Οι κρίσεις δεν φεύγουν έτσι απλά – Έρχονται για να μείνουν

Εν αρχή ήταν το Μνημόνιο. Θυμάμαι ότι όταν o Γιώργος Παπανδρέου ανακοίνωσε την προσφυγή στον μηχανισμό στήριξης και στη συνέχεια άρχισαν όλοι να συνειδητοποιούν τι σημαίνει μνημονιακά μέτρα, οι δημοσιογράφοι προσπαθούσαμε να εκτιμήσουμε πόσο θα διαρκέσει. Σε αρκετούς υπήρχε η εκτίμηση ότι θα ήταν μία περιπέτεια δύο-τριών ετών με σφιχτή λιτότητα. Κάποιοι άλλοι αντιλήφθηκαν γρήγορα περί τίνος πρόκειται και σε ό,τι αφορούσε στο βάθος της «προσαρμογής», ήτοι της εσωτερικής υποτίμησης και της απώλειας ΑΕΠ, και σχετικά με τη χρονική διάρκεια.

Προσωπικά, ανατρέχοντας σε ανάλογες περιπτώσεις χωρών που είχαν προσφύγει στο ΔΝΤ και είχαν αναλογίες με τη δική μας και κυρίως μιλώντας με κυβερνητικούς παράγοντες και τα στελέχη που χειριζόντουσαν τα οικονομικά και τις διαπραγματεύσεις με την τρόικα, είχα καταλήξει στην εκτίμηση, βάσει των στοιχείων που μου έδιναν και του χρονοδιαγράμματος των δεσμεύσεων και των μέτρων, ότι πηγαίναμε για δεκαετή εμπλοκή τουλάχιστον. Σε ένα τεύχος ου περιοδικού «Επίκαιρα» στο οποίο εργαζόμουν τότε ως αρχισυντάκτης και στη συνέχεια διευθυντής, βγήκαμε με πρώτο θέμα και εξώφυλλο «Μνημόνιο μέχρι το 2022».

Είχαν προκληθεί αντιδράσεις, αλλά δεν το είχαμε γράψει στην τύχη. Μετά από εκτενείς συζητήσεις με κυβερνητικούς, με πρόσωπα από την τρόικα, με οικονομικούς παράγοντες είχαμε καταλήξει ότι ανεξαρτήτως του πως θα ονομάζεται η επιτήρηση, Μνημόνιο ή κάπως αλλιώς, η χώρα θα έμενε σε στενή εποπτεία τουλάχιστον μέχρι τότε.  Όπως αποδεικνύεται ήμασταν μάλλον μετριοπαθείς. Η χώρα θα φορά τον στενό κορσέ των δανειστών για πολλά χρόνια ακόμα.

Όταν ξεκίνησε η νέα περιπέτεια, αυτή της πανδημίας, η οποία πέραν του υγειονομικού κινδύνου και της απώλειας ζωών έφερε νέα οικονομική καταστροφή η οποία στη Ελλάδα ήρθε να προστεθεί στην προηγούμενη των Μνημονίων, άρχισε, όπως ήταν φυσικό, η συζήτηση για το πόσο θα διαρκέσει. Και πάλι οι περισσότεροι δεν υποψιάστηκαν ότι μπαίνουμε σε μία παρατεταμένη υγειονομική κρίση η οποία θα συνεχιστεί στην σκληρή της φάση, με τα διαδοχικά κύματα, επί διετία, με εμβόλιο ή χωρίς και αυτό είναι το αισιόδοξο σενάριο.

Η πλειονότητα ούτε είχε φανταστεί ότι ο πλανήτης θα ζούσε σκηνές όπως αυτές στην Ιταλία και πλέον και σε άλλες χώρες, με εκατομμύρια νεκρούς παγκοσμίως, εκατοντάδες χιλιάδες νέες μολύνσεις κάθε καθημερινά και δεκάδες εκατομμύρια νοσούντες. Ούτε βέβαια οι άνθρωποι είχαν διανοηθεί ότι η οικονομία διεθνώς θα τραβούσε χειρόφρενο παγώνοντας τη ζήτηση και την προσφορά ταυτόχρονα και οπωσδήποτε δεν τους είχε περάσει από το μυαλό ότι θα ζούσαν αλλεπάλληλα lockdowns αναγκαζόμενοι να κλείσουν τις επιχειρήσεις τους και να κλειστούν οι ίδιοι μέσα.

