Ο (Εξ)ευτελισμός του Προεδρικού θεσμού

Ο Σπύρος Γκουτζάνης σχολιάζει τα εσωκομματικά της Νέας Δημοκρατίας, με αφορμή την συζήτηση στη Βουλή περί αλλαγής του τρόπου εκλογής του Προέδρου της Δημοκρατίας.

Το μπάχαλο στην κυβερνώσα παράταξη την περασμένη Πέμπτη για την αλλαγή του τρόπου εκλογής του Προέδρου της Δημοκρατίας, δείχνει τα εσωκομματικά μαγειρέματα που επηρεάζουν την θεσμική μεταβολή και είναι ενδεικτικό που πώς εννοεί το “επιτελικό κράτος” την επιστροφή στην θεσμική κανονικότητα που κατά την άποψή της είχε κακοποιήσει η Συριζαϊκή διακυβέρνηση.

Αρχικά ήλθε μία διάταξη που προέβλεπε ότι εάν δεν συγκεντρωθούν οι 200 ψήφοι στην πρώτη ψηφοφορία, αυτή επαναλαμβάνεται και αν δεν συγκεντρωθούν και οι 180 ψήφοι στην δεύτερη, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας θα εκλέγεται με σχετική πλειοψηφία (πάνω από 120 ψήφους). Στην αρχική ρύθμιση δεν υπήρχε η ψηφοφορία για εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας με την απόλυτη πλειοψηφία των 151 βουλευτών, που ήταν η προεκλογική δέσμευση του Κυριάκου Μητσοτάκη -το ότι διέλαθε της προσοχής τόσων έγκριτων συνταγματολόγων και νομικών της ΝΔ είναι απλώς αστείο. Αφού το επισήμανε παρασκηνιακά η Ντόρα Μπακογιάννη, και έγινε το σχετικό μπάχαλο στο κόμμα της, προστέθηκε και η ψηφοφορία για εκλογή με 151 ψήφους. Η υπόλοιπη διάταξη όμως παραμένει. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας θα μπορεί να εκλέγεται και με σχετική πλειοψηφία. Σε περίπτωση που υπάρχουν δύο υποψήφιοι και ισοβαθμούν,  Πρόεδρος θα γίνεται ο γηραιότερος. Ας αφήσουμε ότι η διάταξη προσφέρεται για ειρωνεία, πχ ας βρούμε τον πιο γέρο, ή αν πάλι είναι συνηλικιώτες να κοιτάζουμε τις ημερομηνίες στο ληξιαρχείο ή να βάλουμε επιπλέον κριτήρια για το ποιος είναι πιο ψηλός ή πιο ωραίος κλπ. Η προηγούμενη πάντως εμπειρία για τους γηραιότερους δεν είναι η καλύτερη για τον τρόπο που άσκησαν τα καθήκοντά τους. Εν ολίγοις ήταν περίπου ανύπαρκτοι.

Εάν η συνταγματική αναθεώρηση αντανακλά την συγκυρία στην οποία συντελείται και συμπυκνώνει τον εκάστοτε συσχετισμό δυνάμεων, η πρόταση για εκλογή Προέδρου με σχετική πλειοψηφία δείχνει ότι το κυβερνητικό επιτελείο λαμβάνει υπόψη τις πιθανές εσωκομματικές αντιδράσεις στο πρόσωπο που θα προτείνει για Πρόεδρο της Δημοκρατίας, ο Κυριάκος Μητσοτάκης. Όλα τα ονόματα που έχουν πέσει στο τραπέζι προκαλούν δυσανεξία σε διαφορετικές πτέρυγες του κόμματος και ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεν έχει εμπιστοσύνη στην κοινοβουλευτική του ομάδα. Ο ίδιος το 2015 δεν ψήφισε τον Προκόπη Παυλόπουλο, ως εκ τούτου όποια κι αν είναι η πρότασή του δεν μπορεί να απαιτήσει από τους βουλευτές του κομματική πειθαρχία. Προχθές ο Κώστας Καραμανλής είπε ότι η βράβευση του Προκόπη Παυλόπουλου από την Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών “συνιστά αναγνώριση της πολύπλευρης προσφοράς σας στον τόπο, ειδικά σε εθνικά κρίσιμες περιστάσεις”. Ο Αντώνης Σαμαράς από την πλευρά του προειδοποιεί ότι εάν δεν είναι ο ίδιος υποψήφιος και ο Κυριάκος Μητσοτάκης προτείνει τον Προκόπη Παυλόπουλο δεν θα τον ψηφίσει. Και το ίδιο θα κάνει και μία ομάδα βουλευτών. Προφανώς το ίδιο ισχύει και για οποιοδήποτε άλλο πρόσωπο ο πρώην πρωθυπουργός κρίνει ότι δεν πληροί τις προϋποθέσεις για τον θεσμό.

Η λογική του Συντάγματος του 1975 ήταν να εκλέγεται ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας που είναι ο εγγυητής του πολιτεύματος και εκφράζει συμβολικά την ενότητα του έθνους, με αυξημένη πλειοψηφία 180 ψήφων, ώστε να διασφαλίζεται η ευρύτερη συναίνεση που θα ενισχύει τον κύρος του θεσμού. Πρόεβλεπε πλειοψηφία 151 ψήφων και στην συνέχεια σχετική πλειοψηφία μονό εφόσον μεσολαβούσαν εκλογές. Σε περίπτωση δηλαδή μη συμφωνίας του πολιτικού κόσμου, το κύρος του θεσμού διασφαλιζόταν με την προσφυγή στην κάλπη όπου ο λόγος δινόταν στον λαό. Η αλήθεια είναι ότι πρώτα το ΠΑΣΟΚ του Γιώργου Παπανδρέου το 2009 και στην συνέχεια ο ΣΥΡΙΖΑ το 2015 εργαλειοποίησαν τον θεσμό προκειμένου να προκαλέσουν πρόωρες εκλογές. Από εκεί όμως μέχρι να εκλέγεται Πρόεδρος της Δημοκρατίας ο γηραιότερος με σχετική πλειοψηφία, ωσάν να είναι πρόεδρος πολιτιστικού σωματείου, υπάρχει τεράστια απόσταση που συνιστά τον πλήρη (Εξ)ευτελισμό του θεσμού. Ωστόσο συνάδει με την αντίληψη του Κυριάκου Μητσοτάκη για το υβριδικό προεδρικό σύστημα που εγκαθιδρύεται με την θεσμοθέτηση του επιτελικού κράτους.