Υπουργείο Εργασίας: Τα δικαιώματα των εργαζομένων στις ψηφιακές πλατφόρμες διανομής προϊόντων

Με τη συζήτηση για το εάν οι εργαζόμενοι στις πλατφόρμες πρέπει να έχουν τα ίδια δικαιώματα με τους «παραδοσιακούς εργαζομένους» να συνεχίζεται σε παγκόσμιο επίπεδο το υπουργείο Εργασίας εξέδωσε ανακοίνωση για τα δικαιώματα των εργαζομένων στις ψηφιακές πλατφόρμες διανομής προϊόντων.

Οι προβλέψεις του νόμου 4808/2021 είναι σε αρμονία με τη συντριπτική πλειονότητα των ευρωπαϊκών χωρών στις οποίες προβλέπεται η ύπαρξη τόσο συμβάσεων μισθωτής εργασίας(ορισμένου και αορίστου χρόνου), όσο και συμβάσεων παροχής υπηρεσιών. Σημειώνεται ότι το μοντέλο που εφαρμόζεται στη Ελλάδα με το νέο εργασιακό νόμο προϋπήρχε (και επί κυβερνήσεως ΣΥΡΙΖΑ δηλαδή) με τη διαφορά ότι τώρα εμπλουτίστηκε με νέα δικαιώματα για τους εργαζομένους.

Ο νέος νόμος βασίστηκε σε σχετική απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης με βάση την οποία τέθηκαν αυστηρά κριτήρια για να θεωρείται κάποιος πάροχος υπηρεσιών. Καμία διάταξη του νέου νόμου (όπως και καμία διάταξη της προϋφιστάμενης νομοθεσίας) δεν έδωσε στις πλατφόρμες το δικαίωμα να τροποποιούν μονομερώς το καθεστώς, υπό το οποίο οι διανομείς παρέχουν τις υπηρεσίες τους. Όποια πλατφόρμα επιχειρεί να κάνει κάτι τέτοιο, παραβιάζει τον νόμο.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έθεσε σε διαβούλευση το Φεβρουάριο(hHps://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/el/ip_21_686) προτάσεις σχετικά με τον τρόπο βελτίωσης των συνθηκών εργασίας για τα άτομα που εργάζονται σε ψηφιακές πλατφόρμες εργασίας. Στο κείμενο της διαβούλευσης επισημαίνεται ότι οι περισσότεροι από τους απασχολούμενους στις πλατφόρμες διατηρούν το καθεστώς του αυτοαπασχολούμενου.

Τι ισχύει στις άλλες χώρες της Ευρώπης

Η κατάσταση στην Ευρώπη σύμφωνα με την έρευνα της PWC έχει ως εξής:

• Βέλγιο : Η κατάταξη γίνεται ανά περίπτωση. Αν οι εργαζόμενοι έχουν επαρκή ελευθερία στην οργάνωση της εργασίας τους και του χρόνου εργασίας τους και δεν υπόκεινται σε ιεραρχία, θα πρέπει να θεωρούνται αυτοαπασχολούμενοι. Οι περισσότερες εταιρείες θεωρούν τους εργαζόμενους τους ως αυτοαπασχολούμενους.
• Δανία: Η ταξινόμηση των εργαζομένων εξαρτάται από τις πραγματικές συνθήκες της συνεργασίας τους.
• Τα κριτήρια που λαμβάνονται υπόψη για την εκτίμηση εάν το άτομο είναι αυτοαπασχολούμενος ή μισθωτός περιλαμβάνουν:
• Αν φέρει τον συνολικό οικονομικό κίνδυνο της δικής του επιχείρησης
• Με ποιο νομικό καθεστώς λειτουργεί; Εταιρεία προσωπικών υπηρεσιών,εγγραφή ΦΠΑ, αποδέκτης αμοιβής κ.λπ.
• Αν έχει περισσότερους πελάτες ή εξαρτάται στην πραγματικότητα από ένανπελάτη;
• Αν λαμβάνει σταθερή μηνιαία αμοιβή ή υπάρχει ωριαία ή ημερήσια χρέωση;
• Αν υπάρχει αποζημίωση σε περίπτωση ασθένειας, αν δικαιούται άδεια μετ’αποδοχών ή άλλες παρόμοιες, τυπικές παροχές για εργαζομένους.
• Γαλλία: Ο εργαζόμενος μπορεί να ταξινομηθεί είτε ως ελεύθερος επαγγελματίας είτε ως μισθωτός ανάλογα με την ύπαρξη ή όχι μιας ιεραρχικής σχέσης μεταξύ της πλατφόρμας και του ατόμου. Τα κριτήρια περιλαμβάνουν: Αν υπάρχει έλεγχος της δραστηριότητας του ατόμου.• Αν υπάρχουν κυρώσεις σε περίπτωση μη εφαρμογής των οδηγιών που δίνει ο εργοδότης.• Αν ο εργαζόμενος δεν αναλαμβάνει οικονομικούς κινδύνους, έχει τακτική σταθερή αμοιβή και δεν φέρει κανένα κίνδυνο μη πληρωμής λόγω κακής απόδοσης.• Ο αριθμός των πελατών: για παράδειγμα, ένας ελεύθερος επαγγελματίας υποτίθεται ότι έχει περισσότερους από 1 πελάτες.

