Παγκόσμια Ημέρα των Ζώων: Πως η κακοποίησή τους συνδέεται με την διαπροσωπική βία

Η 4η Οκτωβρίου είναι καθιερωμένη ως η Παγκόσμια Ημέρα των Ζώων. Eμπνευστής της ήταν ο δημοσιογράφος, συγγραφέας του βιβλίου Mench und Hund (Άνθρωπος και σκύλος) και ακτιβιστής για τα δικαιώματα των ζώων Heinrich Zimmermann.

Η πρώτη χρονιά που γιορτάστηκε ήταν στις 24 Μαρτίου του 1925 στο Βερολίνο, οπού και παρευρέθηκαν πάνω από 5.000 άτομα, ήταν όμως το 1931 σε ένα συνέδριο για την προστασία των ζώων στη Φλωρεντία της Ιταλίας, όπου αναγνωρίστηκε και ξεκίνησε να γιορτάζεται παγκοσμίως. Η 4η Οκτωβρίου καθιερώθηκε ως Παγκόσμια Ημέρα Ζώων, επειδή συμπίπτει με τον εορτασμό της μνήμης του Αγίου Φραγκίσκου της Ασίζης, που έχει αναγορευτεί από την Καθολική Εκκλησία ως προστάτης των ζώων και του περιβάλλοντος.

Παγκόσμια Ημέρα των Ζώων: Υψηλά ποσοστά καταγγελιών στη χώρα μας

Στη χώρα μας συναντώνται ιδιαίτερα υψηά ποσοστά για κακοποιήσει ζώων. Σύμφωνα με το Report Animal Abuse Greece:

• Το 2017 έφτασαν στις αρμόδιες υπηρεσίες 2.971 καταγγελίες. Σχηματίστηκαν 1.531 δικογραφίες και έγιναν 257 συλλήψεις. Βεβαιώθηκαν διοικητικά πρόστιμα σε 1.074 περιπτώσεις με το συνολικό τους ύψος να φτάνει τα 2.449.511 ευρώ.
• Το 2018 υποβλήθηκαν 3.743 καταγγελίες στις αρμόδιες υπηρεσίες. Σχηματίστηκαν 1.690 δικογραφίες και ο αριθμός των συλληφθέντων έφτασε τους 270. Οι περιπτώσεις βεβαίωσης διοικητικών προστίμων ανήλθαν σε 1.199 με το συνολικό τους ύψος να φτάνει τα 2.547.850 ευρώ.
• Το 2019 υποβλήθηκαν 3.923 καταγγελίες. Σχηματίστηκαν 1.668 δικογραφίες και συνελήφθησαν 255 άτομα. Διοικητικά πρόστιμα βεβαιώθηκαν σε 1.749 περιπτώσεις και το συνολικό τους ύψος ανήλθε σε 1.669.150 ευρώ.
• Το 2020 υποβλήθηκαν 4.303 καταγγελίες, σχηματίστηκαν 1.501 δικογραφίες, έγιναν 408 συλλήψεις και βεβαιώθηκαν 2.022 διοικητικά πρόστιμα ύψους 2.718.881 ευρώ.

Παγκόσμια Ημέρα των Ζώων: Η σύνδεση με την διαπροσωπική βία

Ένα από τα διάσημα αποφθέγματα του Μαχάτμα Γκάντι είναι και το «Ο πολιτισμός ενός έθνους φαίνεται από τον τρόπο που μεταχειρίζεται τα ζώα». Αν ανάγουμε όμως αυτή τη ρήση στην ελληνική κοινωνία τότε έχουμε μπροστά μας ιδιαίτερα αποκαρδιωτικά δεδομένα, λαμβάνοντας υπόψη και τα στοιχεία που αναφέρθηκαν νωρίτερα. Παρά την αυστηροποίηση των ποινών για την κακοποίηση ζώων τα ειδεχθή περιστατικά συνεχίζονται.

