Ο πόλεμος της μάσκας και το 1918 με την ισπανική γρίπη

Πολλοί είναι εκείνοι σε ολόκληρο τον κόσμο και στην Ελλάδα φυσικά, που πιστεύουν σε θεωρίες συνωμοσίας, σχετικά με τον covid-19 και τη χρήση μασκών. Οι υγειονομικοί φορείς όπως και σήμερα, καλούσαν τον κόσμο να χρησιμοποιεί μάσκες, ώστε να περιοριστεί η διασπορά της νόσου. Φίμωτρα, βακτηριο- ασπίδες και παγίδες σκόνης, ήταν κάποιες από τις ονομασίες που χρησιμοποιήθηκαν κατά καιρούς για να περιγράψουν τις χειρουργικές μάσκες. Πολλοί ισχυρίστηκαν ότι τους έκαναν να μοιάζουν σαν γουρούνια με ρύγχος, ενώ άλλοι άνοιξαν οπές για να μπορούν ανενόχλητοι να καπνίζουν τα πούρα τους. Όπως αναφέρει άρθρο των New York Times κάποιοι τις τοποθετούσαν στα σκυλιά τους ενώ άλλοι τις φορούσαν για να ληστέψουν τράπεζες.

Πριν από περίπου 100 χρόνια, το 1918 όταν η ισπανική γρίπη μαινόταν στις ΗΠΑ οι μάσκες από γάζα ή τουλπάνι αποτέλεσαν την πρώτη γραμμή πυρός κατά του ιού. Όμως όπως και σήμερα έσπειραν πολιτική διχόνοια. Οι υγειονομικοί φορείς, ακριβώς, όπως και σήμερα, καλούσαν τον κόσμο να τις χρησιμοποιεί για να περιοριστεί η διασπορά της νόσου. Όμως και πριν από εκατό χρόνια πολλοί αντιστάθηκαν δυναμικά στο μέτρο. Το 1918 και το 1919 όταν μπαρ, εστιατόρια, θέατρα και σχολεία παρέμεναν κλειστά λόγω της ισπανικής γρίπης οι μάσκες μεταβλήθηκαν σε σύμβολο κυβερνητικού παρεμβατισμού και πυροδότησαν διαδηλώσεις, συλλογές υπογραφών και συγκεντρώσεις ανυπότακτων πολιτών. Την ίδια στιγμή της “μεγάλης άρνησης” χιλιάδες Αμερικανοί πέθαιναν από τη γρίπη.

Πρώτο στην επιβολή μάσκας ήταν το Σαν Φρανσίσκο. Κάποιος κάτοικός του επιστρέφοντας από το Σικάγο “έφερε” μαζί του τον ιό. Προς τα τέλη Οκτωβρίου 1918 η πόλη που κατέγραφε 7000 κρούσματα, επέβαλε τη χρήση μάσκας όπως και άλλες έξι πόλεις, στο Σιάτλ, Όκλαντ, Σακραμέντο, Ντένβερ, Ινδιανάπολη και Πασαντίνα. Φυσικά οι αρνητές της έβρισκαν κάθε είδους δικαιολογία για να μην καλύψουν το πρόσωπό τους. Οι αρνητές της μάσκας διαμαρτύρονταν για την εμφάνισή, την άνεση και την ελευθερία τους παρά το γεγονός ότι η γρίπη είχε σκοτώσει 195.000 περίπου Αμερικανούς μόνο τον Οκτώβριο του 1918. Οι τιμωρίες για τους παραβάτες κυμαίνονταν από 5 έως 10 δολάρια ή ισούνταν με κάθειρξη δέκα ημερών. Στις 9 Νοεμβρίου συνελήφθησαν 1000 άτομα. Οι φυλακές γέμισαν ασφυκτικά. Προστέθηκαν βάρδιες αστυνομικών και δικαστών για να μπορέσουν να διαχειριστούν τους συλληφθέντες.

Όταν ένα μήνα αργότερα το μεσημέρι της 21ης Νοεμβρίου η υποχρεωτική μάσκα ήρθη οι καμπάνες των εκκλησιών ήχησαν ολόκληρη η πόλη γιόρτασε την ελευθερία της. Κανείς δεν είχε υπολογίσει το δεύτερο κύμα της πανδημίας. Στις 17 Δεκεμβρίου του 1918 μετά τη νέα έξαρση των κρουσμάτων το δημοτικό συμβούλιο του Σαν Φρανσίσκο επανέφερε το μέτρο και αντιμετώπισε δυναμική αντιπολίτευση. Στα τέλη του χρόνου εξουδετερώθηκε εκρηκτικός μηχανισμός έξω από το γραφείο του επικεφαλής των υπηρεσιών υγείας της πόλης του Δρ Ουίλιαμ Σάκνερ.

