Ellis Island: Το “διαβατήριο” για τη γη της επαγγελίας

Το νησί των δακρύων και του φόβου θα μπορούσε να χαρακτηρίσει κανείς το νησάκι Ellis που βρίσκεται έξω από το Μανχάταν. Έως τις αρχές του 17ου αιώνα ονομαζόταν Γκαλ και το 1603, όταν ο τοπικός κυβερνήτης το αγόρασε από τους Ινδιάνους το μετονόμασε σε Oyster Island. Λίγο καιρό αργότερα, αγοράστηκε από τον Samuel Ellis. Από το 1892, ως Ellis Island, ξεκίνησε τη λειτουργία του ως κέντρο υποδοχής μεταναστών και συνέχισε μέχρι το 1954. Από εκεί πέρασαν 12.000.000 εκατομμύρια νεοαφιχθέντες μετανάστες. Ενδεικτικά, έχει υπολογιστεί ότι περίπου το 40% όλων των σημερινών πολιτών των ΗΠΑ είχε έναν τουλάχιστον πρόγονό του στο νησί Ellis.

Με τη λήξη του πολέμου μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Βρετανίας το 1814, ο αριθμός των ανθρώπων (οι περισσότεροι Ευρωπαίοι) που μετανάστευσαν στις ΗΠΑ εκτινάχθηκε στα ύψη και η Αμερική βρέθηκε μπροστά σε ένα πρωτόγνωρο φαινόμενο που έχρηζε άμεσης αντιμετώπισης, οργανωμένου σχεδίου υποδοχής και μέτρων. Πλοία γεμάτα με ευρωπαίους μετανάστες ταξίδευαν προς τη Νέα Υόρκη και οδηγούσαν χιλιάδες ψυχές προς το όνειρο. Όμως, το ταξίδι ήταν μεγάλο, και οι συνθήκες στα πλοία της εποχής πολύ άσχημες, με αποτέλεσμα άνθρωποι να χάνουν τη ζωή τους, είτε να φθάνουν άρρωστοι στην αμερικανική γη.

Όπως αναφέρει το sansimera το νησί άνοιξε τις πύλες του το 1892 και μέχρι το 1954 υποδέχθηκε σχεδόν 12-15 εκατομμύρια μετανάστες από όλον τον κόσμο. Από εκεί περνούσαν από επιθεώρηση όσοι έφθαναν στη Νέα Υόρκη προκειμένου να τους επιτραπεί η είσοδος και η παραμονή στην Αμερική. Νησί ελπίδας, αλλά και απογοήτευσης, αφού όσοι δεν κατάφερναν να πάρουν τη μεταναστευτική άδεια επέστρεφαν δωρεάν στην πατρίδα τους με τα πλοίο που είχαν φτάσει ως εκεί.

Μόλις έφτανε ένα πλοίο στη Νέα Υόρκη, πρώτοι εξετάζονταν από τους επιθεωρητές της Υπηρεσίας Αλλοδαπών και Δημόσιας Υγείας οι ταξιδιώτες των δύο πρώτων θέσεων. Οι υπόλοιποι μεταφέρονταν με βάρκες στο Ellis Island. Εκεί, τους αναλάμβαναν οι «γιατροί των έξι δευτερολέπτων», όπως είχαν ονομαστεί επειδή τόσα ήταν τα δευτερόλεπτα που χρειάζονταν για να διαπιστώσουν την κατάσταση της υγείας ενός μετανάστη.

Αφού υποβάλλονταν στις απαραίτητες ιατρικές εξετάσεις, εγκρινόταν ή όχι η είσοδός τους στις ΗΠΑ. Οι περισσότεροι από εκείνους που έπαιρναν την πολυπόθητη άδεια, εγκαθίσταντο στη Νέα Υόρκη και το Νιου Τζέρσεϊ. Εκεί είχαν να ξεπεράσουν άλλα σύνορα, σύνορα που τους έκαναν ξένους και που δεν περνούσαν με το να δείχνουν διαβατήρια που δηλώνουν ιθαγένειες και υπηκοότητες. Η Annie Moore, ένα 15χρονο κορίτσι από την Ιρλανδία ήταν ο πρώτος μετανάστης που πέρασε την είσοδο του νέου σταθμού υποδοχής.

Τα κριτήρια για την μεταναστευτική άδεια

Οι όροι για την άδεια παραμονής στην Αμερική ήταν ιδιαίτερα χαλαροί, αλλά βασικοί. Εκτός από ότι έπρεπε να είναι κανείς υγιής και να έχει καθαρό ποινικό μητρώο, έπρεπε να αποδείξει ότι είχε πάνω του τουλάχιστον 25 δολάρια με τα οποία θα επιβίωνε μέχρι να καταφέρει να βρει δουλειά.

