Ηνωμένο Βασίλειο: Μυστικά έγγραφα αποκαλύπτουν τη στάση της κυβέρνησης για την επιστροφή των μάρμαρων

Πρόσφατα βγήκαν στο φως της δημοσιότητας μυστικά έγγραφα καθώς ο Έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης κάλεσε εκ νέου τη βρετανική κυβέρνηση να συζητήσουν την επιστροφή των Μαρμάρων του Παρθενώνα. Η συνάντηση συνέβη στο Ηνωμένο Βασίλειο με τον πρωθυπουργό της Αγγλίας  Μπόρις Τζόνσον στις 16 Νοεμβρίου.

Ο προηγουμένως εμπιστευτικός φάκελος της κυβέρνησης του Ηνωμένου Βασιλείου ρίχνει φως στο ερώτημα εάν το Βρετανικό Μουσείο θα μπορούσε επιστρέψει τα Μάρμαρα, μαζί με άλλες αρχαιότητες και έργα τέχνης στην μητρική τους χώρα. Σύμφωνα με νόμο του 1963 του Κοινοβουλίου, το μουσείο εξακολουθεί να απαγορεύεται να αποσύρει από τη συλλογή του σπουδαία εκθέματα, εκτός από ορισμένες συγκεκριμένες περιπτώσεις, όπως εάν τα εκθέματα είναι διπλότυπα.

Η επίσκεψη της Μελίνας Μερκούρη στο βρετανικό μουσείο

Το 1991 ο πρέσβης του Ηνωμένου Βασιλείου στην Αθήνα προειδοποίησε ότι το Βρετανικό Μουσείο δεν πρέπει να κρύβεται πίσω από την πράξη όταν επρόκειτο να αντιμετωπίσει τις εκκλήσεις για την επιστροφή των Μαρμάρων του Παρθενώνα.

Ο αποχαρακτηρισμένος φάκελος πραγματεύεται μια επίσκεψη του τότε Συντηρητικού υπουργού Τεχνών στην Ελλάδα το 1991, Timothy Renton. Το θέμα των Μαρμάρων του Παρθενώνα είχε ήδη γίνει πολύ αμφιλεγόμενο, μετά από εκκλήσεις αποκατάστασης τη δεκαετία του 1980 από την Ελληνίδα υπουργό Πολιτισμού, Μελίνα Μερκούρη. Τα μισά από τα Μάρμαρα από τον Παρθενώνα είχαν αγοραστεί από τον Λόρδο Έλγιν και πήγαν στο Βρετανικό Μουσείο το 1816.

Οι επισκέπτες βλέπουν τα Μάρμαρα του Παρθενώνα στο Βρετανικό Μουσείο το 1949 λίγο μετά τα εγκαίνια μιας νέας γκαλερί για να τα εκθέσουν. τα δωμάτια που στεγάζουν τα μάρμαρα πρόκειται να ανοίξουν ξανά στις 13 Δεκεμβρίου μετά από ένα χρόνο κλεισίματος, εν μέρει λόγω διαρροής της στέγης. Photo: © Hulton-Deutsch Collection/Corbis via Getty Images.

Ο David Miers, ο Βρετανός πρεσβευτής στην Αθήνα, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην οργάνωση της επίσκεψης του Renton το 1991. Αμέσως μετά έγραψε μια έκθεση για το Φόρεϊν Όφις η οποία διαβιβάστηκε στο Γραφείο Τεχνών και Βιβλιοθηκών (πρόδρομος του κυβερνητικού τμήματος πολιτισμού).

Ο Miers αναφέρει: «Αυτό είναι ένα θέμα στο οποίο δεν μπορούμε ποτέ να κερδίσουμε: το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε είναι να κρατάμε το κεφάλι μας χαμηλά όσο το δυνατόν περισσότερο: και να αποφεύγουμε να χρησιμοποιούμε αμυντικά επιχειρήματα εδώ στην Ελλάδα που θα ακούγονται κούφια στα αυτιά των Ελλήνων».

Ο πρέσβης πρόσθεσε: «Για παράδειγμα, δεν νομίζω ότι το επιχείρημα για τους διαχειριστές του μουσείου είναι πολύ καλό για χρήση εδώ. Οι Έλληνες ξέρουν ότι θα μπορούσαμε να νομοθετήσουμε [να επιτρέψουμε την αποπροσχώρηση] αν θέλαμε: το πρόβλημα για αυτούς είναι ότι δεν θέλουμε [να]». Ένας αξιωματούχος στο Λονδίνο έγραψε “Σημαντικό” δίπλα σε αυτή τη φράση.

