Ενδοοικογενειακή βία: Ανησυχητικά στοιχεία για την Ελλάδα – Αύξηση των περιστατικών αλλά και των καταγγελιών

Σήμερα, 25 Νοεμβρίου είναι η Παγκόσμια Μέρα για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών, που θεσπίστηκε από τη δεκαετία του 1960. Οι αφηγήσεις που ήθελαν την γυναίκα στον Δυτικό Κόσμο να είναι πια προστατευμένη σε μεγάλο βαθμό από επιθέσεις, σήμερα, εν μέσω πανδημίας καταρρέουν. Η βία ενάντια στις γυναίκες αφορά όλες τις χώρες, και εν μέσω καραντίνας ήρθαν στο φως αποκαλυπτικά στοιχεία για την αύξηση της ενδοοικογενειακής βίας. Η προσπάθεια να τερματιστούν οι επιθέσεις, σωματικές και ψυχολογικές, πηγαίνουν μαζί με την μάχη της ισότητας των δύο φύλλων που ακόμα είναι ζητούμενο και όχι δεδομένο.

Αναφορικά με την Ελλάδα η πρώτη ετήσια έκθεση για τη για τη Βία κατά των Γυναικών είναι αποκαλυπτική. Η έκθεση είναι αφιερωμένη στην Ελένη Τοπαλούδη, η οποία έγινε σύμβολο γυναίκας που μαρτύρησε και δολοφονήθηκε εξαιτίας ακριβώς του υφιστάμενου κυρίαρχου σεξιστικού πλαισίου. Στην έκθεση αποτυπώνεται η κατάσταση της έμφυλης βίας στην Ελλάδα, ενώ δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στην περίοδο της πανδημίας και το lockdown.

Όπως προκύπτει από την έκθεση, η Αττική φαίνεται να «κρατάει τα σκήπτρα» της κακοποίησης των γυναικών.

«Η πρόληψη και η καταπολέμηση της έμφυλης βίας αποτελούν βασικούς στρατηγικούς στόχους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του Συμβουλίου της Ευρώπης και της Ελληνικής Κυβέρνησης και λειτουργούν ως πρωταρχικές προϋποθέσεις για την πραγμάτωση της ουσιαστικής ισότητας των φύλων» αναφέρει η Γενική Γραμματέας Οικογενειακής Πολιτικής & Ισότητας των Φύλων, Μαρία Συρεγγέλα.

Κατά την χρονική περίοδο 1η Νοεμβρίου 2019 έως 31 Οκτωβρίου 2020, συνολικά 4.872 γυναίκες βρήκαν το κουράγιο και ζήτησαν υποστήριξη από την ΓΓΟΙΦ.

Από τις καταγγελίες αυτές, οι 1.875, δηλαδή το 38,50%, ήταν στην Αττική. Στην Ελλάδα, το διάστημα της πρώτης καραντίνας οι κλήσεις προς την Τηλεφωνική Γραμμή Υποστήριξης SOS 15900, αυξήθηκαν κατά 230%.

Μορφές βίας κατά των γυναικών

Η πιο συχνή μορφή βίας προέρχεται από τον ερωτικό σύντροφο. Η βία μέσα στην οικογένεια μπορεί να εμφανίζεται με μορφές όπως είναι η ψυχολογική βία, η οικονομική εκμετάλλευση, η σωματική και η σεξουαλική κακοποίηση.

Συγκεκριμένα μπορεί να εμφανιστεί με τις εξής μορφές:

• Aκρωτηριασμός των γυναικείων γεννητικών οργάνων (ΑΓΓΟ)
• Βία κατά των γυναικών
• Βία μεταξύ ερωτικών συντρόφων
• Γυναικοκτονία
• Εγκλήματα Τιμής
• Έμφυλη βία
• Ενδοοικογενειακή Βία
• Καταναγκαστικοί γάμοι
• Καταναγκαστική Στείρωση
• Οικονομική βία
• Εξακολουθητική παρενόχληση
• Σεξουαλική βία
• Βιασμός
• Σεξουαλική παρενόχληση
• Σωματική βία
• Ψυχολογική βία

Στα παραδείγματα ψυχολογικής βίας συμπεριλαμβάνονται πράξεις, όπως η κοινωνική απομόνωση, οι λεκτικές επιθέσεις, οι απειλές, ο εκφοβισμός, ο έλεγχος, η παρενόχληση ή η επίμονη παρακολούθηση, οι προσβολές, η ταπείνωση και η δυσφήμιση.

