Αλέκος Φασιανός: Ο εμβληματικός ζωγράφος που μύησε τους Έλληνες στην Τέχνη του

Δεν συμβιβάστηκε με τους "κανόνες" της ζωγραφικής - Χάραξε τη δική του μοναδική πορεία αφήνοντας σπουδαία παρακαταθήκη στις επόμενες γενιές

«Στα έργα μου δίνω μία γλαφυρή μεριά, διορθώνω την πραγματικότητα, έτσι όπως θα έπρεπε να είναι, όχι όπως είναι» δήλωνε σε παλαιότερη συνέντευξή του ο σπουδαίος Έλληνας ζωγράφος Αλέκος Φασιανός, ο οποίος έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 87 ετών το βράδυ της Κυριακής.

Το πρώτο ξεκίνημα

Αναγνωρίσιμος ακόμα και σε μικρά παιδιά, αυτοδίδακτος σε μεγάλο βαθμό, καθώς όπως ο ίδιος έχει εξομολογηθεί, στην τρυφερή ηλικία των 5-6 ετών, ήθελε να αποτυπώσει τα πράγματα της Φύσης, αλλά δεν ήξερε πώς, κι έτσι ξεκίνησε να ζωγραφίζει πρόβατα..

Τα ερεθίσματα

Η καλλιτεχνική φύση του ωστόσο μόνο τυχαία δεν μπορεί να χαρακτηριστεί. Η μητέρα του ήταν φιλόλογος και ήταν συχνές οι επισκέψεις στα μουσεία. Ο πατέρας μουσικός, και εξαιτίας του έμαθε βιολί, ενώ ο παππούς του που ήταν παπάς, ήταν εκείνος που πυροδότησε το φιτίλι και άνοιξε τον δρόμο για την λαμπρή πορεία στη ζωγραφική, όταν του σχεδίασε ανθρώπινα προφίλ….

Στο Ωδείο των Αθηνών, όπου επί 12 χρόνια μάθαινε βιολί συναντάει µουσικούς όπως ο Γιάννης Μαρκόπουλος, ο Μίκης Θεοδωράκης και την Ντόρα Μπακόπουλου, που θα διαδραµατίσουν σηµαντικό ρόλο στη ζωή του.

Στο λύκειο συνδέεται µε νέους µαθητές µε τους οποίους µοιράζεται το ενδιαφέρον του για την τέχνη, τη συγγραφή και το θέατρο, όπως ο κινηµατογραφιστής Θόδωρος Αγγελόπουλος και ο ποιητής Λευτέρης Παπαδόπουλος.

Ανθρωποκεντρικά τα έργα του, γιατί όπως υποστήριζε ο άνθρωπος πάντα τον συγκινούσε. Ο Αλέκος Φασιανός, ήταν υπέρμαχος της ελεύθερης Τέχνης, δεν έμπαινε σε «καλούπια» και κανόνες, όπως αυτά της Σχολής Καλών Τεχνών αρχικά στην Ελλάδα κι εν συνεχεία στη Γαλλία, όπου σπούδασε με υποτροφία, στις αρχές της δεκαετίας του 1960. Ήθελε να ζωγραφίζει ελεύθερα, κι αυτό όπως έλεγε, τον έσωσε.

 H περίοδος φοίτησης στη Σχολή Καλών Τεχνών

«Για πέντε χρόνια ασχολήθηκα με το σχέδιο αρχαίων κεφαλών και γυμνών μοντέλων. Δεν μπορώ να πω ότι δεν έμαθα τίποτε. Το αντίθετο. Ο δάσκαλος μας ο Μόραλης είχε μια επιρροή επάνω μας τόσο σαν καλλιτέχνης όσο και σαν άνθρωπος. Μάθαμε να βλέπουμε τις επιδράσεις του σκότους επί του φωτός και τανάπαλιν, καθώς και τις αλλοιώσεις των σχημάτων των αντικειμένων εξαιτίας του φωτός. Μάθαμε να συγκρίνουμε και τα πράγματα. Όμως πάντα σκεφτόμουνα τους αγίους με τα φωτοστέφανα, τα κοντάρια τους, τα σπαθιά τους, τις πολυποίκιλες στολές τους και τα κόκκινα η άσπρα άλογα που πηδούσαν πάνω από φλεγόμενους δράκοντες.»

Στη διάρκεια της ίδιας περιόδου, παρακολουθεί το εργαστήριο του ζωγράφου Γιάννη Τσαρούχη, ο οποίος λειτούργησε καταλυτικά στη μετέπειτα καλλιτεχνική πορεία του νεαρού τότε ζωγράφου. Ο Αλέκος Φασιανός χαρακτηρίζει, δεκαετίες αργότερα τον Γιάννη Τσαρούχη, «δάσκαλο του γένους, που ανέδειξε τη λαϊκότητα».

Κυρίαρχο θέμα των έργων του, ο άνθρωπος με απλές  και ξεκάθαρες γραμμές, με έντονα χρώματα, άλλοτε ποδηλάτες, καπνιστές, μορφές που σιγά σιγά λες κι αποκτούν υπόσταση, έτοιμες να αποδράσουν από τον καμβά.

Όταν Κωνσταντίνος Καραμανλής ζήτησε να τον ζωγραφίσει σε… ποδήλατο!

