Carnegie Europe: Απομονωμένη και απρόβλεπτη η Τουρκία του Ερντογάν – πατάει σε δύο βάρκες

Κάπου 20 μήνες απομένουν μέχρι τις επόμενες προεδρικές και βουλευτικές εκλογές της Τουρκίας με τη χώρα απομονωμένη και απρόβλεπτη όσο ποτέ και τη Δύση να ζυγίζει το δίλημμα αν θα πρέπει απλώς να περιμένει τις πολιτικές εξελίξεις στη χώρα ή να ρισκάρει μια περαιτέρω επιδείνωση των σχέσεων της με την Άγκυρα. Δείτε στο κείμενο που ακολουθεί την ανάλυση του ινστιτούτου Carnegie Europe.

Οι διπλωματικές και στρατιωτικές πρωτοβουλίες της Τουρκίας τη διετία 2019-2020 δεν απέφεραν τα ποθούμενα για την Άγκυρα, πέραν της νίκης του Αζερμπαϊτζάν επί της Αρμενίας χάρη στη στρατιωτική υποστήριξη από την Τουρκία, σχολιάζει το Carnegie Europe. Όπως σημειώνει στην ανάλυσή του ο συνεργάτης της δεξαμενής σκέψης, Μαρκ Πιερίνι, όλες οι ενέργειες της Τουρκίας από την ανατολική Μεσόγειο και τη Λιβύη μέχρι τη Συρία και την προσπάθεια προώθησης προσφύγων σε ελληνικό έδαφος μέσω του Έβρου κατέληξαν στην μεγαλύτερη διεθνή της απομόνωση αφότου ανέλαβε την εξουσία πριν από 19 χρόνια το AKP του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.

Η περασμένη χρονιά κύλησε πιο ήσυχα, αλλά η οικονομία της Τουρκίας και το νόμισμά της, η λίρα, τρεκλίζουν, η δικαιοσύνη πολιτικοποιείται και η Άγκυρα αποστασιοποιείται σε θέματα που αφορούν στο κράτος Δικαίου από τις ΗΠΑ και την ΕΕ, ενώ η αγορά των ρωσικών S-400 αναδείχθηκε σε σημείο τριβής με το ΝΑΤΟ και την Ουάσιγκτον.

Πολλοί Τούρκοι παρατηρητές επιχείρησαν να δώσουν μια απλή εξήγηση σε αυτό το πολυδιάστατο χάος, ότι δηλαδή γινόμαστε μάρτυρες του τέλους μιας εποχής και της μετάβασης της Τουρκίας σε μια νέα, μετά -Ερντογάν πραγματικότητα με τις επόμενες εκλογές.

Ωστόσο, κατά την άποψη του αναλυτή του Carnegie Europe, «η κατεύθυνση που θα ακολουθήσει μελλοντικά η Τουρκία θα εξαρτηθεί από τα πολιτικά κόμματα και τη στάση των ψηφοφόρων. Οι ευσεβείς πόθοι δεν θα βοηθήσουν και πολύ, αλλά η ανθεκτικότητα της δημοκρατίας μπορεί να αποδειχθεί αρκετή αν οι δυνάμεις της αντιπολίτευσης φερθούν λογικά κι οι ψηφοφόροι προσέλθουν μαζικά στις κάλπες». Κι όπως επισημαίνει η ηγεσία στη γείτονα -όποια προκύψει από τις κάλπες – θα πρέπει μετεκλογικά να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις σε τέσσερις θεμελιώδεις τομείς: την πολιτική αρχιτεκτονική – δηλαδή το σύστημα διακυβέρνησης της χώρας -, το κράτος Δικαίου, την οικονομία και την άμυνα.

Το προεδρικό σύστημα στην Τουρκία

Ο λαός της Τουρκίας παίρνει στα σοβαρά τις εκλογές και πολλοί πλέον αμφισβητούν τα οφέλη ενός συστήματος με ενισχυμένες όσο ποτέ τις εξουσίες του προέδρου της χώρας με αποτέλεσμα τα κόμματα της αντιπολίτευσης να οργανώνονται καλύτερα και να εστιάζουν στην επιστροφή στο κοινοβουλευτικό σύστημα και στο πώς θα συμπήξουν κοινό μέτωπο για να πετύχουν τον στόχο αυτό.

Οι μέχρι τώρα δημοσκοπήσεις συνιστούν κόλαφο για την κυβερνώσα συμμαχία των κομμάτων του Ερντογάν και του ακροδεξιού εθνικιστή Ντεβλέτ Μπαχτσελί προοιωνίζοντας μια ήττα για τον Πρόεδρο της Τουρκίας. Η κυβερνώσα συμμαχία AKP – MHP «θα χρησιμοποιήσει πιθανώς όλα τα διαθέσιμα μέσα για να ακυρώσει τις προσπάθειες της αντιπολίτευσης, περιλαμβανομένης της αλλαγής της εκλογικής νομοθεσίας και πιθανώς θα θέσει εκτός νόμου το φιλοκουρδικό Λαϊκό Δημοκρατικό Κόμμα (HDP). Αλλά στο βαθμό που μπορούμε να εμπιστευτούμε τις δημοσκοπήσεις η μαζική υστέρηση της κυβερνώσας συμμαχίας έναντι της αντιπολίτευσης δεν μπορεί να καλυφθεί με περιθωριακές τακτικές που είδαμε σε προηγούμενες εκλογικές αναμετρήσεις, όπως το κλείσιμο των εκλογικών κέντρων για λόγους ασφαλείας, τα μπλακάουτ στη διάρκεια της καταμέτρησης των ψήφων και η ασυζητητί απόρριψη από το Ανώτατο Εκλογικό Συμβούλιο καταγγελιών για καλπονοθείες. Αυτή τη φορά η πρόκληση για την ηγεσία της Τουρκίας είναι πραγματική».