Στην Ελλάδα άλλη μία ψευδαίσθηση περί παροδικής κρίσης είναι με τα ελληνοτουρκικά. Η εντύπωση ότι η αντιπαράθεση με την Τουρκία είναι κάτι έκτακτο είναι δημοφιλής στη χώρα μας.

Αναλόγως της περιόδου, τα αφηγήματα ποικίλουν. Η ένταση οφείλεται στους κακούς στρατηγούς και θα διευθετηθεί ή θα περάσει σε ύφεση όταν θα έρθουν οι light ισλαμιστές του Ερντογάν, τώρα που οι ισλαμιστές αποδεικνύονται original και heavy φταίει η εσωτερική κατάσταση στην Τουρκία, η πτώση της λίρας ή ο Ερντογάν που είναι «τρελός», το προηγούμενο διάστημα έφταιγε και ο Τραμπ που είχε προσωπικές business με τον Τούρκο Πρόεδρο και όταν έρθει ο Μπάιντεν θα μαζέψει την Τουρκία.

Γενικά ιδέες υπάρχουν, αρκεί να μην αναγκαστούμε να δούμε την κρίση στην πραγματική της διάσταση, ως αυτό που πραγματικά είναι. Εντωμεταξύ με τα διάφορα ψευδο-επιχειρήματα πέρασαν χρόνια και χρόνια, η κρίση με την Τουρκία επιδεινώθηκε, η επιθετικότητα κλιμακώθηκε, η αναθεωρητική ατζέντα εις βάρος της Ελλάδας και της Κύπρου διευρύνθηκε, η γείτων φαντασιώνεται status περιφερειακής και στη συνέχεια παγκόσμιας δύναμης και παρόλα αυτά το νέο αφήγημα είναι ότι θα τα βρούμε με «διάλογο».

Δηλαδή μία αναθεωρητική δύναμη η οποία έχει ανοίξει και διεξάγει πόλεμο σε τέσσερα μέτωπα, έχει ένα πέμπτο με την Ελλάδα και την Κύπρο και ένα ακόμα στο εσωτερικό της με τους Κούρδους, θα κάνει «διάλογο» για να λυθούν τα προβλήματα και ζήσουν αυτοί καλά και εμείς καλύτερα. Για τέτοια ανοησία μιλάμε, αν πάρουμε την καλή εκδοχή και δεν πρόκειται, τουλάχιστον σε ορισμένες περιπτώσεις, για πρακτόρευση εκ των έσω.

Εν πάση περιπτώσει η κρίση με την Τουρκία αποτελεί άλλη μία περίπτωση αδικαιολόγητης αισιοδοξίας ότι το πρόβλημα είναι μάλλον παροδικό κα θα εξαφανιστεί με κάποιο μαγικό τρόπο αν κάνουμε ότι δεν το βλέπουμε. Γενικά οι άνθρωποι σε περιόδους κρίσης τείνουν να κάνουν την επιθυμία τους πρόβλεψη η οποία στις περισσότερες των περιπτώσεων δεν επιβεβαιώνεται. Και αυτό πληρώνεται διπλά. Από την κρίση η οποία δεν φεύγει έτσι απλά και από την άρνηση της πραγματικότητας η οποία οδηγεί σε λάθος εκτιμήσεις και αποφάσεις. Επειδή πλέον έχουμε εισέλθει σε μία μακρά περίοδο κρίσεων όπου η μία θα διαδέχεται την άλλη και θα είναι κάθε είδους, οικονομικές, υγειονομικές, στρατιωτικές, κοινωνικές, πολιτικές, ας το πάρουμε απόφαση ότι θα πρέπει να προσαρμοστούμε σε αυτό. Το διάλειμμα τελείωσε.