Εξπρές Σάμινα: Σε ρότα ανέλκυσης 20 χρόνια μετά

Το χαρακτήρισαν “Ελληνικό Τιτανικό”. Η ιστορία του επιβατικού πλοίου Εξπρές Σάμινα το οποίο ναυάγησε ανοιχτά της Πάρου παίρνοντας 81 ψυχές, λίγους μήνες πριν αποσυρθεί, έρχεται πάλι στην επικαιρότητα, όχι μόνο για τη θλιβερή επέτειο των 20 χρόνων. Οι κάτοικοι της Πάρου, της Νάξου, της Ικαρίας, της Σάμου και της Πάτμου, αν και έχουν συμπληρωθεί 2 δεκαετίες, ακόμα φέρνουν συχνά στις συζητήσεις τους την υπόθεση. Υπάρχουν ακόμα γι΄ αυτούς αναπάντητα ερωτήματα και μια αίσθηση αδικίας για τον χειρισμό και τις τελικές αποφάσεις της Δικαιοσύνης.

Όπως αναφέρει η εφημερίδα Ελεύθερος Τύπος, τον Ιούνιο, το ναυάγιο ήρθε πάλι στην επικαιρότητα καθώς μαύρες κηλίδες ήρθαν στην επιφάνεια της θάλασσας στην Πάρο και πίσσες κατέληξαν στις ακτές του νησιού, με τον δήμαρχο να κινητοποιεί Λιμεναρχείο και Δημοτικό Λιμενικό Ταμείο προκειμένου να υπάρξει άμεση απόφαση-παρέμβαση. Τελικά δια στόματος υπουργού Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής Γιάννη Πλακιωτάκη έγινε γνωστή η πρόθεση για ανέλκυση του ναυαγίου. Παρά το γεγονός ότι η ανέλκυση ήταν πάγιο αίτημα της τοπικής κοινωνίας, το σύνολο των καταδυτικών σχολών φαίνεται πως είχε και έχει σοβαρές ενστάσεις μιας και το κουφάρι του πλοίου αποτελεί έναν από τους μεγάλους καταδυτικούς προορισμούς του νησιού.

«Αυτή τη στιγμή υπάρχει εταιρία που απορρυπαίνει το σημείο από τις κηλίδες», ανέφερε ο δήμαρχος Πάρου κ. Μάρκος Κωβαίος στον «Ε.Τ.» και πρόσθεσε πως «η άμεση κινητοποίηση των αρχών και η παρέμβαση του υπουργού δημιουργούν αισιοδοξία αλλά όχι εφησυχασμό. Σύμφωνα με τον κ. Πλακιωτάκη σύντομα θα ξεκινήσουν οι διαδικασίες ανέλκυσης του ναυαγίου: «Δεν θα σταματήσουμε μέχρι να μπει ένα οριστικό τέλος με την ανέλκυση και απομάκρυνσή του από τη θαλάσσια περιοχή ανοιχτά της Παροικιάς».

Στις αρχές Αυγούστου στο υπουργείο Ναυτιλίας πραγματοποιήθηκε μεγάλη σύσκεψη για την ανέλκυση. Τότε ο κ. Πλακιωτάκης είχε αναφέρει ότι «ήδη μετά την άμεση κινητοποίηση του υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής αλλά και του Δήμου Πάρου βρίσκεται σε εξέλιξη η διαδικασία απάντλησης των υπόλοιπων πετρελαιοειδών του ναυαγισμένου πλοίου. Ταυτόχρονα δρομολογούμε τις διαδικασίες που προβλέπει ο Ν. 2881 για την ανέλκυση».

Όσον αφορά στις προτάσεις για τη μετατροπή του ναυαγίου σε καταδυτικό πάρκο, ο κ. Κωβαίος απορρίπτει τα σενάρια αυτά λέγοντας ότι στο νησί υπάρχουν πολλά αρχαία ναυάγια που μπορούν να αξιοποιηθούν ακόμα περισσότερο για την ανάδειξη του καταδυτικού τουρισμού. Ωστόσο μελέτη που είχε κατατεθεί στο υπουργείο Ναυτιλίας στις αρχές Ιανουαρίου ανέφερε ότι μέσα στο ναυάγιο δεν υπάρχουν επικίνδυνα και επιβλαβή απόβλητα και θα μπορούσε στο πρότυπο του ναυαγίου «Ζηνοβία» στην Κύπρο να αξιοποιηθεί ως ένας ευρωπαϊκός προορισμός για δύτες.

