιαζόμενη αμερικανική παρουσία σε «σκόρπιες» βάσεις των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων, (Λάρισα, Στεφανοβίκειο, Αλεξανδρούπολη κλπ) βρίσκεται σε «γκρίζα ζώνη».

Οι διαπραγματεύσεις δεν ήταν εύκολες και έφθασαν αρκετές φορές κοντά σε αδιέξοδο, κατά τη διάρκεια των πέντε γύρων συνομιλιών, λόγω της άρνησης των Αμερικανών να ανταποκριθούν σε συγκεκριμένα και απολύτως λογικά ανταλλάγματα που ζητούσε η ελληνική πλευρά.

Όπως η παροχή εγγυήσεων ασφαλείας από τις ΗΠΑ, αίτημα που σχετίζεται με την τουρκική επιθετικότητα, και η ενίσχυση με αμυντικό υλικό των ελληνικών ΕΔ οι οποίες υποφέρουν από ελλείψεις σε εξοπλισμούς λόγω της παρατεταμένης οικονομικής δυσπραγίας . Η στάση των Αμερικανών ήταν αρνητική και στα δύο. Εγγυήσεις ασφαλείας δεν δίνουν γιατί προφανώς δεν θέλουν να δεσμευθούν για κάτι τέτοιο επειδή αφενός δεν επιθυμούν να οξύνουν περισσότερο τις σχέσεις τους με την Τουρκία, αφετέρου ίσως θεωρούν πιθανή μία σύγκρουση Ελλάδας – Τουρκίας οπότε σκέπτονται «γιατί να μπλέξουμε;».

Ασαφείς προσδοκίες

Το χρύσωμα του χαπιού γίνεται με το επιχείρημα ότι η εκτεταμένη εγκατάσταση των Αμερικανών εδώ σημαίνει επένδυση σε υποδομές και μεταφορά υψηλής αμυντικής τεχνολογίας στην οποία θα έχουν πρόσβαση τα στελέχη των ελληνικών ΕΔ, δημιουργώντας προϋποθέσεις για την ανάπτυξη τομέων στους οποίους πάσχουμε, όπως μη επανδρωμένα αεροσκάφη (UAV), και στους οποίους η Τουρκία έχει κάνει άλματα και έχει αποκτήσει δική της παραγωγή.

Σε ό,τι αφορά το αμυντικό υλικό είναι χαρακτηριστικό ότι η αμερικανική πλευρά αρνήθηκε να αποδεχθεί ακόμα και το αίτημα για επίσπευση των διαδικασιών παραχώρησης των υπό απόσυρση καταδρομικών Arleigh Burke, συζήτηση η οποία εκκρεμεί τα τελευταία χρόνια, που θα δώσουν μεγάλη ανάσα στο Πολεμικό Ναυτικό το οποίο χρειάζεται άμεσα κύριες μονάδες επιφανείας.

Το έτερο επιχείρημα είναι ότι η εκτεταμένη μόνιμη παρουσία αμερικανικών δυνάμεων θα ενισχύσει τον ρόλο της Ελλάδας ως στρατηγικής χώρας-συμμάχου έναντι άλλων κρατών και ότι εκ των πραγμάτων θα λειτουργήσει προωθητικά στα τριμερή σχήματα Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ, Ελλάδας – Κύπρου – Αιγύπτου. Τη σύμπηξη των οποίων στήριξε και στην ουσία δρομολόγησε η Αμερική έχοντας στρατηγική ματιά στην Ανατολική Μεσόγειο και τα κοιτάσματά της ως εναλλακτική πηγή ενεργειακής τροφοδότησης της Ευρώπης ώστε να μειωθεί η εξάρτηση από το ρωσικό αέριο και η επιρροή της Μόσχας.

Η στρατηγική χρησιμότητα της Αμυντικής Συμφωνίας για τις ΗΠΑ είναι μεγάλη καθώς αποκτά εκτεταμένη δυνατότητα ελέγχου και άμεσης παρέμβασης σε μία τεράστια, υψηλής γεωπολιτικής σημασίας περιοχή, ενισχύοντας κατά πολύ τις ήδη μεγάλες δυνατότητες που της δίνει η βάση της Σούδας.

Η Ελλάδα δίνει στους Αμερικανούς γεωστρατηγικό χρυσάφι και καλώς κάνει, διότι η στενή και ει δυνατόν στρατηγική συνεργασία με τις ΗΠΑ είναι αναγκαία συνθήκη μίας ευρύτερης εθνικής στρατηγικής. Αρκεί αυτή να υπάρχει και αρκεί τα ανταλλάγματα να είναι ανάλογα, και να μην δίνονται χάντρες έναντι χρυσού.

Διότι αν η βαρύτητα και η κρισιμότητα της σχέσης δεν αποτυπώνεται και στα ανταλλάγματα προς εκείνον που παρέχει την εξυπηρέτηση και τη στρατηγική θέση, σημαίνει ότι η σχέση είναι ετεροβαρής πέραν του σημείου που προσδιορίζει η διαφορά των μεγεθών και ότι η ισχυρή πλευρά αντιλαμβάνεται τον «μικρότερο» απλά ως χρήσιμο πρόθυμο και πιθανώς αναλώσιμο έναντι άλλων παικτών που ξέρουν να «πωλούν» πιο αποτελεσματικά τη θέση τους και τη χρησιμότητά τους. Και αυτό είναι επικίνδυνο.