Η «πανδημία» της ενδοοιγενειακής βίας

Η επικρατέστερη μορφή βίας για την περίοδο αναφοράς είναι η ενδοοικογενειακή βία σε ποσοστό 84% από το σύνολο των καταγεγραμμένων μορφών βίας στα Συμβουλευτικά Κέντρα ανά την επικράτεια, ενώ ακολουθούν με μικρότερα ποσοστά η σεξουαλική παρενόχληση και ο βιασμός 2%, άλλη μορφή βίας «‘Άλλο» 4%, ενώ το 8% δεν αποκάλυψε αυτά τα στοιχεία.

Σύμφωνα με τα στοιχεία, η σχέση θύματος–θύτη είναι κυρίως συζυγική (νυν ή πρώην) κατά 56%, καθώς και συντροφική (νυν ή πρώην) σε ποσοστό 13%, ενώ το 12% εκ του συνόλου των γυναικών θυμάτων που εξυπηρετήθηκαν από τα Συμβουλευτικά Κέντρα του Δικτύου Δομών της ΓΓΟΠΙΦ κατήγγειλαν ότι ο θύτης είναι μέλος της οικογένειας (π.χ αδερφός, πατέρας ή και άλλος συγγενής).

Σχετικά με την οικογενειακή κατάσταση των γυναικών θυμάτων βίας το 45% εκ του συνόλου δήλωσε ότι είναι παντρεμένη και συγκατοικεί με τον δράστη, το 18% εκ του συνόλου είναι άγαμη, με σχεδόν ίδιο ποσοστό 19% να είναι γυναίκες που βρίσκονται σε διάσταση και γυναίκες που έχουν πάρει διαζύγιο, ενώ το 4% δήλωσε ότι συμβιώνει με τον δράστη. Επιπλέον, εκ του συνόλου των γυναικών θυμάτων βίας το 71% έχει παιδιά και το 29% ανέφερε πως δεν έχει παιδιά.

Άνεργες το 45%

Σχετικά με την κατάσταση απασχόλησης (Γράφημα 5) των εξυπηρετούμενων για την περίοδο αναφοράς στα Συμβουλευτικά Κέντρα ανά την επικράτεια το 45% φαίνεται να είναι άνεργες, το 34% εργαζόμενες, το 6% συνταξιούχες, το 4% δήλωσε «‘Άλλο», ενώ το 12% εκ του συνόλου δεν έδωσε αυτά τα στοιχεία.

Το 77% ανέφερε ότι είναι Ελληνίδες, το 14% φαίνεται να είναι γυναίκες μετανάστριες και οι οποίες ζουν στην Ελλάδα, το 3% είναι γυναίκες με χώρα καταγωγής τους εντός της ΕΕ, ενώ το 7% εκ του συνόλου δεν αποκάλυψε τα στοιχεία που αφορούν την υπηκοότητά τους.

Τετραπλασιάστηκαν οι καταγγελίες μέσα σε μια δεκαετία

Σύμφωνα με τα στοιχεία της έκθεσης από το 2010 έως και το 2019, οι καταγγελίες για εγκλήματα ενδοοικογενειακής βίας τετραπλασιάστηκαν. Συγκεκριμένα, το 2010 ο ετήσιος αριθμός καταγγελιών, ανεξαρτήτως του φύλου του θύματος ή του θύτη, της μεταξύ τους σχέσης, όπως και της μορφής της βίας, άγγιζε τις 1.303 ενώ το 2019 ο αριθμός αυτός εκτοξεύτηκε στις 5.220.