Το χρονικό της τραγωδίας

Το βράδυ της 26ης Σεπτεμβρίου του 2000 το «Εξπρές Σάμινα» αναχωρεί από τον λιμένα του Πειραιά με 533 άτομα, από τα οποία τα 472 ήταν επιβάτες και τα υπόλοιπα 61 το πλήρωμα. Περί ώρα 22.12 ενώ το πλοίο πλησιάζει να προσεγγίσει τον λιμένα της Παροικιάς (πρωτεύουσα-χώρα) της Πάρου, με ανέμους 8 μποφόρ, 2 μίλια ανοικτά της Πάρου, ωρα 22.15 προσκρούει με ταχύτητα 18 κόμβων, στις νησίδες «Πόρτες Πάρου» με συνέπεια το πλοίο να υποστεί ρήγμα στα δεξιά ύφαλά του, μήκους περίπου τριών μέτρων, στη βάση του δεξιού πτερυγίου ευσταθείας, το νερό να κατακλύσει το μηχανοστάσιο του πλοίου, παίρνοντας γρήγορα κλίση προς τα δεξιά και μετά 25 λεπτά να βυθιστεί.

Μεγάλος πανικός προκλήθηκε στους επιβαίνοντες λόγω της συσκότισης που προκλήθηκε στο πλοίο από ηλεκτρική βλάβη καθώς δεν λειτούργησε ούτε η εφεδρική ηλεκτρογεννήτρια (emergency generator) αλλά και από την απουσία ειδοποίησης της σειρήνας έκτακτης ανάγκης αλλά και της σχετικής ενημέρωσης από τα φορητά μεγάφωνα του πλοίου [3], με πολλούς από αυτούς να πηδούν στη θάλασσα.

Αρχικά το περιστατικό στο θάλαμο επιχειρήσεων του Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας (ΥΕΝ) δεν εμπνέει κάποια ανησυχία παρ’ ότι διαφορετική εικόνα έδιναν οι επιβαίνοντες, επικοινωνώντας μέσω κινητών τηλεφώνων με τηλεοπτικούς σταθμούς. Μετά από αρκετή ώρα το Λιμεναρχείο Πάρου διατάσσει όλα τα παραπλέοντα σκάφη να σπεύσουν στον τόπο του ναυαγίου με πρώτους να φτάνουν στο σημείο του ναυαγίου οι ψαράδες, ενώ στην συνέχεια και σκάφη του Λιμενικού . Μέρος των διασωθέντων μεταφέρθηκαν στο Κέντρο Υγείας της Πάρου. Ο λιμενάρχης Πάρου, Δημήτρης Μάλαμας, έχασε τη ζωή του το ίδιο βράδυ από το άγχος και την πίεση κατά τη διάρκεια της επιχείρησης για τη διάσωση των ναυαγών.

Πού απέδωσαν τις ευθύνες οι εμπειρογνώμονες

Σύμφωνα με την έρευνα τον εμπειρογνωμόνων, το πλοίο, αν και μόλις είχε αναχωρήσει από το λιμάνι, με ανέμους 8 μποφόρ, ήταν στον αυτόματο: «Οι χειρισμοί του πληρώματος φυλακής γέφυρας λίγα λεπτά πριν τη πρόσκρουση ήταν ανεπαρκείς προκειμένου να αποφευχθεί η σύγκρουση. Περίπου 15 λεπτά πριν την πρόσκρουση, το πλοίο ερήμην των κανόνων ασφαλούς πλοήγησης σε συνδυασμό με τις δυσμενείς καιρικές συνθήκες που επικρατούσαν και εκτός ελέγχου της πραγματικής του θέσης, έπλεε με χρήση αυτόματου πιλότου (autopilot) με ευθύνη του πληρώματος φυλακής γέφυρας και το ακριβές στίγμα του πλοίου δεν ήταν γνωστό στον υποπλοίαρχο.