Εμπόδια και δυσκολίες για να πάρουν άδεια παραμονής έβρισκαν οι ασυνόδευτες γυναίκες. Οι περιπτώσεις που κατάφεραν να «περάσουν» από το Ellis Island και να πατήσουν στο αμερικανικό έδαφος νόμιμα ήταν σπάνιες, καθώς οι αρχές έκριναν ότι θα πέσουν θύματα εκμετάλλευσης.

Η «κολυμπήθρα» και τα νέα ονόματα

Κατά ένα τρόπο το Ellis Island λειτούργησε και ως «κολυμπήθρα», αφού πολλοί απέκτησαν νέο όνομα, λόγω της δυσκολίας συνεννόησης μεταξύ των αρχών και των μεταναστών, ιδιαίτερα αν ο νεοφερμένος δεν ήξερε να μιλά ή να γράφει και να διαβάζει Αγγλικά.

Μια παρόμοια κατάσταση αποτυπώθηκε και στα πρώτα λεπτά της ταινίας «Ο Νονός ΙΙ». Ο μικρός Βίτο Αντολίνι από το χωριό Κορλεόνε της Σικελίας έφτασε στην Αμερική. Μη καταφέρνοντας να συνεννοηθεί στο νησί Ellis με τις αρχές, ο υπάλληλος του άλλαξε το όνομα σε Βίτο Κορλεόνε.

Οι Έλληνες στο Ellis Island

Το Ellis Island είναι από τα μέρη εκείνα με την εντονότερη «οσμή» ιστορίας των τελευταίων δύο αιώνων: εκεί κατέφταναν τα υπερωκεάνια από την Ευρώπη, προκειμένου να «δηλωθούν» οι επιβαίνοντες, προτού ξεχυθούν στο άγνωστο για ένα νέο ξεκίνημα.

Ανάμεσά τους, τον Απρίλιο του 1892, και χιλιάδες Έλληνες, αλλά και κρητικοί, που έφευγαν κατά κύριο λόγο από τα λιμάνια της Ιταλίας, στην οποία περνούσαν μέσω Πάτρας και Πειραιά, για να επιβιβαστούν στα πλοία που θα έφταναν μετά από μερικές μαρτυρικές εβδομάδες στη γη της επαγγελίας. Όπως αναφέρει το cretalive.gr  sτο διάστημα 1892 έως 1924, πάνω από μισό εκατομμύριο Έλληνες και κρητικοί βρέθηκαν στο νησί Ellis και υπολογίζεται πως σχεδόν οι μισοί, επέστρεψαν κάποια στιγμή μόνιμα στην Ελλάδα. Οι Αμερικανοί δεν τους έτρεφαν ιδιαίτερη συμπάθεια. Τους φώναζαν «λιγδιάρηδες» («greaseballs») και «βρωμοέλληνες» («dirty Greeks»). Στον Νότο, οι Έλληνες βρέθηκαν στο στόχαστρο της Κου-Κλουξ-Κλαν, ενώ οι νόμοι που ψηφίζονταν για τους μαύρους ίσχυαν και για τους ίδιους, καθώς δεν θεωρούνταν «λευκοί».

Οι δύσκολες μέρες

Αρχές του εικοστού αιώνα η Ελλάδα έχασε το 8% του συνολικού πληθυσμού της. Την προτίμηση των Ελλήνων μεταναστών κέρδισαν οι Η.Π.Α. και η Αυστραλία. Στο μυαλό κάθε μετανάστη υπήρχε μόνο μια σκέψη, πώς να φτάσει στη «Γη της Επαγγελίας».

Οι μετανάστες ήταν κυρίως νέοι άντρες από αγροτικές περιοχές, αγράμματοι, και εκτός από τη σωματική τους ικανότητα δεν διέθεταν αλλά προσόντα. Η ιστορικός Ελένη Παπανικόλα, καταγράφει στο βιβλίο της «Μόχθος και Μένος στην Καινούρια Γη – οι Έλληνες μετανάστες της Γιούτα» την ιστορία των πρώτων Ελλήνων μεταναστών στην Αμερική και συγκεκριμένα στην περίοδο μεταξύ του 1906 και του 1914. Χιλιάδες Έλληνες και ανάμεσά τους πολλά Κρητικόπουλα περνούσαν τον ωκεανό στοιβαγμένοι σε καράβια, υπομένοντας άθλιες συνθήκες, σ’ ένα ταξίδι που διαρκούσε ένα μήνα, με το όνειρο ότι θα πατούσαν επιτέλους το πόδι τους στη γη της αφθονίας και της ελευθερίας!

