AUKUS: ΗΠΑ – Βρετανία και Αυστραλία δημιουργούν ένα μίνι ΝΑΤΟ – Έρχεται νέος Ψυχρός Πόλεμος με την Κίνα

Η συμφωνία στρατιωτικής συνεργασίας μεταξύ των ΗΠΑ, της Μεγάλης Βρετανίας και της Αυστραλίας (AUKUS) έπεσε το πρωί της Πέμπτης σαν κεραυνός εν αιθρία. Ούτε λίγο, ούτε πολύ, με μία απλή δήλωση του Αμερικανού προέδρου, η Ουάσιγκτον μας ανακοίνωσε την de facto δημιουργία ενός νέου γεωστρατηγικού άξονα, μίας αγγλοσαξονικής συμμαχίας, η οποία θα σηκώσει το «βάρος» της ανάσχεσης της αναδυόμενης κινεζικής επιρροής.

Αναμενόμενα, η δημοσιοποίηση της είδησης ξύπνησε στην μνήμη των παλαιότερων μνήμες από την ψυχροπολεμική αντιπαράθεση της καπιταλιστικής Δύσης με την σοσιαλιστική Ανατολή.

AUKUS: Ας δούμε λοιπόν τι αφορά, τι σηματοδοτεί η νέα συμφωνία για την περιοχή του Ειρηνικού, τις σχέσεις μεταξύ των δυτικών κρατών, τον παγκόσμιο συσχετισμό δυνάμεων αλλά και τον γεωπολιτικό ανταγωνισμό ΗΠΑ και Κίνας.

Με την ανακοίνωση της συμφωνίας για συνεργασία στον τομέα της ασφάλειας και άμυνας με την Μεγάλη Βρετανία και την Αυστραλία, ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής Τζο Μπάιντεν κατέδειξε την αποφασιστικότητά του να περιορίσει την επέκταση της κινεζικής επιρροής στην περιοχή του «Ινδό-Ειρηνικού».

AUKUS: Αν δεν κάνουμε τίποτα, θα μας συντρίψουν» είχε πει τον Φεβρουάριο του 2021 ο Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν, έπειτα από μια μαραθώνια τηλεφωνική συνομιλία με τον Κινέζο ομόλογό του, Σι Τζινπίνγκ.

Το σχέδιο ονομάστηκε AUKUS (Australia – United Kingdom – United States) και σε πρώτη φάση η τριμερής συμφωνία που ανακοινώθηκε από τον Τζο Μπάιντεν, τον Βρετανό πρωθυπουργό Μπόρις Τζόνσον και τον Αυστραλό πρωθυπουργό Σκοτ Μόρισον περιλαμβάνει το σχέδιο για να αποκτήσει η Αυστραλία στόλο πυρηνοκίνητων υποβρυχίων.

Στις δημόσιες δηλώσεις τους, ο Τζο Μπάιντεν με τον Μπόρις Τζόνσον και τον Σκοτ Μόρισον αναφέρθηκαν σε ένα πλάνο 18 μηνών προκειμένου να θεμελιωθεί η απόφαση για προμήθεια του πολεμικού ναυτικού της Αυστραλίας με πυρηνοκίνητα υποβρύχια.

Tune in as I deliver remarks on a national security initiative – joined virtually by Australian Prime Minister Scott Morrison and United Kingdom Prime Minister Boris Johnson. https://t.co/reAHEnNxAZ

— President Biden (@POTUS) September 15, 2021

Πρόκειται για ένα πλάνο 18 μηνών, το οποίο τερματίζει την κολοσσιαία στρατιωτική και οικονομική συμφωνία της Αυστραλίας με την Γαλλία για αγορά 12 συμβατικών υποβρυχίων τύπου Barracuda (από την ελεγχόμενη από το γαλλικό κράτος Naval Group που επρόκειτο να ξεκινήσει το 2023 και είχε προϋπολογισμό άνω των €30 δισ.).

Βασικό άξονα της συμφωνίας, που αναδιαμορφώνει τα δεδομένα στον παγκόσμιο στρατηγικό χάρτη και σηματοδοτεί – κατά όλες τις εκτιμήσεις – την απόπειρα της Ουάσιγκτον να ενισχύσει σε όλα τα επίπεδα τις συμμαχίες έναντι της Κίνας, αποτελεί η παράδοση πυρηνοκίνητων υποβρυχίων στην Αυστραλία.