Πλήρης ανεξαρτησία στην οργάνωση και την εκτέλεση της εργασίας (χωρίς έλεγχο, χωρίς έλεγχο επιδόσεων, χωρίς αναφορά)-Ενα αυτοαπασχολούμενο άτομο θα είναι ελεύθερο να εμπλέκει άλλους υπαλλήλους στην παροχή της υπηρεσίας και να παρέχει ένα υποκατάστατο.• Δυνατότητα του ατόμου να αρνηθεί την εργασία • Ενας αυτοαπασχολούμενος συνήθως πληρώνεται για μια ατομική εργασία που έχει ολοκληρωθεί (δηλαδή γενικά στο τέλος της ανάθεσης, με πιθανή πληρωμή προκαταβολών, όχι τακτικές μηνιαίες πληρωμές).• Δυνατότητα κέρδους ή ζημίας: ο αυτοαπασχολούμενος θα υποστεί ζημία εάν υποτιμήσει το χρόνο που θα χρειαστεί για την ολοκλήρωση της ανάθεσης ή αντιμετωπίσει απρόσμενες δυσκολίες που δεν προβλέπονται βάσει των όρων της σύμβασης.• Εκτέλεση εργασιών χρησιμοποιώντας δικό του εξοπλισμό και έχοντας λάβει δική του επαγγελματική ασφάλιση αποζημίωσης

Γερμανία: Οι εργαζόμενοι συνήθως ταξινομούνται ως αυτοαπασχολούμενοι, αλλά συχνά είναι δύσκολο να διαχωριστούν από τους εργαζόμενους. Το θέμα αποτελεί σημαντικό νομικό ζήτημα στη Γερμανία. Δεν υπάρχουν ειδικοί κανονισμοί για τις ψηφιακές πλατφόρμες αλλά ισχύουν τα κριτήρια οριοθέτησης, που προκύπτουν από τη νομοθεσία, τη νομολογία και τον τρόπο ασφάλισης.Ιταλία: Σύμφωνα με την ιταλική νομοθεσία, οι εργαζόμενοι στις ψηφιακές πλατφόρμες μπορούν να ταξινομηθούν ως (i) δευτερεύοντες εργαζόμενοι (ii)αυτοαπασχολούμενοι, ή (iii) ως τρίτη κατηγορία, που είναι οι λεγόμενοι«συνεργαζόμενοι». Ωστόσο, οι περισσότεροι από τους κανόνες που ισχύουν για τους συνεργαζόμενους είναι αυτοί που σχετίζονται με την αυτοαπασχόληση,επομένως μπορούν ουσιαστικά να θεωρηθούν ως αυτοαπασχολούμενοι. Επιπλέον,οι εργαζόμενοι προσλαμβάνονται σχεδόν πάντα μέσω σύμβασης αυτοαπασχόλησης: εκτελούν τη δραστηριότητά τους χρησιμοποιώντας τα δικά τους οχήματα και εργαλεία και, κυρίως, είναι ελεύθεροι να επιλέξουν εάν θα εκτελέσουν ή όχι την παραγγελία/ δραστηριότητα για τον πελάτη στον οποίο εργάζονται (που συνήθως είναι μια διαδικτυακή πλατφόρμα). Το βασικό κριτήριο για τον καθορισμό του καθεστώτος απασχόλησης είναι η ύπαρξη εξάρτησης, δηλαδή ότι ο εργαζόμενος υπόκειται στην εκτελεστική εξουσία και τον έλεγχο του εργοδότη με επακόλουθο περιορισμό της αυτονομίας του