Η νέα επιβολή της μάσκας προκάλεσε τη δημιουργία της “Λέγκας κατά των μασκών” γεγονός που μαρτυρεί ότι η αντίσταση ενισχυόταν στις πόλεις όπου είχαν προσπαθήσει να επιβάλλουν το μέτρο. Επικεφαλής της Λέγκας ήταν η δικηγόρος Ε. Χάρινγκτον κοινωνική ακτιβίστρια και φανατική πολιτική αντίπαλος του δημάρχου του Σαν Φρανσίσκο. Συνολικά η πανδημία προκάλεσε τον θάνατο 675000 Αμερικανών. Η ιστορία της Λέγκας κατά των μασκών έχει κεντρίσει και σήμερα το ενδιαφέρον. Η σημερινή αντίσταση στις μάσκες παραπέμπει και εκφράζεται εκατό χρόνια μετά.

20-50 εκατομμύρια οι νεκροί της ισπανικής γρίπης

Στην πανδημία εκείνη νόσησε το ένα τρίτο του παγκόσμιου πληθυσμού και σύμφωνα με συντηρητικές εκτιμήσεις έχασαν τη μάχη 20 εκατομμύρια άνθρωποι, αν και δεν αποκλείεται ο αριθμός των θυμάτων της ισπανικής γρίπης να έφθασε τα 50 εκατομμύρια, όταν στα πεδία των μαχών του Α΄Παγκοσμίου Πολέμου είχαν σκοτωθεί περί τα εννιά εκατομμύρια. Πιθανότατα ένα ποσοστό 2%-3% όσων μολύνθηκαν από τον ιό εκείνο, έχασαν τη μάχη, αλλά η υψηλή θνητότητα οφειλόταν κυρίως σε επιπλοκές της νόσου, όπως η πνευμονία, παρά στην ίδια τη γρίπη. Καταγράφηκαν αλλεπάλληλα κύματα κι οι περισσότεροι θάνατοι συνέβαιναν σε διάστημα μιας εβδομάδας από κάθε τέτοιο ξέσπασμα.

Η πανδημία της ισπανικής γρίπης εξαπλώθηκε τάχιστα στον πλανήτη λόγω ιδιαίτερων περιστάσεων:

• ο Α΄Παγκόσμιος Πόλεμος είχε μόλις λήξει κι ολόκληροι στρατοί επέστρεφαν στα πάτρια κουβαλώντας τον ιό.
•  Μεγάλο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού ήταν ήδη εξασθενημένο και ευάλωτο στην επιδημία λόγω των κακουχιών από τον πόλεμο, ειδικά στη Γερμανία.
•  Η απουσία διαφάνειας, η λογοκρισία στον Τύπο που είχε επιβληθεί εν καιρώ πολέμου και παρέμενε σε ισχύ καθώς και ο ελάχιστος συντονισμός των κρατών για την αντιμετώπιση της πανδημίας επιδείνωσαν την κατάσταση.

Τα περισσότερα θύματα ήταν κυρίως ηλικίας 15 έως 40 ετών, ενώ πέρα απ’ τους θανάτους η έκθεση στον ιό της γρίπης προκάλεσε μακροπρόθεσμα προβλήματα ψυχικά και σωματικά σε πολλούς επιζώντες, ειδικά στους πολύ νέους, πέραν από τις άμεσες και μακροπρόθεσμες επιπτώσεις για την οικονομία.

Ιδιαίτερα ευάλωτοι στον ιό της ισπανικής γρίπης αποδείχθηκαν κυρίως οι πληθυσμοί των αστικών κέντρων λόγω της μόλυνσης του περιβάλλοντος. Ερευνητές διεπίστωσαν πρόσφατα ότι ο αριθμός των νεκρών ήταν πολύ μεγαλύτερος στις πόλεις με μεγάλη ρύπανση το 2018, πράγμα που καταδεικνύει μια σχέση ανάμεσα στην ατμοσφαιρική ρύπανση και τη μόλυνση από τη γρίπη.