AUKUS: Γιατί πυρηνοκίνητα υποβρύχια;

Αναφερόμενο ειδικότερα στα πυρηνικά υποβρύχια, το BBC αναφέρει ότι είναι πολύ ταχύτερα και δυσκολότερο να εντοπιστούν από τα συμβατικά υποβρύχια. Μπορούν να παραμείνουν βυθισμένα επί μήνες, να πυροδοτούν πυραύλους σε μεγαλύτερες αποστάσεις και να μεταφέρουν και περισσότερους.

Η στάθμευσή τους στην Αυστραλία συνιστά σημαντικό πλεονέκτημα για τις ΗΠΑ και την επιρροή τους στην περιοχή, αναφέρουν αναλυτές.

Today, Australia begins an enhanced trilateral security partnership with the UK and the US to enable deeper cooperation on security and defence capabilities. This is an historic opportunity for our countries to strengthen our nations’ security in uncertain times. #AUKUS

— Scott Morrison (@ScottMorrisonMP) September 15, 2021

Οι Αμερικανοί μοιράζονται την υποβρυχιακή τους τεχνολογία για πρώτη φορά μετά 50 χρόνια. Προηγουμένως είχε μοιραστεί την τεχνολογία της μόνο με τη Μεγάλη Βρετανία.

Η Αυστραλία θα καταστεί μόλις η έβδομη χώρα στον κόσμο που θα διαθέτει πυρηνοκίνητα υποβρύχια, μετά τις ΗΠΑ, Βρετανία, Γαλλία, Κίνα, Ινδία και Ρωσία. Έχει πάντως επαναλάβει ότι δεν έχει την παραμικρή πρόθεση να αποκτήσει πυρηνικά όπλα.

Εν τω μεταξύ η γειτονική Νέα Ζηλανδία δήλωσε ότι θα απαγορεύσει την είσοδο των αυστραλιανών υποβρυχίων στα χωρικά της ύδατα, όπως υπαγορεύει η υπάρχουσα πολιτική της σχετικά με την παρουσία πυρηνοκίνητων υποβρυχίων.

Παρότι η Νέα Ζηλανδία είναι μέλος της συμμαχίας Πέντε Μάτια («Five Eyes»), είναι πιο προσεκτική στο να ακολουθεί είτε τις ΗΠΑ είτε την Κίνα στον Ειρηνικό. Η Νεοζηλανδή πρωθυπουργός Τζασίντα Άρντερν δήλωσε ότι η χώρα της δεν έχει προσεγγιστεί για να ενταχθεί στο νέο σύμφωνο.

Today’s landmark 🇬🇧🇺🇸🇦🇺 security partnership reflects the UK’s commitment to deepening ties in the Indo-Pacific. We will work together to promote stability in a region that will become ever more important for the UK’s prosperity and security👇https://t.co/87HhAIG9Yp

— Liz Truss (@trussliz) September 15, 2021

Ανησυχία για εκτροχιασμό του πυρηνικού αφοπλισμού

Την ίδια ώρα, όπως αναφέρει η Washington Post, η νέα συμφωνία προκαλεί ανησυχία στους ειδικούς για το πώς θα επηρεάσει το τοπίο της πυρηνικής ενέργειας παγκοσμίως.

«Νομίζω ότι αν η Αυστραλία ακολουθήσει αυτή τη διαδρομή και κατασκευάσει πυρηνικά υποβρύχια, δημιουργεί ένα πολύ επιζήμιο προηγούμενο», αναφέρει στην αμερικανική εφημερίδα ο Τζέιμς Άκτον, εκ των επικεφαλής του προγράμματος πυρηνικής πολιτικής στο think tank «Carnegie Endowment for International Peace».

