Μήλα Ζαγορίν: Όνομα και γεύση

Ήταν 27 Οκτωβρίου του 1916 όταν 199 Ζαγοριανοί ιδρύουν τον Συνεταιρισμό Πωλήσεων Γεωργικών Προϊόντων Ζαγοράς, με προσωρινό πρόεδρο τον ιερέα Κωνσταντίνο Σαμαρά. Ήταν ένας από τους πρώτους αγροτικούς συνεταιρισμούς της χώρας, ο οποίος 100 χρόνια μετά πρωταγωνιστεί σε Ελλάδα και εξωτερικό με τα απολαυστικά μήλα Ζαγορίν.

Η ποιότητα των προϊόντων του συνεταιρισμού γίνονται αναφορά στο διήγημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη “Νεκρός Ταξιδιώτης” που μιλά για τα “μήλα, τις πατάτες και τα κάστανα απο τη Ζαγορά“. Ήταν μιας πρώτης τάξεως διαφήμιση στα φημισμένα προϊόντα της περιοχής. Ακολούθησε το 1930 η πρώτη διαφημιστική καταχώρηση του Συνεταιρισμού στην εφημερίδα “Θεσσαλικός Τύπος”.

Τα πρώτα χρόνια για τον συνεταιρισμό ήταν δύσκολα. Δεν υπήρχε καν δρόμος για να πηγαίνουν τα προϊόντα από τη Ζαγορά στον Βόλο και έτσι τα μήλα μεταφέρονταν με τοπικό πλοιάριο. Οι ταλαιπωρίες ήταν τεράστιες και πολλοί μικροκαλλιεργητές αποχώρησαν μη αντέχοντας το βάρος. Η ιστορία του Συνεταιρισμού στη Ζαγορά άλλαξε όταν ο γαιοκτήμονας Σαμσαρέλος φέρνει το 1935 από την Καλιφόρνια την ποικιλία Starkin delicious.

Σύντομα οι αγρότες άρχισαν να μπαίνουν στο κτήμα του και να κλέβουν καρπούς, με αποτέλεσμα η ποικιλία να καθιερωθεί και να δέσει απόλυτα με το κλίμα της περιοχής. Παράλληλα ο παραγωγός Κολιάμπασης, ξεκινά να καλλιεργεί την ποικιλία ρενέδες. Οι ανάγκες της παραγωγής δημιουργούν και ανάγκες για αποθήκευση.

Έτσι το 1937, κατασκευάζεται η αποθήκη προϊόντων του Συνεταιρισμού στο Χορευτό Πηλίου ενώ η μεταφορά των προϊόντων γίνεται ακόμη μέσω θαλάσσης. Το 1938 ο συνεταιρισμός αριθμεί 222 μέλη. Ένα χρόνο αργότερα ο Διοικητής της Αγροτικής Τράπεζας ανακοινώνει δάνειο για αρδευτικά έργα που θα υλοποιήσει η Κοινότητα, κόστους 2.000.000 δραχμών στη περιφέρεια Ζαγοράς, τα οποία θα συμβάλλουν στην αυξανόμενη παραγωγή. Ακολουθεί ο πόλεμος το 1940 και τα πάντα παγώνουν. Οι δραστηριότητες του Συνεταιρισμού σταματούν καθώς προέχει η επιβίωση.

Το 1942, ο Συνεταιρισμός ξαναξεκινά τη δράση του και ως το 1949, μετρά 358 μέλη, ένας αριθμός ρεκόρ για την ιστορία του. Όμως, οι καιροί αλλάζουν και οι άνθρωποι της υπαίθρου αρχίζουν και την εγκαταλείπουν σταδιακά για να αναζητήσουν μια καλύτερη τύχη στην Αθήνα. Έτσι, από το 1951, τα μέλη του Συνεταιρισμού αρχίζουν να μειώνονται αισθητά και να πέφτει ο ρυθμός ανάπτυξής του.

Το 1955, αρχίζει η σταδιακή εξάπλωση της ποικιλίας στάρκιν ενώ ο Συνεταιρισμός παράγει πλέον φουντούκια, πατάτες, ελιές, σταφύλια, κάστανα και αρκετές ποικιλίες μήλων, όπως είναι οι μανιές, τα σκιούπα, τα γουάϊν, τα μπελφόρ, οι ρενέδες και κυρίως τα φυρίκια που αποκαλούνται «ο βασιλιάς των μήλων», καθώς τα προτιμούν οι περισσότεροι καταναλωτές. Τα μήλα στάρκιν γίνονται όλο και πιο αποδεκτά από τους καταναλωτές με την ζήτησή τους να κορυφώνεται το 1960.

Το 1964, ο Συνεταιρισμός προχωρά στην ανασύστασή του ενώ ιδρύει και το πρώτο του πρατήριο στη νεοσύστατη τότε Λαχαναγορά Ρέντη και αποκτά το πρώτο του φορτηγό Scania. Το 1967 τα αχλάδια αποτελούν για πρώτη φορά ξεχωριστό ζήτημα των συνεταίρων, σε συνεδρίαση, δείγμα της ανοδικής πορείας της καλλιέργειας. Και φθάνουμε στην εφταετία όπου το 1968 γίνεται καθαίρεση της εκλεγμένης διοίκησης και υποχρεωτικός διορισμός νέας από τους Απριλιανούς.