Το κράτος Δικαίου

Όπως σημειώνεται στην ανάλυση του Carnegie Europe, οι Τούρκοι πολίτες βομβαρδίζονται συνεχώς με κραυγαλέα ψέματα – όπως ότι οι Γάλλοι κι οι Γερμανοί περιμένουν στις ουρές για τρόφιμα – και γίνονται μάρτυρες της δαιμονοποίησης των γκιουλενιστών -πρώην συμμάχων του AKP – και μελών της κοινωνίας των πολιτών, όπως στην περίπτωση του Οσμάν Καβαλά.

«Για δυτικούς παρατηρητές μια τέτοια συμπεριφορά συνιστά ένδειξη πολιτικής αδυναμίας, αλλά σε ένα αυταρχικό καθεστώς που αντιμετωπίζει ένα αβέβαιο μέλλον, ο εκφοβισμός παραμένει πανίσχυρο πολιτικό εργαλείο. Η ηγεσία της Τουρκίας έχει μέχρι στιγμής αγνοήσει τις καταδικαστικές δηλώσεις από τις ΗΠΑ, την ΕΕ και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Τα δημοσιεύματα ανεξάρτητων ΜΜΕ και η υψηλή προσέλευση στις κάλπες θα παίξουν μεγαλύτερο ρόλο παρά ποτέ».

Η κλυδωνιζόμενη οικονομία

Η τουρκική οικονομία εξαρτάται από τις εξαγωγές που αποφέρουν έσοδα σε σκληρό νόμισμα, τον ισχυρό τουρισμό και τις μαζικές άμεσες ξένες επενδύσεις κι όλα αυτά απαιτούν εμπιστοσύνη στη δημοσιονομική και νομισματική πολιτικής της χώρας και στο κράτος Δικαίου. «Η Τουρκία ξεχωρίζει, δυστυχώς, μεταξύ των άλλων αναδυόμενων αγορών λόγω της παράλογης πολιτικής επιτοκίων της ηγεσίας της, που βασίζει στην άποψη ότι οι τράπεζες δεν θα πρέπει να χρεώνουν τόκους κι ότι τα χαμηλά επιτόκια οδηγούν σε χαμηλό πληθωρισμό. Η νομισματική αυτή πολιτική, που επιβάλλει ο Ερντογάν καθώς και απανωτοί διορισμοί και αποπομπές των διοικητών της κεντρικής τράπεζας της Τουρκίας υπονομεύει τις ίδιες τις αγορές, από τις οποίες εξαρτάται η επιβίωση και η ευημερία της οικονομίας της χώρας.

Στην αδιανόητη αυτή κατάσταση θα πρέπει να προστεθούν και οι επιπτώσεις της διαφθοράς, η πολιτική των “τρελών πρότζεκτ” και η διαρκής επίκληση θεωριών συνωμοσίας, που έχουν αρνητική επίδραση σε επενδυτές και χρηματαγορές και εντείνουν τη δυσαρέσκεια της εργατικής τάξης για τον πληθωρισμό, τη μαζική ανεργία και τις ψεύτικες υποσχέσεις. Και στους ώμους της ηγεσίας πέφτει το έργο της εξόδου της Τουρκίας απ’ αυτή την αλλόκοτη κατάσταση».

Οι αμυντικοί εξοπλισμοί της Τουρκίας

Ένας ακόμη κρίσιμος τομέας, με τον οποίο θα πρέπει να ασχοληθεί η επόμενη κυβέρνηση της Τουρκίας, είναι εκείνος των αμυντικών εξοπλισμών. «Η Ρωσία έχει χρησιμοποιήσει την Τουρκία ως μοχλό κατά του ΝΑΤΟ με τη Μόσχα να βγαίνει κερδισμένη και την Άγκυρα να έχει οδηγηθεί σε αδιέξοδο ειδικά όσον αφορά στο θέμα των S-400, που απειλεί το μέλλον της τουρκικής Πολεμικής Αεροπορίας», όπως σημειώνεται στην ανάλυση του think tank. Πέραν τούτων, οι δηλώσεις από την τουρκική ηγεσία δείχνουν μια ασυνέπεια μεταξύ της συνέχισης των αμυντικών συμβολαίων με τη Ρωσία και πρόσθετων αγορών αμερικανικής κατασκευής αεροσκαφών και εξοπλισμού.

«Η τουρκική ηγεσία», καταλήγει ο Μαρκ Πιερίνι, «θα πρέπει μετεκλογικά να ασχοληθεί με το προφανές: ότι η νυν πολιτική του “πατάω σε δύο βάρκες” δεν παράγει ασφαλές περιβάλλον για τη χώρα και ή θα τη συνεχίσει με υψηλό ρίσκο ή θα την ξεκαθαρίσει με τίμημα οδυνηρές επιλογές. Η διαιώνιση της νυν πολιτικής της Τουρκίας ενέχει κινδύνους και για το ΝΑΤΟ, τις ΗΠΑ και την ΕΕ, αφού αναπόφευκτα οδηγεί σε κέρδη για τη Ρωσία. Και μπορεί μια αποδυναμωμένη ΕΕ κι ένα αποδυναμωμένο ΝΑΤΟ να φαντάζουν ελκυστικά στα μάτια της νυν ηγεσίας της Τουρκίας για εκλογικούς και προσωπικούς σκοπούς, αλλά εγκυμονούν επικίνδυνους δρόμους για το μέλλον της Τουρκίας».