Διεθνής Ημέρα για την εξάλειψη του Αναλφαβητισμού

Η Διεθνής Ημέρα για την Εξάλειψη του Αναλφαβητισμού καθιερώθηκε με πρωτοβουλία της UNESCO στις 8 Σεπτεμβρίου του 1965, κατά τη διάρκειας της Συνόδου της Τεχεράνης και από το 1966 γιορτάζεται κάθε χρόνο την ημερομηνία αυτή. Άλλωστε, η εξάλειψη του αναλφαβητισμού είναι ένα από τα πρωταρχικά καθήκοντα του διεθνούς οργανισμού, που υπάγεται στον ΟΗΕ.

Σύμφωνα με την UNESCO «αναλφάβητος είναι όποιος δεν έχει αποκτήσει τις αναγκαίες γνώσεις και ικανότητες για την άσκηση όλων των δραστηριοτήτων για τις οποίες η γραφή, η ανάγνωση και η αρίθμηση είναι απαραίτητες». Οι αναλφάβητοι χωρίζονται σε δύο κατηγορίες, στους οργανικά και λειτουργικά αναλφάβητους. Οι πρώτοι δεν διδάχθηκαν ποτέ γραφή και ανάγνωση, άρα δεν φοίτησαν ποτέ στο σχολείο, ενώ οι δεύτεροι δεν είχαν τη δυνατότητα να καλλιεργήσουν τις όποιες γνώσεις πήραν στη διάρκεια της ζωής τους, με αποτέλεσμα αυτές να ξεχαστούν.

Όταν αυτές οι ικανότητες είναι επίκτητες, ο αναγνώστης μπορεί να επιτύχει την πλήρη γλωσσική παιδεία, να γράφει με ακρίβεια και συνοχή και να χρησιμοποιεί τις πληροφορίες και τις ιδέες από το κείμενο ως βάση για τη λήψη αποφάσεων και τη δημιουργική σκέψη. Η αδυναμία των προαναφερθέντων ονομάζεται αναλφαβητισμός.

Εκτιμάται ότι 781 εκατομμύρια ενήλικοι είναι αναλφάβητοι, από τους οποίους τα 2/3 είναι γυναίκες. Επίσης, περίπου 103 εκατομμύρια παιδιά δεν έχουν πρόσβαση σε σχολείο και, έτσι, δε μαθαίνουν να διαβάζουν, να γράφουν ή να μετρούν.

Σύμφωνα με την “Αναφορά Παγκόσμιας Παρατήρησης για την Εκπαίδευση για όλους -2006” της UNESCO , η Νότια και η Δυτική Ασία έχουν το χαμηλότερο περιφερειακό ποσοστό αλφαβητισμού (58.6%) και ακολουθούνται από την υποσαχάρια Αφρική (59.7%) και τα αραβικά κράτη (62.7%). Οι χώρες με το χαμηλότερο ποσοστό αλφαβητισμού είναι η Μπουρκίνα Φάσο (12.8%), ο Νίγηρας (14.4%) και το Μαλί (19%). Η αναφορά δείχνει μια ξεκάθαρη σχέση ανάμεσα στον αναλφαβητισμό και τις χώρες με οξύ πρόβλημα φτώχειας, καθώς και τον αναλφαβητισμό και προκαταλήψεων εις βάρος των γυναικών.

Στην Ελλάδα αναλφάβητος θεωρείται όποιος δεν έχει ολοκληρώσει τις σπουδές του στο εξατάξιο δημοτικό σχολείο, ενώ άλλες χώρες για να χαρακτηρίσουν κάποιον εγγράμματο αρκούνται στη γνώση γραφής και ανάγνωσης. Στην Ελλάδα, το ποσοστό των εγγράμματων ενηλίκων φθάνει το 91% του πληθυσμού (94% άνδρες και 88% γυναίκες, ποσοστό ιδιαίτερα χαμηλό για μια χώρα – μέλος της Ε.Ε., 560 χιλιάδες Eλληνίδες δεν έχουν τελειώσει το δημοτικό). Αντίθετα, το ποσοστό των εγγραμμάτων ανηλίκων ως 15 ετών κινείται σε πολύ υψηλά επίπεδα (99,5% στο σύνολο – 99,4% στους άνδρες και 99,5% στις γυναίκες).

