Συνταγματική αναθεώρηση: Ώδινεν όρος και έτεκεν αλλαγή εκλογής Προέδρου

Άδοξα ολοκληρώθηκε χθες η διαδικασία της αναθεώρησης τους Συντάγματος, αφού τελικά αναθεωρήθηκαν εννέα διατάξεις που αφορούν θέματα ήσσονος σημασίας, με εξαίρεση την αλλαγή του τρόπου εκλογής Προέδρου της Δημοκρατίας.

Η ψήφιση Προέδρου ακόμη και με σχετική πλειοψηφία, αποσυνδέει μεν την ανάδειξη Προέδρου από τις πρόωρες εκλογές αλλά ευτελίζει και αποδυναμώνει περαιτέρω τον θεσμό που έτσι δεν θα μπορεί να είναι έστω άτυπα, αντίβαρο στην παντοδύναμη πρωθυπουργοκεντρική εξουσία.

Στο άρθρο 86 που αφορά την ευθύνη των υπουργών, παραμένει η ασάφεια για το αν η παθητική δωροδοκία συνιστά αδίκημα κατά την άσκηση ή επ’ ευκαιρία της άσκησης των υπουργικών καθηκόντων, για να αποφαίνονται ερμηνευτικά οι δικαστές -προφανώς αποτελεί ελληνική πρωτοτυπία η δωροληψία κατά την άσκηση των καθηκόντων, ώστε να παραγραφούν ενδεχόμενα αδικήματα εν ενεργεία υπουργών. Το Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα, εξαρτάται από τον τρόπο εφαρμογής του.

Εάν όπως έχει πει ο Κυριάκος Μητσοτάκης στην ΔΕΘ θα είναι 0,5% του ΑΕΠ με “ενσωμάτωση” των άλλων επιδομάτων, τότε μάλλον υποβάθμιση του επιπέδου ζωής των δικαιούχων θα επιφέρει. Όσο για την ψήφο των Ελλήνων του Εξωτερικού τελικά όπως διαμορφώνεται ο νόμος που θα φέρει τις προσεχείς ημέρες η κυβέρνηση, θα αφορά μερικές δεκάδες χιλιάδες άτομα.

Αναθεώρηση στην συγκυρία των μνημονίων

Το μαθαίνει κάθε πρωτοετής φοιτητής νομικής σχολής, ότι το Σύνταγμα δεν είναι πολιτικά ουδέτερο, εκφράζει τον εκάστοτε συσχετισμό πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων την στιγμή της θέσπισης ή αναθεώρησής του. Αντανακλά όμως και την γενικότερη ιστορική συγκυρία. Στην παρούσα αναθεώρηση συγκρούστηκαν δυο διαμετρικά αντίθετες απόψεις, που εξέφρασαν κυρίως ο ΣΥΡΙΖΑ και η ΝΔ, και αντανακλούσαν αμφότερες την συγκυρία των μνημονίων.

Ο ΣΥΡΙΖΑ με την ορμή που του έδινε η αντιμνημονιακή διάθεση της κοινωνίας και το πάθος του νεοφώτιστου στην εξουσία, ξεκίνησε την αναθεώρηση για να θεσπίσει αρχές άμεσης δημοκρατίας, ενίσχυσης της λαϊκής κυριαρχίας με δημοψηφίσματα, αναβάθμισης των κοινωνικών δικαιωμάτων που θα γίνονταν αγώγιμα όπως και τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα. Ακόμη και τότε όμως, στην αρχική φάση, η πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ ήταν λίθοι, πλίνθοι και κέραμοι ατάκτως ερριμένα.

Παράδειγμα η αρχική πρόθεση για ίδρυση Συνταγματικού Δικαστηρίου. Ο ΣΥΡΙΖΑ που ήθελε περισσότερη δημοκρατία μέσω του Συντάγματος, πρότεινε την κατάργηση του άκρως δημοκρατικού, διάχυτου και παρεμπίπτοντος ελέγχου της συνταγματικότητας των νόμων από τα δικαστήρια και την αντικατάστασή του από έναν ακόμη συγκεντρωτικό και με βεβαιότητα συντηρητικό θεσμό.

Η συγκυρία των μνημονίων θα έπρεπε να έχει διδάξει τον ΣΥΡΙΖΑ ότι το Σύνταγμα δεν αποτελεί καμία εγγύηση. Ο καθηγητής Χρυσόγονος -που ήταν και δίκος τους- έγραψε ολόκληρο βιβλίο για την παραβίαση από τα δύο πρώτα μνημόνια των μισών περίπου συνταγματικών διατάξεων, με την νομιμοποίηση από τις αποφάσεις των Ανωτάτων Δικαστηρίων μας που έτσι έδειξαν και τα όριά τους.

Το να θέλεις να κάνεις αγώγιμα τα κοινωνικά δικαιώματα σε ένα κράτος που δεν μπορεί να καλύψει τις στοιχειώδεις ανάγκες του και φορολογεί από 50% έως 85% τη μικρομεσαία επιχειρηματικότητα είναι απλώς αστείο. Ο καθηγητής Γιώργος Κασιμάτης από την αρχή το είχε πει ότι “αναθεώρηση του Συντάγματος στην παρούσα συγκυρία συνιστά συνταγματοποίηση των μνημονίων”.

Από την πλευρά της η ΝΔ από την αρχή επεδίωκε την συνταγματοποίηση του νεοφιλελευθερισμού που εκφράστηκε πλέρια στα καθ ημάς με τα τρία μνημόνια. Και μόνο η πρόταση για συνταγματική κατοχύρωση των ισοσκελισμένων προυπολογισμών (που αν δεν προέκυπτε από τα έσοδα θα επέφερε μειώσεις μισθών, συντάξεων και κοινωνικών παροχών), είναι αρκετή για να δείξει την πρόθεση της ηγεσίας της ΝΔ. Παρομοίως τα ιδιωτικά Πανεπιστήμια, η συνταγματική καθιέρωση του άκρως νεοφιελεύθερου οικονομικού θεσμού των ΣΔΙΤ.

Ο μεν ΣΥΡΙΖΑ ήθελε να θεσπίσει διατάξεις αμυντικές του μνημονίου σε μία συγκυρία που η οικονομία και οι βασικοί θεσμοί διέπονται από τις μνημονιακές κατευθύνσεις. Η δε ΝΔ επιθυμούσε να προσδώσει στις βασικές μνημονιακές διατάξεις αυξημένη τυπική ισχύ Συντάγματος.

Είναι πχ αστείο να θεωρεί τους ισοσκελισμένους προυπολογισμούς, που έχει επιβάλλει σε επίπεδο ΕΕ η Γερμανία, ως αιώνια αλήθεια και αρχή των οικονομικών ενός κράτους. Σε λίγα χρόνια οι εξελίξεις στην οικονομία θα υποβάλλουν ενδεχομένως μία επεκτατική δημοσιονομική πολιτική στα κράτη και η Ελλάδα θα είχε τον ζουρλομανδύα μίας αυστηρής συνταγματικής διάταξης.

Παρότι και οι δύο προτάσεις κινούνταν και αντανακλούσαν την συγκυρία των μνημονίων, η μία αμυντικά η άλλη θετικά, αμοιβαία εξουδετερώθηκαν. Ευτυχώς, γιατί το Ελληνικό Σύνταγμα είναι αυστηρό και όταν δεν υπάρχουν περιθώρια για την αναθεώρησή του μέσω της καθημερινής εφαρμογής και ερμηνείας, τότε λειτουργεί σαν ζουρλομανδύας ή γίνεται κουρελόχαρτο, όπως απέδειξαν τα μνημόνια.