Βιώνοντας τα χρόνια της Κατοχής στην Ελλάδα, ξεχωρίζει ως μεγάλη ιστορική και σημαντική στιγμή για τη χώρα, την επιστροφή του Κωνσταντίνου Καραμανλή, διηγούμενος μάλιστα την πρώτη τους συνάντηση.

Όταν τους σύστησαν, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής του ζήτησε να τον ζωγραφίσει… «Μα αυτός κάνει σε ποδήλατα..» είπαν κάποιοι στον Καραμανλή. Τότε εκείνος,  εκπλήσσοντας όλους και πρωτίστως τον Αλέκο Φασιανό, απάντησε : «Να με ζωγραφίσεις σε ποδήλατο»…

Οι επιρροές του Αλέκου Φασιανού, κυρίως από την καθημερινότητα, αλλά και από το έντονο θρησκευτικό στοιχείο, εξαιτίας του παππού του, ζωγράφιζε από το πρωί έως το βράδυ, ασταμάτητα, όπως τα μικρά παιδιά, που μπλέκουν με χρώματα και πινέλα, αρνούμενα να σταματήσουν…

Ένας ζωγράφος, προσιτός, που απευθύνθηκε ακόμα και στα παιδιά, που έβλεπε τη ζωγραφική ως τρόπο έκφρασης ελεύθερο και συνάμα ισχυρό, που αποτύπωνε την πραγματικότητα του καλλιτέχνη. Γι’ αυτό άλλωστε και θεωρούσε ότι τα μουσεία έπρεπε να είναι ανοιχτά για τον κόσμο, επειδή η ζωγραφική είναι για όλους, κι όχι για λίγους κι εκλεκτούς.

Ασχολήθηκε με ένα ευρύ φάσμα δημιουργίας, επειδή πίστευε ότι η δουλειά του ζωγράφου είναι να πηγαίνει παντού, να μην μπαίνει σε φόρμες και στερεότυπα. Σε μία πλούσια καλλιτεχνική δράση ασχολήθηκε από την εικονογράφηση βιβλίων γνωστών ποιητών και συγγραφέων, όπως του Ελύτη, του Καβάφη και του Ταχτσή. Σχεδίασε αφίσες και γραμματόσημα, συνεργάστηκε ως σκηνογράφος και ενδυματολόγος συνεργάστηκε με το Εθνικό Θέατρο, το Θέατρο Τέχνης του Καρόλου Κουν και άλλους θιάσους, σε παραστάσεις αρχαίου δράματος και σύγχρονων έργων. Επίσης έχει εκδώσει δικά του κείμενα, πεζά και ποιητικά.

Το 2000 φιλοτέχνησε έργα για το Σταθμό Μεταξουργείο του Μετρό

Έργα τεράστιας πολιτιστικής κληρονομιάς

«Η θυσία», «Τα πουλιά», «Φτερουγίσματα», «Χειρομάντης στο δωμάτιο του», «Η Κίρκη και ο Οδυσσέας»,  «Λευκή Φιγούρα», «Ποδηλάτης καπνίζων», είναι μόνο μερικά από τα έργα του εμβληματικού ζωγράφου και η σπουδαία πολιτιστική κληρονομιά.

Έχουν γυριστεί τέσσερις ταινίες για το έργο του, από την ελληνική και τη γαλλική τηλεόραση, ενώ κυκλοφορούν αρκετές μονογραφίες του. Το 1999 βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών και το 2013 γίνεται Αξιωµατούχος της Λεγεώνας της Τιµής από τον Γάλλο Πρέσβη.

Η τελευταία αναδρομική του έκθεση έγινε στην Εθνική Πινακοθήκη (2004), με τίτλο Φασιανός, Μυθολογίες του καθημερινού. Τη χρονιά εκείνη επιστρέφει μόνιμα στην Ελλάδα. Η αγάπη του για τον άνθρωπο, δεν αποτυπώνεται μόνο στις δημιουργίες του, αλλά και στα λόγια του, σημειώνοντας πως το συναίσθημα του “αγαπάτε αλλήλους” είναι οδηγός, αφού “ρέπει να αγαπάς για να λαμβάνεις αγάπη…”. Πίστευε βαθιά στην πολυκοσμικότητα, όπως την αποκαλούσε, αλλά και στη συνύπαρξη των λαών, ως μέσο επιβίωσης.

Τον Μάιο του 2018 θα ανακηρυχθεί σε επίτιμο δημότη του Δήμου Αλίμου

Το 2020 θα γίνει αναδρομική του έκθεση στο Παρίσι για την φιλία  του με τον συγγραφέα Yves Navarre.  Η έκθεση που θα γίνει σε συνεργασία με το Ίδρυμα Les Amis d’ Yves Navarre θα περιλαμβάνει τις εικονογραφίσεις που έχει φιλοτεχνήσει ο Αλέκος Φασιανός για τα βιβλιά του Υves Navarre, καθώς και αποσπάσματα απο γράμματα που έχουν ανταλλάξει και ένα πλούσιο υλικό απο έργα της περιόδου.

To 2021 τιμήθηκε με το παράσημο του Διοικητή της τάξης των Γραμμάτων και των Τεχνών “Commandeur de l’ordre des Arts et des Lettres”  από την Γαλλική Δημοκρατία και το Υπουργείο Πολιτισμού της Γαλλίας.