Τα μάρμαρα είναι πιο ασφαλή στο Λονδίνο από ότι στην Αθήνα

Μια ξεχωριστή επιστολή στο φάκελο υποστηρίζει ότι τα Μάρμαρα θα ήταν πιο ασφαλή στο Λονδίνο από την Αθήνα. Αξιωματούχος του ξένου γραφείου έγραψε ότι η βρετανική κυβέρνηση ανέφερε «περιβαλλοντικές ανησυχίες ως επιπλέον λόγους για τη διατήρηση των Μαρμάρων στο ελεγχόμενο περιβάλλον τους στο Βρετανικό Μουσείο», εν όψει της «σοβαρής ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην Αθήνα».

Τα μισά από τα Μάρμαρα είχαν παραμείνει στην Αθήνα, με πολλά στη συνέχεια να επικολληθούν στον Παρθενώνα και άλλα να αφαιρεθούν για λόγους συντήρησης. Μέχρι το 2009, όταν άνοιξε το νέο Μουσείο της Ακρόπολης στην Αθήνα, όλα είχαν αφαιρεθεί και μεταφερθεί στο μουσείο για ασφαλή έκθεση.

Τώρα, ωστόσο, δεν είναι όλα καλά στο Βρετανικό Μουσείο. Όπως αναφέραμε τον περασμένο μήνα, οι ελληνικές γκαλερί της έχουν παραμείνει κλειστές για ολόκληρο το 2021 λόγω προβλημάτων που προκύπτουν από διαρροές στέγες.

Σήμερα το Βρετανικό Μουσείο αντιμετωπίζει εκκλήσεις αποκατάστασης για ένα πολύ ευρύτερο φάσμα αντικειμένων από τα Μάρμαρα του Παρθενώνα. Αυτά περιλαμβάνουν μπρούτζους Μπενίν από τη Νιγηρία, αντικείμενα Maqdala από την Αιθιοπία, δύο πέτρινες φιγούρες Μοάι από το νησί του Πάσχα και μια ασπίδα των πρώιμων Αβορίγινων από την Αυστραλία.

Εκπρόσωπος του Βρετανικού Μουσείου λέει ότι όσον αφορά την αντιμετώπιση ζητημάτων αποκατάστασης, το ίδρυμα είναι «ολόψυχα δεσμευμένο να συνεργάζεται με σεβασμό παγκοσμίως και να εργάζεται σε συνεργασία προς όφελος του ευρύτερου δυνατού κοινού».

Η συνάντηση των δύο μεγάλων ηγετών

Η πρόσφατη συνάντηση στο Ηνωμένο Βασίλειο μεταξύ του Κυριάκου Μητσοτάκη και του Μπόρις Τζόνσον —η πρώτη πρόσωπο με πρόσωπο συνάντηση των δύο ηγετών για να τεθεί επίσημα το θέμα των Μαρμάρων— υπογραμμίζει το γεγονός ότι οι Έλληνες εξακολουθούν να θεωρούν την κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου υπεύθυνη για τη παρουσία των Μαρμάρων στο Βρετανικό Μουσείο.

Ωστόσο, μια δήλωση της Ντάουνινγκ Στριτ ανέφερε ότι ο Τζόνσον «είπε ότι κατανοούσε τη δύναμη του αισθήματος του ελληνικού λαού για αυτό το θέμα, αλλά επανέλαβε τη μακροχρόνια θέση του Ηνωμένου Βασιλείου ότι αυτό το θέμα αφορά τους διαχειριστές του Βρετανικού Μουσείου».

Ο Guardian ανέφερε ότι το 2012 ο Μπόρις Τζόνσον, τότε δήμαρχος του Λονδίνου στο Ηνωμένο Βασίλειο, έγραψε μια επιστολή σε έναν Έλληνα αξιωματούχο, τον Τζορτζ Χίνος, για να πει ότι «σε έναν ιδανικό κόσμο είναι φυσικά αλήθεια ότι τα Μάρμαρα του Παρθενώνα δεν θα είχαν αφαιρεθεί ποτέ από το Ακρόπολη και θα ήταν πλέον δυνατή η θέασή τους». Αλλά ολοκλήρωσε την επιστολή του: «Όσο συμπάσχω με την υπόθεση της επιστροφής στην Αθήνα, νιώθω ότι πρέπει να υπερασπιστώ τα συμφέροντα του Λονδίνου».