Η δεκαετία του 1970 βρίσκει τον συνεταιρισμό σε κρίση αφου ο αριθμός των μελών που αποχωρούν αυξάνεται σημαντικά, για πρώτη φορά από το 1951. Το 1976, οι παραγωγοί εξαιτίας των χαμηλών τιμών βλέπουν τα μήλα τους να πετιούνται. Σχηματίζουν μπλόκα στο Καράβωμα και σε μαύρα πανό γράφουν: «Δώστε μας 3,50 δραχμές το κιλό για τα έξοδα κηδείας». Το 1979, ψηφίζεται οδεύτερος νόμος Περί Συνεταιρισμών και γίνεται η πρώτη επέκταση των Ψυγείων ενώ το 1980, διοργανώνεται η «1η Γιορτή Μήλου», με Υφυπουργό Γεωργίας, τον Χρυσόστομο Καραπιπέρη της κυβέρνησης Ράλλη.

Η δεκαετία του 1980 είναι αρκετά καλή για τον Συνεταιρισμό. Το 1982 έχουμε 221 εγγραφές νέων μελών σε ένα μόνο χρόνο. Η παραγωγή ανεβαίνει από τους 1.000 στους 5.200 τόννους. Το 1984, εγκαθίσταται σε καινούργια, ιδιόκτητα γραφεία ενώ γίνεται η δεύτερη επέκταση των Ψυγείων, που εγκαινιάζονται από τον τότε Υπουργό Γεωργίας, Κώστα Σημίτη. Εκείνη την χρονιά ο Διονύσης Βαλασσάς είδε την προκύρηξη του Συνεταιρισμού, που αναζητούσε διευθυντή. Είχε τελειώσει τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας και δούλευε ήδη ως χημικός στα μπισκότα Αλλατίνη στη Χαλκίδα.

Η καταγωγή του από τη Ζαγορά αλλά και η πρόκληση τον έκανε να υποβάλλει αίτηση. Μαζί του προσλήφθηκαν και μερικά ακόμη στελέχη που αποτέλεσαν τη δύναμη κρούσης για τη μετεξέλιξη του Συνεταιρισμού. Πρώτη δουλειά να στηθούν σύγχρονες υποδομές, όπως νέοι ψυκτικοί χώροι, εκσυγχρονισμός της διαλογής, της συσκευασία, της μικροσυσκευασίας. Το 1989, ο Συνεταιρισμός μετρά πια 550 μέλη και ελέγχει το 80% της παραγωγής της Ζαγοράς.

Παράλληλα, ξεκινά απευθείας εξαγωγές στην Ολλανδία και στην Πορτογαλία. Το 1992, γίνεται μέλος του Ευρωπαϊκού Οργανισμού EUROFLU και ξεκινά τη διοργάνωση του Φεστιβάλ Μήλου. Το 1995 ο Συνεταιρισμός συνεργάζεται με τις μεγάλες αλυσίδες σούπερ – μάρκετ, ενώ έχουμε και την πρώτη εξαγωγή στην Κύπρο. Παράλληλα την ίδια χρονιά γίνεται και το μεγάλο άλμα. Τα μήλα της Ζαγοράς κατοχυρώνονται ως Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης και καθιερώνεται το brand name “Ζαγορίν”.

Ο Διονύσης Βαλασσάς εισάγει μια καινοτομία που συναντούσε κανείς στο εξωτερικό, αλλά για τη χώρα μας αποτελούσε επανάσταση. Σε κάθε μήλο κολλιέται πλέον ένα αυτοκόλλητο sticker με το λογότυπο “Ζαγορίν”. Η κίνηση αυτή έκανε επώνυμο το προίόν και δυνατη την “επιθετική” διαφήμισή του. Η νέα χιλιετία βρίσκει τον Συνεταιρισμό να συνεχίζει τα μεγαλόπνοα σχέδιά του.

Το 2003, γίνεται το πρώτο αίτημα στο Υπουργείο για αναδιάρθρωση προκειμένου να δημιουργηθεί κλειστό κύκλωμα άρδευσης ενώ το 2005, οι παραγωγοί ξεκινούν τις επαφές με παραγωγούς στο εξωτερικό μετά το πρώτο τους εκπαιδευτικό ταξίδι στη Βόρεια Ιταλία. Ο Συνεταιρισμός γίνεται όλο και πιο συμπαγής και το 2007, η παραγωγή πραγματοποιείται στο 100% στη Ζαγορά ενώ ξεκινά και η σταδιακή αναδιάρθρωση της μηλοκαλλιέργειας.

Το 2008 ο Συνεταιρισμός αποπληρώνει τα δάνεια που είχε στην Αγροτική Τράπεζα, και ένα χρόνο αργότερα γίνεται στροφή σε φιλικές προς το περιβάλλον μεθόδους καλλιέργειας. Παράλληλα, πιστοποιείται το πρώτο μέλος του Συνεταιρισμού ως βιοκαλλιεργητής. Ενώ το 2010 ξεκινά η πρώτη εξαγωγή στην Αίγυπτο.

Το 2011 έχουμε την πρώτη εξαγωγή κάστανου στη Γερμανία, ενώ το 2014 έχουμε τη λειτουργία κέντρου εξυπηρέτησης αγροτών. Το 2016 ο Συνεταιρισμος γιορτάζει τα πρώτα 100 χρόνια λειτουργιας του με σημαντικές εκδηλώσεις και παράλληλα παράγει πετιμέζι από Π.Ο.Π. Φιρίκια Πηλίου, ενω το 2017 εκδόθηκε δίτομο έργο σε κασετίνα που εμπεριέχει και την ταινία του Συνεταιρισμού. Την ίδια χρονιά γίνονται και εξαγωγές κάστανων και στην Ιταλία. Το 2018 ξεκινά η εξαγωγή μήλων και στην Ιορδανία.