Όπως αναφέρει το psychology.gr, πριν από 50 περίπου χρόνια, στις αρχές της δεκαετίας του ΄60, άρχισε να ερευνάται, αν υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στην κακοποίηση ζώων, την ενούρηση σε παιδιά (μετά τα 5 έτη) και τον εμπρησμό στην παιδική ηλικία (τριαδική συμπεριφορά) με την εκδήλωση βίαιης αντικοινωνικής συμπεριφοράς στην ενήλικη ζωή (Τριαδική Θεωρία της Βίας). Ο McDonald, ο οποίος έθεσε την αρχή για τη μελέτη του φαινομένου, δεν προσέφερε ποτέ μία θεωρία που να εξηγεί τον λόγο που αυτές οι τρεις συμπεριφορές θα έπρεπε να θεωρούνται ως προειδοποιητικά σημάδια για διάπραξη μελλοντικής βίας, παρά μόνο εξήγησε ότι τις είχε παρατηρήσει σε κάποιους από τους πιο βίαιους και σαδιστικούς ασθενείς του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου του Κολοράντο των Η.Π.Α.

Το 1964 για πρώτη φορά επισημάνθηκε, κατόπιν έρευνας, ότι η παιδική βιαιότητα προς τα ζώα μπορεί να υποδεικνύει την ανάπτυξη μίας διαταραγμένης επιθετικής προσωπικότητας. Το 1971 και το 1978 εξετάσθηκαν συστηματικά παιδιά που είχαν κακοποιήσει ζώα και συγκεκριμένα αγόρια στα οποία παρατηρήθηκαν επιπλέον αντικοινωνικές συμπεριφορές, όπως προβλήματα διαχείρισης θυμού, εκφοβισμού, καταστροφικών τάσεων και ψεμάτων.

Μία από τις πιο γνωστές θεωρίες σχετικά με την βιαιότητα προς τα ζώα και την διαπροσωπική βία, θέτει μια αιτιώδη σχέση μεταξύ των δύο. Συγκεκριμένα, θεωρεί ότι το άτομο μαθαίνει από πρώτο χέρι την βία και την ασκεί πάνω στα ζώα, τα οποία δεν προβάλλουν αντίσταση, ενώ απευαισθητοποιείται σταδιακά από τις ψυχολογικές ή κοινωνικές συνέπειες της συνεχιζόμενης βίαιης συμπεριφοράς του.

Η θεωρία αυτή είναι γνωστή ως Υπόθεση Προοδευτικής Βιαιότητας (Violence Graduation Hypothesis) κι έχει δύο οπτικές. Η μία οπτική περιγράφει ότι υπάρχει χρονική σύνδεση μεταξύ τους, με την βιαιότητα προς τα ζώα να προηγείται της διαπροσωπικής βίας. Δηλαδή, πρώτα κάποιος κακοποιεί ζώο και μετά κακοποιεί άνθρωπο. Η άλλη οπτική περιγράφει ότι η κακοποίηση ζώων θεωρείται ως παράγοντας κινδύνου για μελλοντική διάπραξη άλλων βίαιων εγκληματικών δραστηριοτήτων, όπως το trafficking ανθρώπων, τα ναρκωτικά, οι κυνομαχίες. Πολλοί καταδικασμένοι βίαιοι εγκληματίες έχουν ιστορικό κακοποίησης ζώων, όπως έχει αναφερθεί από αρκετούς ερευνητές.

Αρχικά, τα ζώα θεωρούνται στις σχετικές έρευνες ως δείκτες της ανθρώπινης υγείας και ευζωίας και εντοπίζονται στη σύνδεση ανάμεσα στην κακοποίηση ζώων, την οικογένεια και την βία γενικά. Σύμφωνα με την υπόθεση προοδευτικής βιαιότητας, η βία προς τα ζώα προηγείται της διαπροσωπικής επιθετικότητας και η κακοποίηση ζώων προετοιμάζει το έδαφος για άλλες βίαιες αντικοινωνικές συμπεριφορές. Ωστόσο, πολλά ευρήματα ερευνών είναι αμφιλεγόμενα.