Ποιος θεωρείται αναλφάβητος στη χώρα μας; Όποιος δεν έχει απολυτήριο από το εξατάξιο δημοτικό σχολείο. Στην επίσημη απογραφή το 2016, ο πληθυσμός της Ελλάδας ήταν 10,7 εκατομμύρια. Το 91% αυτού του πληθυσμού θεωρείται μη αναλφάβητο, με το υπόλοιπο 9% να μην έχει τελειώσει το δημοτικό. Με απλά λόγια υπάρχουν 963 χιλιάδες άνθρωποι στην χώρα αυτή τη στιγμή που θεωρούνται αναλφάβητοι. Το ποσοστό αλφαβητισμού μας αποτελεί από τα πιο χαμηλά ανάμεσα στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πάντως στους ανήλικους μέχρι 15 χρονών, το ποσοστό αλφαβητισμού αγγίζει το 99,5%, γεγονός που δίνει μια αισιοδοξία αν σκεφτεί κανείς ότι τα παιδιά που είναι σε ηλικία για σχολείο στην Ελλάδα είναι περίπου 1,4 εκατομμύρια.

Ψηφιακός αναλφαβητισμός

Στην σημερινή εποχή βέβαια ο αναλφαβητισμός, ειδικά στις χώρες του λεγόμενου Δυτικού κόσμου έχει λάβει μία άλλη έννοια, αυτή του «Τεχνολογικού ή ψηφιακού αναλφαβητισμού». Το συγκεκριμένο είδος αναλφαβητισμού αναπτύσσεται παράλληλα με τον κλασικό αναλφαβητισμό. Μόνο που το ένα είδος υπάρχει κυρίως στον Δυτικό κόσμο και το άλλο στις λεγόμενες χώρες του Τρίτου Κόσμου. Βασική αιτία του Τεχνολογικού ή Ψηφιακού αναλφαβητισμού είναι ότι στην σημερινή εποχή τα Μέσα και οι Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) έχουν γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας όλων.

Η ραγδαία εισβολή των τεχνολογιών αυτών στην καθημερινότητα διαφοροποίησε αρκετές παραμέτρους διαβίωσης και κατά συνέπεια μη έχοντας άλλη επιλογή ο άνθρωπος πρέπει να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα. Εξαιτίας όμως των ανισοτήτων πρόσβασης στα διάφορα τεχνολογικά μέσα, αρχίζουν να υπάρχουν διαφορές στο βαθμό της γνώσης χειρισμού των νέων εργαλείων, μεταξύ των ατόμων. Το ψηφιακό αυτό χάσμα απασχολεί τις περισσότερες αναπτυγμένες χώρες του κόσμου οι οποίες προσπαθούν αν όχι να το εξαλείψουν, τουλάχιστον να το περιορίσουν.

Τα αίτια του τεχνολογικού αναλφαβητισμού συνήθως έχουν να κάνουν με την ηλικία, το φύλο, την εκπαίδευση και τον τόπο κατοικίας (στις αστικές περιοχές παρουσιάζεται λιγότερο το φαινόμενο του ψηφιακού αναλφαβητισμού). Το σημαντικότερο αποτέλεσμα του φαινομένου είναι η δημιουργία ανισοτήτων στον χώρο της εύρεσης εργασίας, καθώς οι λιγότερο εξοικειωμένοι με την τεχνολογία δεν μπορούν να είναι το ίδιο ανταγωνιστικοί, με κάποιους που χειρίζονται άπταιστα τις νέες τεχνολογίες. Λύση στο φαινόμενο του ψηφιακού αναλφαβητισμού είναι η ίση ευκαιρία πρόσβασης σε ψηφιακά εργαλεία και εξοπλισμό. Αυτό μπορεί να γίνει μόνο αν εφαρμοστούν κάποια εκπαιδευτικά προγράμματα ώστε να εξοικειωθούν οι ομάδες που πρέπει με τις νέες τεχνολογίες.