Άγιος Προκόπιος: Βυζαντινός ναός του 14ου αιώνα στη Βέροια

Σήμερα 8 Ιουλίου γιορτάζει ο Άγιος Προκόπιος. Στη Βέροια υπάρχει μια βυζαντινή εκκλησία αφιερωμένη στον άγιο που διαθέτει και τοιχογραφία του 14ου αιώνα. Σύμφωνα με την τοπική ιστοσελίδα laosnews.gr στην οδό Λυκούργου, κοντά στην πλατεία Κόρακα, υπήρχε μονόχωρος, ξυλόστεγος ναός του 14ου αιώνα. Κατά τον 17ο αιώνα αντικαταστάθηκαν ο βόρειος και νότιος τοίχος και δόθηκε στο ναό η σημερινή του μορφή τρίκλιτης ξυλόστεγης βασιλικής.

Από τις αρχικές τοιχογραφίες του 14ου αιώνα που διατηρούνται και σήμερα, εντυπωσιάσει ο έφιππος Αγ. Προκόπιος. Υπάρχουν ακόμη τοιχογραφίες του 1589 και του 1607 με πιο εντυπωσιακές της Ανάληψης, της θυσίας του Αβραάμ, του Ευαγγελισμού και έξι σπάνιες σκηνές του βίου του Αγίου.

Από επιγραφή του 1607 που υπάρχει στο κεντρικό κλίτος του ναού πληροφορούμαστε ότι χορηγός των τοιχογραφιών αυτής της περιόδου είναι πιθανότατα ο Μανιός (Ματθαίος) (Μ)πογιατζής το όνομα του οποίου αναφέρεται και σε σχετικό έγγραφο του Ιεροδικείου Βέροιας μαζί με το όνομα του παπά-Κωνσταντίνου που λειτουργούσε στο ναό την ίδια χρονική περίοδο. Σπάνια φορητή εικόνα του Αγίου Προκοπίου εκτίθεται στο Βυζαντινό Μουσείο Βέροιας.

Η ιστορία του Αγίου κατά την ορθόδοξη χριστιανική εκκλησία

Καταγόταν από την Ιερουσαλήμ και γεννήθηκε την περίοδο του μεγάλου διώκτη των χριστιανών αυτοκράτορα Διοκλητιανού. Ο πατέρας του ονομαζόταν Χριστόφορος και ήταν χριστιανός ενώ η μητέρα του Θεοδοσία (Θεοδότη) ήταν ειδωλολάτρισσα.

Αρχικά ονομάσθηκε «Νεανίας» και επειδή ορφάνεψε πολύ μικρός από πατέρα, η μητέρα του φρόντισε για την ειδωλολατρική του αγωγή. Όταν μεγάλωσε, με τις διασυνδέσεις που είχε η μητέρα του, διορίστηκε Δούκας της Αλεξάνδρειας της Συρίας και λίγο αργότερα του ανατέθηκε η αποστολή του διωγμού των χριστιανών της πόλης Απάμεια (σημερινό Χαμάν).

Κατά τη διαδρομή μετά από έναν ισχυρό σεισμό και ένα όραμα που είδε στον ουράνιο θόλο (Σταυρός και «ουράνια φωνή») αποφάσισε να ακυρώσει την αποστολή του. Εκστασιασμένος πήγε στην Απάμεια και ζήτησε να κατηχηθεί και να γνωρίσει τις αλήθειες του Χριστιανισμού. Δεν άργησε να πιστέψει. Βαπτίστηκε και του δόθηκε το όνομα Προκόπιος.

Όταν αργότερα επέστρεψε στη βάση του, του ανατέθηκε άλλες αποστολές και είχε λαμπρές επιτυχίες. Η μητέρα του χαρούμενη του ζήτησε να θυσιάσει στα είδωλα. Όταν όμως ο γιος της, δήλωσε πως οι επιτυχίες του οφείλονταν και έγιναν με τη δύναμη του Χριστού και όχι των ειδώλων αυτή τον κατήγγειλε στον αυτοκράτορα ο οποίος έδωσε εντολή στον ηγεμόνα Ούλκιο να εξετάσει τον Προκόπιο και την πίστη του.

Ο Προκόπιος ενώπιον του ηγεμόνα δε δίστασε να παραδεχτεί την πίστη του γι’ αυτό και φυλακίσθηκε Την επόμενη μέρα μάλιστα τον οδήγησαν σε ειδωλολατρικό ναό για να θυσιάσει. Ο Προκόπιος αρνήθηκε. Προσευχήθηκε και με τη βοήθεια του Θεού τα είδωλα έλιωσαν ενώ ένα μέρος του ναού γκρεμίστηκε. Στη θέα των γεγονότων και του θαύματος πολλοί από τους παρευρισκόμενους πίστεψαν μεταξύ των οποίων η μητέρα του, δώδεκα ακόμη γυναίκες και στρατιώτες.

Το τέλος όμως του Προκόπιου ήταν μαρτυρικό. Μετά από φρικτά βασανιστήρια που υπέμεινε με θαυμαστή καρτερία αποκεφαλίστηκε κερδίζοντας τον αμάραντο στέφανο της αιώνιας ζωής. Πέθανε το 303 μ.Χ.

Η Εκκλησία μας, που τον χαρακτήρισε Μεγαλομάρτυρα τιμά τη μνήμη του στις 8 Ιουλίου ενώ αξιοπρόσεκτο γεγονός είναι ότι η Εκκλησία μας τιμά σε διαφορετικές ημερομηνίες τη μνήμη και άλλων επτά οσίων, μαρτύρων και ιερομονάχων που έχουν το ίδιο όνομα.