James Clapper, fmr. DNI, on the US and UK’s efforts to help Australia acquire nuclear-powered submarines to counter China: “Given the dependence that Australia has on China for its economy, it’s a bold step because clearly the Chinese will view this as provocative.” pic.twitter.com/OTBk7KDA0V

— The Lead CNN (@TheLeadCNN) September 15, 2021

Ο ίδιος, συνεχίζοντας, εξηγεί ότι τον προβληματίζει ιδιαίτερα το πώς θα αντιδράσει το Ιράν στην ανακοίνωση και εάν η Τεχεράνη θα επιχειρήσει να προσπεράσει τις εγγυήσεις της  Διεθνούς Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας (IAEA), λέγοντας ότι χρησιμοποιεί πυρηνικό υλικό για την κατασκευή ενός υποβρυχίου.

Πριν από τις χθεσινές ανακοινώσεις, ο Άκτον είχε πει ότι θα περίμενε η Κίνα και η Ρωσία να αντιταχθούν σθεναρά σε κάθε προσπάθεια του Ιράν να προβεί σε τέτοιες ενέργειες, αλλά με τα νέα δεδομένα είπε ότι η εκτίμηση αυτή μπορεί να αλλάξει, μετά την απόφαση της Ουάσιγκτον να μοιραστεί τεχνολογία πυρηνικής πρόωσης με την Αυστραλία.

«Θεωρώ ότι η ζημιά στο «αντιπυρηνικό» πεδίο θα είναι πολύ σημαντική και πιστεύω ακράδαντα ότι θα υπερβεί τα αμυντικά οφέλη της Αυστραλίας, από την απόκτηση πυρηνικών υποβρυχίων», υποστηρίζει.

Biden to Morrison: “I want to thank that fella Down Under. Thank you very much pal. Appreciate it, Mr Prime Minister.”#AUKUS #auspol pic.twitter.com/oLBLO7q3pY

— Media Watch (@ABCmediawatch) September 15, 2021

Από την πλευρά του, πάντως ο Τζο Μπάιντεν ανέφερε πως οι ΗΠΑ έχουν ενημερώσει την IAEA για τη συμφωνία, εκφράζοντας παράλληλα τη δέσμευση ότι η Ουάσιγκτον θα παρακολουθεί στενά οποιαδήποτε πιθανή επιπλοκή στη διεθνή προσπάθεια πυρηνικού αφοπλισμού.

«Δεν πρόκειται για ένα μήνυμα προς την Κίνα»

Το νέο σύμφωνο ασφαλείας μεταξύ των ΗΠΑ, της Βρετανίας και της Αυστραλίας, το οποίο περιλαμβάνει κυρίως την παράδοση πυρηνικών υποβρυχίων στην Καμπέρα, δεν αποτελεί προάγγελο ενός Ψυχρού Πολέμου ανάμεσα στην Δύση και την Κίνα, δήλωσε σήμερα ο υπουργός Άμυνας της Βρετανίας.

Ερωτηθείς από τον ραδιοσταθμό Times Radio αν πιστεύει ότι το σύμφωνο συνιστά μέρος ενός νέου Ψυχρού Πολέμου με την Κίνα, ο Ουάλας απάντησε: «Όχι, δεν το πιστεύω και πιστεύω ότι το να τον αποκαλούμε Ψυχρό Πόλεμο είναι απαρχαιωμένο». «Δεν πρόκειται για ένα μήνυμα προς την Κίνα», τόνισε.

Today, Australia begins an enhanced trilateral security partnership with the UK and the US to enable deeper cooperation on security and defence capabilities. This is an historic opportunity for our countries to strengthen our nations’ security in uncertain times. #AUKUS

— Scott Morrison (@ScottMorrisonMP) September 15, 2021

«Δεν πρόκειται για μια στρατηγική διαφορά ανάμεσα στην Βρετανία και τη Γαλλία»

Παράλληλα, αναφερόμενος στη Γαλλία, ο Ουάλας υπογράμμισε ότι το νέο σύμφωνο μεταξύ των ΗΠΑ, της Βρετανίας και της Αυστραλίας δεν αντιπροσωπεύει κάποια στρατηγική διαφορά μεταξύ της Βρετανίας και της Γαλλίας, αν και, όπως είπε, κατανοεί την απογοήτευση του Παρισιού για την απώλεια του συμβολαίου.

President Biden and his British and Australian counterparts promise the new cross-country defence partnership – known as AUKUS – will create “conventionally armed nuclear-powered submarines”, not nuclear-armed submarines.

