Σεισμός 1999: Τα δεκαπέντε φονικά δευτερόλεπτα του 1999 και τα μεγάλα ρήγματα της Αττικής

Ο φονικός σεισμός του 1999 ήταν η πιο καταστροφική και δαπανηρή φυσική καταστροφή που έπληξε ποτέ την Ελλάδα, με υλικές ζημιές που αποτιμήθηκαν σε 3 δισεκατομμύρια δολάρια. Είχε διάρκεια δεκαπέντε δευτερολέπτων και προηγήθηκε ένας δυνατός βρυχηθμός. 143 συνάνθρωποί μας έχασαν τη ζωή τους, περισσότεροι από 700 τραυματίστηκαν και δεκάδες χιλιάδες ξεσπιτώθηκαν.

Ο σεισμός, αν και όχι ιδιαίτερα ισχυρός και με συνολική διάρκειά μόλις 15 δευτερόλεπτα, προκάλεσε πολλές καταστροφές εξαιτίας της εγγύτητάς του στην Αθήνα με επίκεντρο 18 χιλιόμετρα από το κέντρο της πόλης, ανάμεσα στις Αχαρνές και τον Εθνικό Δρυμό Πάρνηθας, καθώς και του μικρού εστιακού βάθους, από 9 μέχρι 14 χιλιόμετρα. Στην επιφάνεια του εδάφους υπήρξαν ελάχιστες ρηγματώσεις και ήταν δύσκολο να βρεθεί η προέλευση του σεισμού.

Το Γεωδυναμικό Ινστιτούτο του Γενικού Αστεροσκοποίου Αθηνών ανακοίνωσε αρχικά πως ο σεισμός προκλήθηκε από ρήγμα μήκους 15 χιλιομέτρων που καλύπτει την περιοχή μεταξύ Πεντέλης και Πάρνηθας. Με βάση τη μελέτη δορυφορικών δεδομένων που εξετάζουν την παραμόρφωση καθ’ ύψος του εδάφους που επιβεβαιώθηκε αργότερα από σεισμολογική μελέτη, και έγινε το 2008 αποδεκτή και από το Γεωδυναμικό Ινστιτούτο βρέθηκε ότι έγιναν δύο σεισμοί, μεγέθους 5,8 και 5,5 ρίχτερ, σε διαφορετικά ρήγματα και με διαφορά 3,5 δευτερολέπτων ο ένας από τον άλλο.

Με βάση αυτοψία σε 111 από τα θύματα του σεισμού, 36 άνθρωποι πέθαναν από τραύματα, 38 άνθρωποι έφεραν τραύματα από τα οποία κινδύνευε η ζωή τους ενώ 31 πέθαναν από ασφυξία. Οι περισσότεροι από τους θανάτους (102/111) οφείλονται σε καταρρεύσεις κτιρίων, τρία από αυτά εργοστάσια.

Από τους υπόλοιπους, έξι έχασαν τη ζωή τους λόγω εμφράγματος του μυοκαρδίου, δύο από τραύματα όταν πήδηξαν από το κτίριο στο οποίο βρίσκονταν και ένας όταν χτυπήθηκε από ένα αντικείμενο. Υπολογίστηκε ότι τουλάχιστον άλλοι 85 σώθηκαν μέσα από τα συντρίμια, 2.000 τραυματίστηκαν και 50.000 έμειναν άστεγοι. Οι καταυλισμοί που δημιουργήθηκαν για την προσωρινή στέγαση των αστέγων εξακολουθούσαν να χρησιμοποιούνται 10 χρόνια μετά.

Τα μεγάλα ρήγματα της Αττικής

Τρία μεγάλα ρήγματα έχουν σε κλοιό την Αθήνα. Τα ενεργά ρήγματα στον χώρο της Αττικής έχουν γενική διεύθυνση Α-Δ και ΒΔ-ΝΑ με μεγαλύτερα μεγέθη στην περιοχή του Ανατολικού Κορινθιακού και δυτικού Σαρωνικού, όπου έχουν διεύθυνση περίπου Α-Δ και μικρότερα μεγέθη στην περιοχή της Βορειοανατολικής Αττικής προς τον Νότιο Ευβοϊκό κόλπο, όπου έχουν διεύθυνση περίπου ΒΔ-ΝΑ.

Στο χώρο γύρω από το επίκεντρο του μεγάλου σεισμού του 1999, τα μεγαλύτερα ρήγματα είναι βόρεια του Θριάσιου Πεδίου, μήκους περίπου 15 χιλιομέτρων, το οποίο οροθετεί την Νοτιοδυτική Πάρνηθα, βόρεια της Πεντέλης στον Διόνυσο από την περιοχή της Δροσιάς έως την περιοχή της Ραφήνας μήκους περίπου 12 χιλιομέτρων και στα βόρεια της Πάρνηθας που διέρχεται από Αυλώνα – Μαλακάσα συνολικού μήκους περίπου 18 χιλιομέτρων.

Σύμφωνα με τους επιστήμονες, οι γνωστές σεισμικές εστίες στην Αττική δεν έχουν δυναμική για μεγάλους σεισμούς, όπως το ρήγμα στην Πεντέλη . Με την εξαίρεση του σεισμού της Πάρνηθας, οι πιο καταστροφικοί σεισμοί για την Αθήνα είχαν επίκεντρο τον γειτονικό νομό της Κορινθίας.

Η περιοχή του ανατολικού Κορινθιακού, γνωστή και ως «Αλκυονίδες», έδωσε τρεις διαδοχικούς πολύ ισχυρούς σεισμούς το 1981: στις 24 και 25 Φεβρουαρίου (6,7 και 6,4 Ρίχτερ αντίστοιχα) και στις 4 Μαρτίου (6,3 Ρίχτερ). Οι σεισμοί αυτοί επηρέασαν τη Βοιωτία, την Κορινθία και την Αττική. «Η ζώνη ρηγμάτων του ανατολικού Κορινθιακού συνεχίζεται με τη μορφή τόξου και περικλείει την Αττική από βορρά, από την περιοχή των Πλαταιών έως τη Θήβα και από εκεί έως τον Αυλώνα και τον Ωρωπό.