Μία συνδυαστική έρευνα 14 παλαιότερων ερευνών (μετα-ανάλυση) έδειξε να υπάρχει σχέση μεταξύ της παιδικής βιαιότητας προς τα ζώα και της μετέπειτα εγκληματικής συμπεριφοράς γενικά, αλλά δεν ήταν σαφής ως προς βίαιες, συγκεκριμένα, εγκληματικές συμπεριφορές, όπως ανθρωποκτονίες. Πολλά από τα παιδιά που κακοποιούσαν ζώα, δεν έγιναν (κατά συρροή) δολοφόνοι , ενώ δεν διαπράττουν κι άλλα αδικήματα όσοι κακοποιούν ζώα.

Παρόλα αυτά, υπάρχουν εκατοντάδες έρευνες που επιβεβαιώνουν την παραπάνω σχέση. Σύμφωνα με έρευνα του Ascione το 2001, το 10% έφηβων αγοριών και το 9% των έφηβων κοριτσιών βρέθηκε να είναι βίαιο προς τα ζώα και φάνηκε ότι η βιαιότητα προς αυτά είτε στην παιδική είτε στην ενήλικη ζωή συμβαίνει παράλληλα και με άλλες αντικοινωνικές συμπεριφορές, όπως διαπροσωπικές επιθέσεις και βία συμμοριών.

Ήδη από την δεκαετία του 1960 είχε φανεί ότι η βιαιότητα προς τα ζώα σε παιδική ηλικία αποτελεί παράγοντα κινδύνου για μελλοντική βίαιη συμπεριφορά εντός διαπροσωπικών σχέσεων (Mead, 1964). Ωστόσο, έχει βρεθεί ότι όχι ένα μεμονωμένο περιστατικό, αλλά ένα ιστορικό από επαναλαμβανόμενα γεγονότα βασανισμού ζώων μακροπρόθεσμα από ένα άτομο, μπορεί να είναι προβλεπτικό για τη διάπραξη ανθρωποκτονίας. Επιπλέον, όσοι κακοποιούν ζώα έχουν και τον αντίστοιχο τρόπο σκέψης για να υποστηρίξουν αυτές τις εγκληματικές πράξεις κι έχουν μεγαλύτερη τάση για εμπλοκή σε εγκλήματα γενικότερα.

Παγκόσμια Ημέρα των Ζώων: H Διεθνής Διακήρυξη των Δικαιωμάτων των Ζώων του 1978

• Άρθρο 1

Όλα τα ζώα γεννιούνται με ίσα δικαιώματα στη ζωή και στη δυνατότητα ύπαρξης.

• Άρθρο 2

1. Ο άνθρωπος οφείλει να σέβεται τη ζωή κάθε ζώου. 2. Ο άνθρωπος ανήκει στο ζωικό βασίλειο και δεν μπορεί να εξοντώνει ή να εκμεταλλεύεται τα άλλα είδη του ζωικού βασιλείου. Αντίθετα, οφείλει να χρησιμοποιεί τις γνώσεις για το καλό των ζώων. 3. Κάθε ζώο δικαιούται φροντίδας, προσοχής και προστασίας από τον άνθρωπο.

• Άρθρο 3

1. Κανένα ζώο δεν πρέπει να υποβάλλεται σε κακομεταχείριση ή απάνθρωπη συμπεριφορά. 2. Αν η θανάτωση ενός ζώου θεωρηθεί υποχρεωτική πρέπει να γίνεις στιγμιαία, ανώδυνα και χωρίς καμιά πρόκληση αγωνίας του ζώου.