Read more: https://t.co/bhLcQXnuea pic.twitter.com/PBd2bTxXv8

— Sky News (@SkyNews) September 15, 2021

Ο Ουάλας δήλωσε στο BBC ότι μίλησε με την Γαλλίδα ομόλογό του και πρόσθεσε: «Δεν πρόκειται για μια στρατηγική διαφορά ανάμεσα στην Βρετανία και τη Γαλλία».

«Κατανοώ την απογοήτευση της Γαλλίας για το βιομηχανικό της συμβόλαιο», συμπλήρωσε.

«Θα υπάρξει μια ενίσχυση για τη βρετανική αμυντική βιομηχανία με αυτή τη συνεργασία» Η βρετανική αμυντική βιομηχανία θα ενισχυθεί από το νέο σύμφωνο για την ανταλλαγή τεχνολογίας των ΗΠΑ και της Βρετανίας με την Αυστραλία, πρόσθεσε εξάλλου ο Ουάλας.

«Θα υπάρξει μια ενίσχυση για τη βρετανική αμυντική βιομηχανία με αυτή τη συνεργασία επειδή εμείς έχουμε συστήματα υποβρυχίων που δεν έχει η Αυστραλία και θα μπορέσουμε να προσφέρουμε πράγματα πάνω σε αυτό», κατέληξε στις δηλώσεις που έκανε στο BBC, υπογραμμίζοντας ότι το σύμφωνο δεν συνιστά «προδοσία» σε βάρος των Γάλλων.

«Η πρώτη πρωτοβουλία στο πλαίσιο της συμφωνίας AUKUS θα είναι η παραλαβή πυρηνοκίνητων υποβρυχίων για το αυστραλιανό ναυτικό»

«Η πρώτη πρωτοβουλία στο πλαίσιο της συμφωνίας AUKUS θα είναι η παραλαβή πυρηνοκίνητων υποβρυχίων για το αυστραλιανό ναυτικό, προκειμένου να έχει τη δυνατότητα προστασίας των εθνικών μας συμφερόντων και αυτών των περιφερειακών μας φίλων στο μέλλον» είπε ο πρωθυπουργός της Αυστραλίας Σκοτ Μόρισον διευκρινίζοντας ότι η χώρα του δεν θα επιδιώξει να αποκτήσει πυρηνικά όπλα.

Λεπτές ισορροπίες με τη Γαλλία

Οι εξαγγελίες μοιραία οδήγησαν στην ακύρωση της παραγγελίας γαλλικών υποβρυχίων από την Αυστραλία, προκαλώντας την έντονη αντίδραση του Παρισιού.

Η γαλλική πλευρά, η οποία βλέπει ένα συμβόλαιο 90 δισ. δολαρίων Αυστραλίας (56 δισ. ευρώ) να χάνεται για τη ναυπηγική βιομηχανία της, καταφέρθηκε αμέσως εναντίον μιας «λυπηρής απόφασης» η οποία είναι «αντίθετη στο γράμμα και το πνεύμα της συνεργασίας που επικρατούσε ανάμεσα στη Γαλλία και την Αυστραλία», σύμφωνα με κοινή ανακοίνωση των υπουργείων Άμυνας και Εξωτερικών.

Με αυτό το δεδομένο, δεν είναι καθόλου βέβαιο αν η Γαλλία θα παρηγορηθεί με τις συμφιλιωτικές δηλώσεις του Τζο Μπάιντεν, ο οποίος διαβεβαίωσε χθες, Τετάρτη, πως οι ΗΠΑ θέλουν «να εργαστούν στενά με τη Γαλλία» σ’ αυτή τη μεγάλης στρατηγικής σημασίας ζώνη. Το Παρίσι «είναι ένας εταίρος κλειδί» της Αμερικής, δήλωσε.

«Πισώπλατη μαχαιριά»

Λόγια που, ωστόσο, δεν φαίνεται να κατευνάζουν την γαλλική οργή. Χαρακτηριστικό είναι, άλλωστε, ότι ο επικεφαλής της γαλλικής διπλωματίας Ζαν-Ιβ Λεντριάν έκανε λόγο για «πισώπλατη μαχαιριά» από την Αυστραλία και για «ωμή» απόφαση του προέδρου των ΗΠΑ.

