Μάχη στα Δερβενάκια: Η καταστροφή του στρατού του Δράμαλη από τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη

Στις 26 Ιουλίου 1822 πραγματοποιήθηκε μία από τις σημαντικότερες μάχες της Ελληνικής Επανάστασης. Πρόκειται για τη μάχη στα Δερβενάκια, όπου o «Γέρος του Μοριά», Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, φανέρωσε τη στρατηγική του ιδιοφυιά και κατατρόπωσε τη μεγάλη στρατιά του Δράμαλη.

Μάχη στα Δερβενάκια: Η Επανάσταση το 1822

Το 1822 η Ελληνική Επανάσταση είχε εδραιωθεί στον νότιο ελλαδικό χώρο, κυρίως στη Ρούμελη (Στερεά Ελλάδα) και τον Μοριά (Πελοπόννησος). Τον Ιανουάριο του 1822, οι επαναστάτες είχαν ψηφίσει το Σύνταγμα της Εθνοσυνέλευσης της Επιδαύρου. Με αυτό το φιλελεύθερο Σύνταγμα, οι Έλληνες επαναστάτες κήρυτταν στον υπόλοιπο (κυρίως στον δυτικό) κόσμο ότι η Ελλάδα ήταν ελεύθερη και βρισκόταν σε πόλεμο κατά των Τούρκων για τη διατήρηση της ανεξαρτησίας, την ελευθερίας, της τιμής και της αξιοπρέπειάς τους.

Την ίδια περίοδο, ο Σουλτάνος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας Μαχμούτ Β’, είχε καταφέρει να νικήσει στην Ήπειρο τον Αλή Πασά. Ο Αλή Πασάς είχε στασιάσει κατά της αυτοκρατορίας με σκοπό να αναλάβει την εξουσία. Ο σουλτάνος κατάφερε να τον νικήσει και να τον εξολοθρεύσει και πια ήταν ελεύθερος και απερίσπαστος στο να ασχοληθεί με τους Έλληνες επαναστάτες.

Ο Σουλτάνος, αποφάσισε να στείλει στρατό 25.000 ανδρών για να καταπνίξει την επανάσταση στη νότια Ελλάδα. Αρχηγός της εκστρατείας ορίστηκε ο ικανότατος Μαχμούτ Πασάς, ο γνωστός και στρατηγός Δράμαλης. Το ασκέρι (στρατός) του Δράμαλη, ξεκίνησε από τη Λάρισα με κατεύθυνση την ανατολική Ρούμελη. Στόχος του Οθωμανού στρατηγού ήταν η ανακατάληψη της Τριπολιτσάς, διοικητικού κέντρου του Μοριά, και η κατάπνιξη της επανάστασης στον Μοριά γενικότερα. Στο έργο αυτό, θα τον βοηθούσε και ο οθωμανικός στόλος που θα έκλεινε τον Αργολικό κόλπο. Έτσι, οι επαναστάτες θα αποκλείονταν και από θαλάσσης. Ο Δράμαλης δεν συνάντησε την παραμικρή αντίσταση κατά την κάθοδό του και στις 6 Ιουλίου 1822 έφτασε στην Κόρινθο όπου και στρατοπέδευσε.

Μάχη στα Δερβενάκια: Η αρχική ολιγορία και η «άνοδος» του Κολοκοτρώνη

Κατά την επιδρομή του Δράμαλη, οι επαναστάτες ολιγώρησαν και αδρανοποιήθηκαν με τέτοιον τρόπο ώστε να βάλουν την επανάσταση σε κίνδυνο. Αρχικά, πιάστηκαν απροετοίμαστοι και δεν κατάφεραν να σταματήσουν τη στρατιά του Δράμαλη στα στενά μεταξύ Κορίνθου και Άργους. Στη συνέχεια, όταν έλυσαν οι Τούρκοι την πολιορκία του Ναυπλίου, κατέλαβαν την Ακροκόρινθο και έφτασαν στο Άργος, επικράτησε μεγάλη σύγχυση στο ελληνικό στρατόπεδο. Οι Έλληνες πανικοβλήθηκαν.

Η κυβέρνηση της Επιδαύρου και οι βουλευτές διέφυγαν πανικόβλητοι από το Άργος για τους Μύλους. Θα πήγαιναν στα καράβια να σωθούν, αφήνοντας τον Μοριά και την επανάσταση στο έλεος του Δράμαλη. Η Ελληνική Επανάσταση, διέτρεχε πια μεγάλο κίνδυνο να διαλυθεί και να τελειώσει.

Κανείς δεν μπορούσε να εμψυχώσει και να οργανώσει τους Έλληνες σε αντεπίθεση. Τις δύσκολες εκείνες στιγμές, σήκωσε το ανάστημά του ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. Ο στρατηγός και ήρωας της Επανάστασης, εμψύχωσε τους κατατρεγμένους επαναστάτες, τους συσπείρωσε και οργάνωσε ελληνική πανστρατιά για αντεπίθεση. Οι λίγοι Έλληνες, με ηγέτη τον «Γέρο του Μοριά», είχαν αποστολή να σταματήσουν υπεράριθμους Τούρκους με γενναιότητα και στρατηγική.

