Η αλήθεια για την ενεργειακή εξίσωση στην Ανατολική Μεσόγειο

Στις 2 Ιανουαρίου υπεγράφη στην Αθήνα η διακρατική Συμφωνία για τον αγωγό φυσικού αερίου EastMed από Ελλάδα– Κύπρο – Ισραήλ. Στις 8 Ιανουαρίου ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν με τον Τούρκο ομόλογό του Ταγίπ Ερντογάν εγκαινίασαν τον αγωγό φυσικού αερίου Turkish Stream, από τον οποίο προμηθεύεται και η Ελλάδα, και ο οποίος τροφοδοτεί κυρίως τα Βαλκάνια.

Η Ευρώπη αγοράζει φυσικό αέριο από αρκετές πηγές, τη Ρωσία, την Αλγερία, τη Νορβηγία μέσω αγωγών και από άλλους προμηθευτές σε υγροποιημένη μορφή (LNG).Και οι Αμερικανοί μπαίνουν στην ευρωπαϊκή αγορά με σχιστολιθικό αέριο το οποίο είναι αυτό που κατέστησε τις ΗΠΑ ανεξάρτητες ενεργειακά και προμηθευτή από εκεί που ήταν εξαρτημένη από το πετρέλαιο του Κόλπου. Από την Ελλάδα περνά επίσης η χάραξη του αγωγού ΤΑΡ ο οποίος θα μεταφέρει αζέρικο φυσικό αέριο στην Ευρώπη από το μεγάλο κοίτασμα Shah Deniz II της Κασπίας.

Γενικά, το πλέγμα των αγωγών και των ενεργειακών πηγών τροφοδοσίας που ενώνει Κεντρική Ασία, Μέση Ανατολή, Ανατολική Μεσόγειο, Βόρειο Αφρική, Ευρώπη, συνιστά μία πολύπλοκη, δύσκολη γεωοικονομική και γεωστρατηγική εξίσωση με πολλές μεταβλητές.  Τα κοιτάσματα της Ανατολικής Μεσογείου τα οποία πρόκειται να μεταφερθούν στην Ευρώπη κυρίως μέσω του αγωγού EastMed είναι το πλέον πρόσφατο στοιχείο το οποίο ενδέχεται να μεταβάλλει όχι μόνο την ευρωπαϊκή αλλά και τη διεθνή ενεργειακή εξίσωση. Ο λόγος είναι ότι τα κοιτάσματα που ανακαλύπτονται το ένα μετά το άλλο στην περιοχή, στις ΑΟΖ της Κύπρου, του Ισραήλ και της Αιγύπτου, καθώς και οι στόχοι κοιτασμάτων που εντοπίζονται εκεί όπως και στην ελληνική υφαλοκρηπίδα, το μέγεθος και η αξία των οποίων μένει να επιβεβαιωθεί από τις δοκιμαστικές γεωτρήσεις. Αν επιβεβαιωθούν οι έστω συγκρατημένα αισιόδοξες εκτιμήσεις τότε θα πρόκειται για game changer.

Ο EastMed σχεδιάζεται να έχει δυνατότητα μεταφοράς 10 δις κυβικών μέτρων (bcm) φυσικού αερίου ετησίως, με προοπτική σχεδόν να διπλασιαστεί, ποσότητα μικρή σε σχέση με τις ενεργειακές ανάγκες της Ευρώπη οι οποίες εκτιμάται ότι τα επόμενα χρόνια θα προσεγγίσουν τα 600 bcm, δηλαδή θα υπερδιπλασιαστούν. Τότε, θα αναρωτηθεί κάποιος, «γιατί όλη η φασαρία»; Κατ’ αρχάς, ως ποσότητα δεν είναι μικρή. Ο πολυδιαφημισμένος ΤΑΡ που προωθείται επίσης ως αγωγός ο οποίος θα συμβάλλει στη μείωση της εξάρτησης της Ευρώπης από ρωσικό φυσικό αέριο θα έχει δυνατότητα 30 bcm ετησίως. Αθροιζόμενες οι ποσότητες East-Med και ΤΑΡ σε πλήρη δυνατότητα και λειτουργία θα είναι περίπου 50 bcm, ποσότητα σημαντική αν σκεφθεί κανείς ότι ο Nord Stream I, ο βασικός αγωγός διοχέτευσης ρωσικού φυσικού αερίου στην Ευρώπη (ο οποίος απέκτησε και δεύτερη διακλάδωση, τον Nord Stream II), τροφοδότησε το 2019 τη Γερμανία με 57 bcm.

Δεύτερον, ο East-Med εκτός από ενεργειακός τροφοδότης θα λειτουργήσει ως καταλύτης για τη σύμπηξη συμμαχιών στον αμυντικό τομέα οι οποίες θα πλαισιώνουν τις ενεργειακές συνεργασίες, άρα θα γίνει εργαλείο συνδιαμόρφωσης και υποβοήθησης της νέας γεωπολιτικής εικόνας. Έχει λόγους η Τουρκία που αντιδρά και ανησυχεί διότι αντιλαμβάνεται ότι η αναδυόμενη πραγματικότητα δεν θα της αφήνει πολλά περιθώρια πειρατικής συμπεριφοράς όπως έχει συνηθίσει.

Τρίτον, η τροφοδοσία της Ευρώπης (και όχι μόνο) από τα κοιτάσματα της Ανατολικής Μεσογείου, μόλις αρχίσουν να βγαίνουν στην επιφάνεια αυτά που βρίσκονται στην ελλαδική υφαλοκρηπίδα (και ελπίζουμε οσονούπω ΑΟΖ) δεν θα περιοριστεί στη μεταφορική δυνατότητα του EastMed. Ούτε ο EastMed θα μείνει μόνος του. Μπορεί να αποκτήσει «αδελφάκι» όπως ο Nord Stream. Ο καθηγητής Αντώνης Φώσκολος, από τους «πρυτάνεις» στο θέμα των υδρογονανθράκων, εκτιμά ότι μόνο τα κοιτάσματα της Ελλάδας, όταν ολοκληρωθούν οι έρευνες και ξεκινήσει η αξιοποίησή τους, όποτε γίνει αυτό, θα μπορούν να προμηθεύουν την Ευρώπη με ποσότητες μεγαλύτερες των 100 bcm ετησίως… Και κάπου εδώ τελειώνουν οι απορίες για όσα γίνονται… Θα επανέλθουμε όμως, διότι υπάρχει και συνέχεια.