«Είναι πραγματικά μια πισώπλατη μαχαιριά», είπε. «Αυτή η μονομερής, ωμή, απρόβλεπτη απόφαση μοιάζει πολύ με ό,τι έκανε ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ», πρόσθεσε, λέγοντας ότι «αισθάνεται θυμό, μαζί με πολλή πικρία».

«Είχαμε οικοδομήσει με την Αυστραλία μια σχέση εμπιστοσύνης. Η εμπιστοσύνη αυτή προδόθηκε»

«Είχαμε οικοδομήσει με την Αυστραλία μια σχέση εμπιστοσύνης. Η εμπιστοσύνη αυτή προδόθηκε», σημείωσε επίσης ο Λεντριάν, ο οποίος είχε συνάψει ο ίδιος αυτό το «συμβόλαιο του αιώνα» για τα υποβρύχια με την Αυστραλία όταν ήταν υπουργός Άμυνας.

Ο επικεφαλής της γαλλικής διπλωματίας άφησε να εννοηθεί ότι η χώρα του δεν θα αφήσει έτσι το θέμα. «Δεν έχει τελειώσει. Θα χρειαστούμε διευκρινίσεις. Έχουμε συμβόλαια, οι Αυστραλία θα πρέπει να μας πουν πώς θα αποχωρήσουν απ’ αυτά, να δώσουν εξηγήσεις. Έχουμε μια διακυβερνητική συμφωνία, που υπογράψαμε με μεγάλες φανφάρες το 2019, με συγκεκριμένες δεσμεύσεις και ρήτρες, πώς θα φύγουν1 Πρέπει να μας το πουν. Δεν είναι αυτό το τέλος της ιστορίας αυτής», τόνισε.

«Από γεωπολιτικής άποψης και διεθνούς πολιτικής, είναι σοβαρό»

«Σοβαρό» γεγονός συνιστά η ακύρωση από την Αυστραλία του γιγάντιου συμβολαίου με τη Γαλλία για την παράδοση συμβατικών υποβρυχίων, αντέδρασε παράλληλα η Γαλλίδα υπουργός Άμυνας Φλοράνς Παρλί υπογραμμίζοντας πως η Αυστραλία αθέτησε το λόγο της.

«Από γεωπολιτικής άποψης και διεθνούς πολιτικής, είναι σοβαρό», κατήγγειλε σε δηλώσεις που έκανε στον ραδιοσταθμό RFI η Παρλί, η οποία είπε επίσης ότι δείχνει «ξεκάθαρα τον τρόπο που οι ΗΠΑ αντιμετωπίζουν τους συμμάχους τους», μετά την ανακοίνωση από την Ουάσιγκτον ότι σύναψε συμφωνία για την παράδοση στην Καμπέρα υποβρυχίων πυρηνικής πρόωσης, μαζί με την Βρετανία, αλλά χωρίς τη Γαλλία.

AUKUS: «Μελετάμε όλες τις κατευθύνσεις»

Το Παρίσι θα προσπαθήσει να περιορίσει το οικονομικό πλήγμα στη γαλλική ναυπηγική εταιρεία Naval Group από την ακύρωση της συμφωνίας, σημείωσε επίσης η υπουργός Άμυνας Παρλί, η οποία δεν απέκλεισε την διεκδίκηση αποζημίωσης από την Καμπέρα.

«Μελετάμε όλες τις κατευθύνσεις» και θα προσπαθήσουμε «να περιορίσουμε τις πιο πιθανές συνέπειες για τον Naval Group», υπογράμμισε στις δηλώσεις που έκανε στον ραδιοσταθμό RFI, απαντώντας σε ερώτηση για το αν η Γαλλία μπορεί να επιδιώξει να λάβει αποζημίωση.

AUKUS: Μερικά συμπεράσματα από τη νέα συμφωνία

Το ενδιαφέρον της Ουάσιγκτον μετατοπίζεται στην περιοχή του Ειρηνικού και στην Κίνα. Το έδειξε η στάση της αμερικανικής κυβέρνησης στο θέμα της Συρίας, πολύ πρόσφατα η αποχώρηση από το Αφγανιστάν αλλά και οι κινήσεις της Ουάσιγκτον στον πόλεμο μεταξύ Αρμενίας-Αζερμπαϊτζάν και η κρίση στην Λιβύη.

