Λάθος η αποσύνδεση προεδρικής εκλογής από πρόωρες εκλογές

Η συνταγματική αναθεώρηση, αυτή η περιορισμένη και άτολμη προσπάθεια, ολοκληρώθηκε προ ημερών και η χώρα έχει πλέον ένα νέο συνταγματικό κείμενο να πορεύεται. Όση σημασία έχει λοιπόν για το δημόσιο διάλογο, μιας και όλα κρίνονται την πράξη και πρέπει να επανεξετάζονται με βάση την εμπειρία και τα αποτελέσματα κάθε ρύθμισης, καταθέτω εδώ την άποψη για μία από τις κεντρικές αλλαγές, που επέφερε αυτή η διαδικασία, την αποσύνδεση της προεδρικής εκλογής από την πρόκληση πρόωρων εκλογών.

Σημείο πρώτο: Με δεδομένο ότι ειδικά μία συνταγματική διάταξη την αξιολογείς σε βάθος χρόνου, το συμπέρασμα είναι ότι η δυνατότητα πρόκλησης πρόωρων εκλογών μέσω της προεδρικής εκλογής δεν αξιοποιήθηκε καταχρηστικά.

Στα 30 τόσα χρόνια, που ισχύει προκλήθηκαν εκλογές με αυτή την αφορμή για πρώτη φορά το 2015, ενώ η πρώτη αξιοποίηση και άρα έμμεση πρόκληση εκλογών έγινε το 2009 – τότε που ο Γιώργος Παπανδρέου ξεκαθάρισε μετά τις ευρωεκλογές ότι δεν θα ψηφίσει ΠτΔ με τη ΝΔ τον Μάρτιο του 2010, κάτι που μέτρησε ο Κ. Καραμανλής για να στήσει τελικά κάλπες τον Οκτώβριο του ίδιου χρόνου.

Μία σημαντική παρατήρηση: Και στις δύο περιπτώσεις (2009, 2014) το κυβερνών κόμμα έχασε τις ευρωεκλογές, κάτι που έκανε το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης να μιλάει για αναντιστοιχία λαϊκής βούλησης και Βουλής. Αλήθεια, θα προκαλούσαν εκλογές οι Παπανδρέου και Τσίπρας το 09 και το 14 εάν είχαν χάσεις τις ευρωεκλογές; Προφανώς όχι.

Συνεπακόλουθη σημαντική παρατήρηση: Και στις δύο περιπτώσεις τα κόμματα της αξιωματικής αντιπολίτευσης είχαν δίκιο που μιλούσαν για την δυσαρμονία αυτή, όπως απέδειξαν οι μεγάλες και άνετες εκλογικές τους νίκες, το 2009 για το ΠΑΣΟΚ και το 2015 για τον ΣΥΡΙΖΑ.

Αναγκαία προσθήκη στο συλλογισμό μας: Να αξιοποιήσει τη συνταγματική δυνατότητα ήθελε και η ΝΔ το 1995, με τον Μιλτιάδη Έβερτ τότε, μόνο που η συμμαχία Ανδρέα Παπανδρέου – Αντώνη Σαμαρά συγκρότησε προεδρική πλειοψηφία στο πρόσωπο του Κωστή Στεφανόπουλου.

Σημείο δεύτερο: Ο συνταγματικός νομοθέτησης δεν ήταν άφρων, ούτε «αφηρημένος» όταν έβαζε τη σχετική σύνδεση στο Σύνταγμα. Ήθελε να πετύχει προφανώς δύο πράγματα; Πρώτον, να βγαίνει ΠτΔ ένα πρόσωπο ευρείας αποδοχής και δεύτερον να δώσει κι ένα κοινοβουλευτικό όπλο στην αντιπολίτευση, απέναντι το πρωθυπουργοκεντρικό μας πολίτευμα.

Με τη σειρά τώρα: Η διάταξη που καταργήθηκε, με ελαφρότητα πιστεύω και επιπολαιότητα από όλα τα κόμματα, έδωσε Προέδρους με ευρεία συναίνεση, για τους οποίους μάλλον πρέπει να είμαστε ικανοποιημένοι. Κωστής Στεφανόπουλος και Κάρολος Παπούλιας είναι τα δύο κορυφαία παραδείγματα, αλλά και ο Προκόπης Παυλόπουλος εκλέχτηκε τελικώς με ευρεία συναίνεση. Για να δούμε τώρα, με τη ρύθμιση, που ενέκρινε η Βουλή, τι είδους Προέδρους θα βγάλουμε.

Ως προς το δεύτερο, τη δυνατότητα δηλαδή που είχε η αντιπολίτευση να προκαλεί εκλογές με αφορμή την προεδρική εκλογή, σημειώνω το εξής: Εάν ο σκοπός είναι η πολιτική σταθερότητα και η εξάντληση της τετραετίας, τότε η δουλειά έμεινε στη μέση, αν δεν είναι και υποκριτική αυτή η άποψη. Διότι, την ίδια ώρα που προβάλλεται η ανάγκη να υπάρχει σταθερός κύκλος 4ετίας, παρέχεται η δυνατότητα στον εκάστοτε πρωθυπουργό να προκαλεί εκλογές όποτε θέλει και όποτε θεωρεί ότι συμφέρει την κυβέρνησή του.

Αν δει κανείς μάλιστα την πολιτική ιστορία από τις αρχές της δεκαετίας του 90 και εξαιρέσει τις τριπλές εκλογές του 1989-90, όταν και επικρατούσαν ειδικές συνθήκες διαπιστώνει ότι, ενώ με τη διάταξη για την προεδρική εκλογή έγιναν… μιάμιση φορά πρόωρες εκλογές (το ‘15 η… ολόκληρη και το ’09 η… μισή) οι πρωθυπουργοί διέλυσαν πρόωρα της Βουλή και έστησαν κάλπες για τους δικούς τους λόγους τέσσερις φορές (96, 2000, 2004, 2007), ενώ δύο φορές θα μπορούσαν να συνεχίσουν με συμμαχίες, αλλά προτίμησαν την προσφυγή σε εκλογές (2012, Σεπτέμβριος 2015) και μία φορά έπεσε η κυβέρνηση (1993). Άρα, αναλογικά, τα λιγότερα προβλήματα με πρόωρες εκλογές τα προκάλεσε η προεδρική εκλογή όλα αυτά τα χρόνια και τα περισσότερα προήλθαν από άλλους λόγους, κυρίως από τις σκοπιμότητες των πρωθυπουργών.

Ο νομοθέτης ορθά είχε συνδέσει την προεδρική εκλογή με πρόωρη προσφυγή στις κάλπες, ως μία εξισορροπιστική λειτουργία στο πολίτευμα, στο οποίο πλέον τον απόλυτο λόγο έχει ο εκάστοτε πρωθυπουργός. Από τις διαθέσεις και τις στοχεύσεις του οποίου θα καθορίζεται αποκλειστικά και η επιλογή του προσώπου για την Προεδρία της Δημοκρατίας, καθώς δεν θα έχει ανάγκη καμία συναίνεση – ούτε καν τη θετική ψήφο της απόλυτης πλειοψηφίας της Βουλής, καθώς θα του αρκούν και 120 βουλευτές για τον εκλεκτό του.