Η Οδύσσεια των Ελλήνων μεταναστών ξεκινούσε από το λιμάνι του Πειραιά και κρατούσε περίπου 22 μέρες. Κουρασμένοι από το ταξίδι όταν φτάνανε στην Αμερική πρώτα έπρεπε να περάσουν από την υπηρεσία αλλοδαπών και δημόσιας υγείας. Αυτό ήταν εφιάλτης για πολλούς. Όσοι δεν περνούσαν τις εξετάσεις τους απαγόρευαν την είσοδο στην Αμερική και τους έστελναν πίσω με τα ίδια καραβιά στην πατρίδα τους. Σε αυτούς που παραμέναν, η ζωή δεν τους χαμογελούσε. Οι δουλειές και τα λεφτά που περιμένανε να βρουν ήταν διαφορετικά από αυτά που φαντάζονταν.

Η εύρεση εργασίας ήταν δύσκολη και συχνά περιπετειώδης. Όσοι δεν μπορούσαν να βρουν εργασία στις μεγαλουπόλεις της Ανατολικής ακτής, δελεάζονταν από τους πράκτορες ευρέσεως εργασίας, στη Δύση. Δούλεψαν σ’ όλη την ενδοχώρα τοποθετώντας σιδηροδρομικές γραμμές στα λειβάδια, χτίζοντας δρόμους, σκάβοντας υπονόμους, και καθαρίζοντας τη γη από αγριόχορτα. Επέβαιναν σε φορτηγά τρένα κρυφά για να μεταφερθούν από το ένα μέρος στο άλλο, με μοναδικά εφόδια ψωμί μπαγιάτικο και φασόλια.

Στη Γιούτα, υπεύθυνος για την εύρεση εργασίας στους Έλληνες μετανάστες ήταν ο πράκτορας Λεωνίδας Γ. Σκληρής, ο θρυλικός «Τσάρος των Ελλήνων». Ο Σκληρής, ένας από τους επιφανείς εμπόρους Ελλήνων μεταναστών στη Δύση, έβρισκε δουλειά στους μετανάστες στην Εταιρία Χαλκού της Γιούτα, στις σιδηροδρομικές εταιρίες της Δύσης (Western Pacific Railroad, Denver & Rio Grande Western Railroad) και στα ανθρακωρυχεία της κομητείας του Κάρμπον.

Ο Σκληρής απαιτούσε υπερβολική αμοιβή από τους μετανάστες που έψαχναν δουλειά, καθώς επίσης και μηνιαία αμοιβή αφού τους έβρισκε εργασία. Η στυγνή εκμετάλευση από τον Σκληρή οδήγησε τους Έλληνες μετανάστες να ξεσηκωθούν κατά του συστήματος των εργατοπατέρων – προστατών στην απεργία του Μπίνγκαμ το 1912. Στα καφενεία οι νέοι μετανάστες έμαθαν για τα νέα ανθρακωρυχεία της Κομητείας του Κάρμπον και από το 1905 υπήρχαν παντού Έλληνες (Castle Gate, Spring Canyon, Sunnyside, Black Hawk, Helper, Winter Quarters, Scofield, and Price). Καινούριες φλέβες άνθρακα ανακαλύπτονταν συνέχεια και οι Έλληνες μετανάστες έγραφαν πίσω στην πατρίδα ότι υπάρχει δουλειά για όλους στα ορυχεία.

Οι εργάτες ζούσαν σε παράγκες και οικοτροφεία, διαιρεμένα σύμφωνα με την εθνικότητα. Η ασφάλεια των ανδρών δεν είχε σημασία για τα αφεντικά, οι οποίοι μπορούσαν να τους αντικαταστήσουν αμέσως αν σκοτώνονταν ή σακατεύονταν.

Το Ellis Island σήμερα

Το Ellis Island κάποτε αποτελούσε μια τελευταία στάση πριν από το όνειρο. Εκεί σφραγιζόταν το μέλλον εκατομμυρίων ψυχών στην Αμερική. Σήμερα είναι ένας φύλακας αναμνήσεων και στεγάζει το Μουσείο Μετανάστευσης των ΗΠΑ. Πολλοί είναι εκείνοι που έχουν εκφράσει την άποψη ότι λόγω του συμβολισμού του εκεί πρέπει να βρίσκεται και το Άγαλμα της Ελευθερίας.