Η αμερικανική κυβέρνηση έκανε την στρατηγική επιλογή να συσφίξει την στρατιωτική της συνεργασία με το Ηνωμένο Βασίλειο και την Αυστραλία, δύο πιστούς και αφοσιωμένους συμμάχους, με προφανή σκοπό να ανακοπεί η επέκταση της Κίνας στην περιοχή του Ειρηνικού Ωκεανού. Με δεδομένες τις δυσλειτουργίες της υπερμεγέθους στρατιωτικής συμμαχίας του ΝΑΤΟ, η Ουάσιγκτον επιλέγει ένα πιο ευέλικτο σχήμα με εταίρους μια χώρα που προσφάτως εγκατέλειψε την ΕΕ και μια ακόμη χώρα που από πολλούς θεωρείται αμερικανικός δορυφόρος.

Τις επόμενες εβδομάδες, μήνες και χρόνια, θα γίνεται όλο και πιο ξεκάθαρη η στρατηγική συμπόρευση των ΗΠΑ με τη Βρετανία και την Αυστραλία, όχι μόνο στο πεδίο της ασφάλειας στην περιοχή του «Ινδό-Ειρηνικού» αλλά και στο πεδίο της οικονομικής αντιπαράθεσης με την Κίνα.

Μετά την ευθεία παρέμβαση των Ηνωμένων Πολιτειών προς τους συμμάχους τους στο ΝΑΤΟ και τα μέλη της ΕΕ να μην προμηθευτούν συστήματα τεχνολογίας 5G από την Κίνα για να μην δώσουν τη δυνατότητα στο Πεκίνο να παρακολουθεί κρίσιμες επικοινωνίες και να αποκτήσει πρόσβαση σε ευαίσθητες κρατικές πληροφορίες, η Ουάσιγκτον κάνει το επόμενο βήμα για να περιορίσει την κινεζική επέκταση στον Ειρηνικό.

AUKUS: Η «πισώπλατη μαχαιριά» της Αυστραλίας στη Γαλλία, αποτυπώνει ένα κλίμα που δείχνει ότι οι διακρατικές σχέσεις, ακόμη και μεταξύ φιλικών ή συμμαχικών χωρών, είναι πολύ εύκολο να μετατραπούν σε… ζούγκλα.

Μόλις το ζήτησαν οι Αμερικανοί, οι Αυστραλοί ακύρωσαν ένα τεραστίων διαστάσεων deal με την Γαλλία για προμήθεια 12 γαλλικών υποβρυχίων με την αιτιολογία ότι αποφάσισαν να αποκτήσουν πυρηνοκίνητα υποβρύχια. Το πολύ ενδιαφέρον είναι ότι υποβρύχια πυρηνικής τεχνολογίας διαθέτει και η Γαλλία, όμως η αυστραλιανή κυβέρνηση ακύρωσε απλώς μια συμφωνία άνω των €30 δισ. που είχε συνομολογηθεί με το Παρίσι από το 2016 και δεν μπήκε καν στον κόπο να ζητήσει έστω… αντιπροσφορά.

Οι Κινέζοι, που προφανώς αντιλαμβάνονται ότι οι αμερικανικές κινήσεις δεν είναι τυχαίες, αντέδρασαν ήδη. Για νοοτροπία που παραπέμπει στην εποχή του Ψυχρού Πολέμου και για ιδεολογικές προκαταλήψεις, έκανε λόγο ο εκπρόσωπος της κινεζικής πρεσβείας στην Ουάσιγκτον Λιου Πενκγιού. Ένα κρίσιμο ερώτημα είναι πώς θα προσπαθήσει να αντιδράσει ο πρόεδρος της Κίνας Σι Τζινπίνγκ και αν θα καταφέρει να συνάψει ισχυρές διεθνείς συμμαχίες που θα μπορούσαν να λειτουργήσουν σαν αντίβαρο στη συμμαχία AUKUS.

Η Ευρώπη μοιάζει απομονωμένη και η Ευρωπαϊκή Ένωση θα κληθεί να λάβει κρίσιμες αποφάσεις στρατηγικής σημασίας για τα επόμενα έτη, αν όχι δεκαετίες.