Το διάστημα 2012-2019 η αύξηση που καταγράφεται στον ετήσιο ς αριθμός γυναικών θυμάτων συντροφικής βίας η είναι της τάξης του 156%. Το 2019, 4.171 γυναίκες κατήγγειλαν ενδοοικογενειακή βία στην αστυνομία, αύξηση 9,3% σε σχέση με το 2018, όπου ο αντίστοιχος αριθμός ανέρχονταν σε 3.815.

Το 2019 το 85% των θυτών που υπήχθησαν στην διαδικασία της ποινικής διαμεσολάβησης ήταν άνδρες.

Νεοαναδυόμενες μορφές βίας κατά των γυναικών

Έμφυλη βία στον Κυβερνοχώρο (Cyber violence)

Πρόκειται για βία που βασίζεται στο φύλο και διαπράττεται μέσω της ηλεκτρονικής επικοινωνίας και του διαδικτύου. Αν και η διαδικτυακή βία μπορεί να επηρεάσει τόσο τις γυναίκες όσο και τους άνδρες, οι γυναίκες και τα κορίτσια αντιμετωπίζουν διαφορετικές και πιο τραυματικές μορφές βίας στο κυβερνοχώρο. Υπάρχουν διάφορες μορφές διαδικτυακής βίας εναντίον γυναικών και κοριτσιών, συμπεριλαμβανομένων, μεταξύ άλλων, της διαδικτυακής παρενόχλησης, της διαδικτυακής παρακολούθησης, της μη συναινετικής πορνογραφίας (πορνογραφίας), της εκδικητικής πορνογραφίας.

Διαδικτυακή παρακολούθηση

Η παρακολούθηση/καταδίωξη με μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, κειμένου (ή ηλεκτρονικά) ή με το διαδίκτυο, η οποία συνεπάγεται επανειλημμένα περιστατικά, που μπορεί να είναι ατομικά αβλαβή ή όχι, αλλά συνδυάζονται, υπονομεύοντας την αίσθηση ασφάλειας του θύματος και προκαλόντας κινδύνους, φόβο ή εγρήγορση.

Διαδικτυακή παρενόχληση

Η παρενόχληση μέσω μηνυμάτων ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, κειμένου (ή ηλεκτρονικών μηνυμάτων) ή μέσω διαδικτύου. Παρουσιάζει μια από τις ακόλουθες μορφές: Ανεπιθύμητα σεξουαλικά σαφή μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, κείμενα ή (σε απευθείας σύνδεση) μηνύματα. Ακατάλληλες ή προσβλητικές προσβάσεις σε ιστότοπους κοινωνικής δικτύωσης ή αίθουσες συνομιλίας στο διαδίκτυο. Απειλές σωματικής και / ή σεξουαλικής βίας μέσω μηνυμάτων ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, κειμένου (ή σε απευθείας σύνδεση) μηνυμάτων. Ρητορική μίσους, που σημαίνει γλώσσα που δυσφημεί, προσβάλλει, απειλεί ή στοχεύει σ΄ένα άτομο και βασίζεται στην ταυτότητά του (φύλο) και σε άλλα χαρακτηριστικά (όπως ο σεξουαλικός προσανατολισμός ή η αναπηρία).

Μη συναινετική πορνογραφία

Η μη συναινετική πορνογραφία (η πιο συνηθισμένη μορφή της οποίας είναι γνωστή ως «revenge porn») περιλαμβάνει τη διαδικτυακή προβολή σεξουαλικών φωτογραφιών με γραφικά ή βίντεο χωρίς τη συγκατάθεση του ατόμου που εμφανίζεται στις εικόνες. Οι εικόνες μπορεί να αποκτηθούν με ψηφιακή υποκλοπή από τον υπολογιστή των θυμάτων, από τους λογαριασμούς των κοινωνικών μέσων ή το τηλέφωνο και μπορεί να επιδιωχτούν μέσω αυτών σοβαρές ζημίες στην πραγματική ζωή του ανθρώπου που έχουν θέσει ως στόχο (για παράδειγμα, σκοπεύουν να προκαλέσουν απόλυση ενός ατόμου από την εργασία του ή σε ορισμένες περιπτώσεις να το οδηγήσουν στην αυτοκτονία).