Νορβηγία: Οι εργαζόμενοι στις πλατφόρμες μπορούν να ταξινομηθούν είτε ως μισθωτοί είτε ως ελεύθεροι επαγγελματίες, ανάλογα με την περίπτωση Σύμφωνα με τη νομολογία, ορισμένοι από τους καθοριστικούς παράγοντες είναι: 1) ποιος είναι δικαίωμα, οι πλατφόρμες δεν εθεωρούντο εργοδότες τους και γι’ αυτό δεν είχαν καμία υποχρέωση υγιεινής και ασφάλειας απέναντι στους συνεργάτες τους. Σε ορισμένες περιπτώσεις κρινόταν από τα Δικαστήρια ότι η σύμβαση ανεξάρτητων υπηρεσιών υπέκρυπτε σύμβαση εργασίας. Αυτό, όμως, γινόταν βάσει των κριτηρίων που έθετε η γενική θεωρία του εργατικού δικαίου, δηλαδή εξεταζόταν εάν ανάμεσα στον συνεργάτη και την πλατφόρμα υπήρχε πραγματική και νομική εξάρτηση (= ο εργοδότης καθόριζε τον χρόνο, τόπο και τρόπο της εργασίας).Επομένως, υπήρχαν πολλές περιπτώσεις, στις οποίες συνεργάτες εργάζονταν ουσιαστικά με ίδιο καθεστώς με τους μισθωτούς (υπήρχε, δηλαδή, η πραγματική και νομική εξάρτηση από την πλατφόρμα), αλλά δεν μπορούσαν να το τεκμηριώσουν, αφού ο νόμος δεν παρείχε συγκεκριμένα κριτήρια. Επίσης, οι συνεργάτες αυτοί ΔΕΝ ΕΙΧΑΝ α) συνδικαλιστικά δικαιώματα (δεν μπορούσαν να συστήσουν συνδικαλιστικές οργανώσεις, να κάνουν συλλογικές διαπραγματεύσεις, να απεργήσουν), β) δικαίωμα στην κάλυψη κάποιων εξόδων που σχετίζονται με την εκτέλεση του έργου τους (μηχανή, συντήρηση της μηχανής,κράνος, βενζίνη).

Ο ν. 4808/2021 τα άλλαξε αυτά.1. Εθεσε πολύ συγκεκριμένα κριτήρια, βάσει των οποίων διακρίνεται εάν μία σύμβαση είναι σύμβαση ανεξάρτητων υπηρεσιών ή σύμβαση μισθωτής εργασίας.2. Εδωσε δικαιώματα και σε όσους είναι σε καθεστώς συνεργάτη/ παρόχου ανεξαρτήτων υπηρεσιών, τα οποία δεν είχαν πιο πριν.Ειδικότερα:1. Κριτήρια για τη διάκριση μεταξύ σύμβασης ανεξαρτήτων υπηρεσιών και σύμβασης εξαρτημένης εργασίας:Για να τεκμαίρεται ότι κάποιος απασχολείται με σύμβαση ανεξάρτητων υπηρεσιών,πρέπει να ισχύουν 4 κριτήρια σωρευτικά:α) να μπορεί να αναθέτει το έργο που έχει αναλάβει σε υπεργολάβους/ σε τρίτους,δηλαδή να μην είναι απαραίτητη η προσωπική παροχή του έργου,β) να μπορεί να αρνείται να πραγματοποιήσει έργο (μεταφορά) που του έχει ζητήσει η πλατφόρμα,γ) να μπορεί να συνδέεται και να αποσυνδέεται από την πλατφόρμα όποτε θέλεικαι για όσην ώρα θέλει,δ) να μπορεί να παρέχει υπηρεσίες και σε ανταγωνιστική πλατφόρμα.Εάν δεν ισχύουν ΚΑΙ ΤΑ ΤΕΣΣΕΡΑ αυτά κριτήρια, δεν ισχύει το τεκμήριο υπέρ τωνανεξάρτητων υπηρεσιών. Επομένως, οι απασχολούμενοι, όταν δεν πληρούνται και τα τέσσερα αυτά κριτήρια, ΜΠΟΡΟΥΝ ΠΛΕΟΝ ΠΟΛΥ ΕΥΚΟΛΑ να ζητήσουν νααναγνωρισθεί ότι συνδέονται με την πλατφόρμα με σύμβαση εξαρτημένηςεργασίας.

2. Δικαιώματα στους παρόχους ανεξάρτητων υπηρεσιών. Ακόμη κι αυτοί που εργάζονται υπό καθεστώς ανεξάρτητων υπηρεσιών αποκτούν ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ τα εξής δικαιώματα:α) να συνδικαλίζονται, να συστήνουν συνδικαλιστικές οργανώσεις δικές τους, να προσέρχονται σε συλλογικές διαπραγματεύσεις και να συνάπτουν συλλογικές συμβάσεις (όπου μπορεί, λ.χ., να καθορίζουν και ελάχιστο ύψος αμοιβής).β) να απεργούν.γ) να απαιτούν από τις πλατφόρμες, με τις οποίες συνεργάζονται, την τήρηση κανόνων υγιεινής και ασφάλειας και την κάλυψη δαπανών που σχετίζονται με την παροχή του έργου (έξοδα για μηχανή και τη συντήρησή της, καύσιμα,προστατευτικό κράνος κ.λπ.).Μάλιστα, οι πλατφόρμες υποχρεούνται να ενημερώνουν τους συνεργάτες τους για τα δικαιώματα αυτά.