Ο Κολοκοτρώνης και οι άνδρες του κατέλαβαν στρατηγικά σημεία της Αργολίδας, κυρίως την Λάρισα, αρχαία ακρόπολη του Άργους. Στη συνέχεια, εφάρμοσε την «τακτική της καμμένης γης». Οι επαναστάτες έκαψαν τα πάντα στον Αργολικό κάμπο με αποτέλεσμα να μην υπάρχουν τρόφιμα και οι Τούρκοι να αντιμετωπίζουν σοβαρό πρόβλημα επισιτισμού. Οι Οθωμανοί στρατιώτες και τα ζώα τους πέθαιναν από έλλειψη τροφίμων και αρρώστιες. Με αυτόν τον πόλεμο φθοράς, η στρατηγική του Κολοκοτρώνη περιόρισε τον Δράμαλη στο Άργος και ματαίωσε την προέλασή του προς Τρίπολη. Ο Δράμαλης ήταν αποκλεισμένος από τους άνδρες του Κολοκοτρώνη και δεν υπήρχε δυνατότητα ανεφοδιασμού καθώς έχασε πολύτιμο χρόνο και εφόδια στην πολιορκία του Άργους. Συνειδητοποιώντας τη δύσκολη κατάσταση, ο Δράμαλης αποφάσισε να επιστρέψει στην Κόρινθο, ελπίζοντας σε βοήθεια από τον Χουρσίτ Πασά της Λάρισας, τον Γιουσούφ Πασά της Πάτρας ή από τον στόλο.

Μάχη στα Δερβενάκια: Η παγίδα του Κολοκοτρώνη

Το σχέδιο υποχώρησης του Δράμαλη έγινε αντιληπτό από τον Κολοκοτρώνη και παρά τις διαφωνίες των προκρίτων, έσπευσε να καταλάβει τις στενές διαβάσεις που οδηγούσαν από το Άργος στην Κόρινθο, με 2.500 άνδρες. Δεν θα άφηνε για δεύτερη φορά τις στενωπούς αφύλακτες, όπως είχε γίνει κατά την προέλαση του Δράμαλη.

Στις 26 Ιουλίου 1822 στα στενά των Δερβενακίων, κοντά στη Νεμέα, οι Τούρκοι υπέστησαν δεινή ήττα, χάνοντας πάνω από 3.000 άνδρες. Στη μάχη εκτός του Κολοκοτρώνη διακρίθηκαν ο Δημήτριος Υψηλάντης, ο Παπαφλέσσας και ιδιαιτέρως ο Νικήτας Σταματελόπουλος, γνωστότερος ως Νικηταράς, που έλαβε το προσωνύμιο Τουρκοφάγος Ο Δράμαλης και οι εναπομείναντες άνδρες του προσπάθησαν να διαφύγουν την επομένη από την κλεισούρα του Αγιονορίου. Όμως, ο Νικηταράς, ο Υψηλάντης και ο Παπαφλέσσας ήταν κι εκεί για να προκαλέσουν νέες βαριές απώλειες στον Δράμαλη στις 28 Ιουλίου.

Τις επόμενες ημέρες οι άνδρες του Δράμαλη έφθαναν κατά ομάδες στην Κόρινθο εξαντλημένοι από τις κακουχίες και την πείνα, χωρίς άλογα, χωρίς όπλα και κυρίως χωρίς ηθικό. Η πανωλεθρία στα Δερβενάκια κατέστησε την Πελοπόννησο στα μάτια των Τούρκων μια περιοχή γεμάτη από επικίνδυνα περάσματα, στα οποία ενέδρευαν άγριοι πολεμιστές με υπερφυσικές δυνάμεις.

Μάχη στα Δερβενάκια: Ο απόηχος

Κατά τη λαϊκή παράδοση στις 26 Οκτωβρίου ο Δράμαλης πέθανε στην Κόρινθο από τη λύπη του για τη συντριβή του στρατού του. Πιθανώς προσβλήθηκε από τύφο. Τον Δεκέμβριο του ίδιου χρόνου η σημαία των επαναστατών υψώθηκε στο φρούριο του Ναυπλίου. Οι αντικαταστάτες του Δράμαλη, Ερήπ Αχμέτ πασάς και Ντελή Αχμέτ, θεωρώντας ότι η παραμονή τους στην Κόρινθο δεν είχε νόημα, αποφάσισαν να αποχωρήσουν. Ο τύφος και η πείνα είχαν αποδεκατίσει τους στρατιώτες τους και δεν υπήρχε καμία ελπίδα ενίσχυσης από τη Στερεά Ελλάδα. Ούτε ο πιο απαισιόδοξος Τούρκος αξιωματούχος δεν θα μπορούσε να προβλέψει ένα τόσο τραγικό αποτέλεσμα για μια εκστρατεία που είχε αρχίσει με βάσιμες ελπίδες για την τελική νίκη.

Μετά την επιτυχημένη έκβαση της μάχης, οι οπλαρχηγοί ζήτησαν από την ελληνική επαναστατική κυβέρνηση να οριστεί ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης αρχιστράτηγος στην Πελοπόννησο. Το αίτημα των οπλαρχηγών εισακούστηκε. Εξαιτίας του αρχιστρατήγου, ο αγώνας πια είχε ισχυρά θεμέλια για να ακολουθήσει την τρομερή του συνέχεια.