Κατά παράβαση του πιστοποιητικού ασφαλείας, οι υδατοστεγείς πόρτες ήταν όλες ανοιχτές, ενώ θα έπρεπε να ήταν ερμητικά κλειστές, με ευθύνη του πλοιάρχου και του υποπλοιάρχου. Οι αξιωματικοί του μηχανοστασίου μετά την πρόσκρουση δεν ειδοποίησαν έγκαιρα τον πλοίαρχο και τον υποπλοίαρχο για την ύπαρξη ρήγματος, παραλείποντας να κλείσουν τις υδατοστεγείς πόρτες (ηλεκτρικός πίνακας ή χειροκίνητο σύστημα), τις 3 από τις 11, με αποτέλεσμα την ταχεία κατάκλυση υδάτων στο εσωτερικό του σκάφους. Η καθυστέρηση ειδοποίησης του πλοιάρχου ήταν 8-10 λεπτά. Δεν τέθηκε σε λειτουργία η σειρήνα έκτακτης ανάγκης για εγκατάλειψη του πλοίου και σχετικής ενημέρωσης από τα μεγάφωνα του πλοίου, με ευθύνη του πλοιάρχου, καθώς επίσης δεν υπήρξε καθοδήγηση από το ανωτέρω πλήρωμα για οργανωμένη εκκένωση του πλοίου», ανέφεραν στο πόρισμα.

Λίγες μέρες πριν, ο α’ μηχανικός είχε καλέσει δύο φορές στο μηχανοστάσιο του πλοίου τον Κλάδο Επιθεώρησης Πλοίων του Λιμενικού Σώματος, τα στελέχη του οποίου ουδέποτε βρήκαν κάποιο πρόβλημα! Ο 55χρονος εφοπλιστής, που ήταν αντιπρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Μinoan Flying Dolphins, Παντελής Σφηνιάς, αυτοκτόνησε το πρωί της 29ης Νοεμβρίου 2000 πέφτοντας από τον έκτο όροφο του κτιρίου της εταιρίας στην Ακτή Κονδύλη στον Πειραιά.

ΕΤΥΜΗΓΟΡΙΑ: «Κακή η διακυβέρνηση, αξιόπλοο πλοίο»

Η δίκη για το ναυάγιο του «Εξπρές Σάμινα» άρχισε στις 27 Μαΐου 2005 στο Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων Πειραιώς και στις 27 Φεβρουαρίου 2006 βγήκε η ετυμηγορία. Το δικαστήριο, παρά τις πολλές καταγγελίες, έκρινε ότι το πλοίο ήταν αξιόπλοο, ότι οι βάρκες ήταν σε καλή κατάσταση κι ότι η πρόσκρουση οφειλόταν αποκλειστικά και μόνο σε κακή διακυβέρνηση, κυρίως από τον υποπλοίαρχο, ενώ η γρήγορη βύθιση αποδόθηκε στο γεγονός ότι δεν ήταν κλειστές οι υδατοστεγείς θύρες.

Επιβλήθηκαν ποινές φυλάκισης στον πλοίαρχο, τον υποπλοίαρχο, τον ύπαρχο, τον α’ μηχανικό και τον ασυρματιστή. Δέκα χρόνια αργότερα ο Αρειος Πάγος αποφάσισε τελεσίδικα ότι τα κατώτερα δικαστήρια που είχαν χειριστεί την υπόθεση έκαναν νομικά σφάλματα ως προς τα αδικήματα που απέδωσαν στους βασικούς κατηγορούμενους, γεγονός που οδήγησε στην ευμενέστερη ποινική μεταχείρισή τους. Η Ολομέλεια του ανώτατου δικαστηρίου έκρινε ότι πρέπει να μειωθεί η ποινή του πλοιάρχου Βασίλη Γιαννακή και να ανατραπεί η σε βάρος του καταδικαστική απόφαση με την οποία του είχε επιβληθεί κάθειρξη 12 ετών.