Άρθρο 4

1. Κάθε ζώο δικαιούται να ζήσει στο φυσικό του χώρο (γη, θάλασσα, αέρας) και να αναπαράγεται σύμφωνα με τους φυσικούς νόμους, 2. Η στέρηση ελευθερίας του ζώου ακόμη κι αν γίνεται για μορφωτικούς σκοπούς είναι αντίθετη προς τη διακήρυξη δικαιωμάτων αυτού.

• Άρθρο 5

1. Κάθε ζώο που από παράδοση θεωρείται κατοικίδιο δικαιούται να ζήσει με το ρυθμό και τις συνθήκες ζωής και ελευθερίας που αντιστοιχούν στο είδος του. 2. Η διαφοροποίηση αυτών των συνθηκών από τον άνθρωπο έχει σκοπούς κερδοσκοπικούς και είναι αντίθετη προς τη διακήρυξη.

• Άρθρο 6

1. Κάθε ζώο που αποτελεί σύντροφο του ανθρώπου έχει δικαίωμα διάρκειας ζωής ανάλογης με τη φυσική του μακροβιότητα. 2. Η εγκατάλειψη ενός ζώου θεωρείται πράξη απάνθρωπη και εξευτελιστική.

• Άρθρο 7

Αναφορικά με τα ζώα που προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στον άνθρωπο, η διάρκεια και η ένταση δουλειάς πρέπει να είναι σε λογικά πλαίσια, η διατροφή τους ικανοποιητική και η ανάπαυσή τους υποχρεωτική.

• Άρθρο 8

1. Οποιοσδήποτε πειραματισμός πάνω στα ζώα, ιατρικός, επιστημονικός, κλπ. Αντιτίθεται προς τα δικαιώματα των ζώων, εφόσον προκαλεί πόνο σωματικό ή ψυχικό. 2. Πρέπει να επιδιώκεται η αντικατάσταση του πειραματισμού πάνω στα ζώα από άλλες υπάρχουσες τεχνικές.

• Άρθρο 9

Τα ζώα που εκτρέφονται για τη διατροφή του ανθρώπου πρέπει να στεγάζονται, να τρέφονται, να μετακινούνται και να θανατώνονται χωρίς πρόκληση πόνου και αγωνίας.

• Άρθρο 10

1. Απαγορεύεται η εκμετάλλευση των ζώων για τη διασκέδαση των ανθρώπων. 2. Η έκθεση ζώου και τα θεάματα που χρησιμοποιούν ζώα αποτελούν καταστρατήγηση της αξιοπρέπειας και του σεβασμού προς τη ζωή του ζώου.

• Άρθρο 11

Κάθε πράξη που χωρίς λόγο προκαλεί θάνατο ζώου είναι βιοκτονία, είναι έγκλημα απέναντι στη ζωή.

• Άρθρο 12

1. Κάθε πράξη που προκαλεί θάνατο μεγάλου αριθμού άγριων ζώων αποτελεί «γενοκτονία», έγκλημα απέναντι στο είδος. 2. Η μόλυνση και οποιαδήποτε καταστροφή του φυσικού μας περιβάλλοντος οδηγούν στη γενοκτονία.

• Άρθρο 13

1. Σεβασμός επιβάλλεται ακόμη και στο νεκρό ζώο. 2. Κάθε σκηνή βίας στην τηλεόραση και το σινεμά, με θύματα ζώα πρέπει να απαγορευτεί και μόνο οι σκηνές που έχουν σκοπό να ενημερώσουν για τα δικαιώματα των ζώων οφείλουν να προβάλλονται.

• Άρθρο 14

1. Οι οργανισμοί προστασίας και προάσπισης των ζώων πρέπει να αντιπροσωπεύονται από κάθε κυβέρνηση. 2. Τα δικαιώματα του ζώου πρέπει να κατοχυρωθούν απ’ τους νόμους, όπως ακριβώς και τα δικαιώματα του ανθρώπου.