Στο σφυρί τεράστια συλλογή έργων τέχνης λόγω διαζυγίου

Το βράδυ το Plaza Hotel λάμπει σαν κότερο στην ανοιχτή θάλασσα. Στον έβδομο όροφο, μια σειρά από αστραφτερά παράθυρα δεσπόζει σε ολόκληρο το τετράγωνο, με θέα τις κορυφές των δέντρων του Central Park και την Πέμπτη Λεωφόρο.

Για πολλά χρόνια όσοι γνωρίζουν, μπορούσαν να κοιτάξουν ψηλά μέσα από αυτά τα παράθυρα και να δουν έργα των Πάμπλο Πικάσο, Μαρκ Ρόθκο, Άντι Γουόρχολ και Τζάκσον Πόλοκ κρεμασμένα στους τοίχους. Μια συλλογή από αριστουργήματα.

Τα έργα αγοράστηκαν σταδιακά εδώ και πάνω από πέντε δεκαετίες από τον μεγιστάνα των ακινήτων Harry Macklowe και τη σύζυγό του Linda. Αυτή η παγκοσμίου επιπέδου συλλογή έργων τέχνης υποδεχόταν εκλεκτούς καλεσμένους σε ιδιωτικά κοκτέιλ πάρτι. Αποτέλεσε το σκηνικό που κάποτε ενέπνευσε έναν μεγάλο δωρητή μουσείου να στραφεί στον δισεκατομμυριούχο Harry Macklowe και να αναφωνήσει: «Και νόμιζα ότι ήμασταν πλούσιοι!»

Οι Εννέα Μέριλιν, έργο του Άντυ Ουόρχολ πουλήθηκε για $47.373.000

Ο χωρισμός

Όμως, το 2016, μετά από 57 χρόνια, ο Χάρι άφησε τη Λίντα για μια νεότερη γυναίκα και η Λίντα υπέβαλε αίτηση διαζυγίου. Η δικαστική διαμάχη που ακολούθησε ήταν τόσο σκληρή, που διατηρήθηκε στην επικαιρότητα για πέντε χρόνια, καθώς τα δικαστήρια προσπαθούσαν να βρουν πώς να χωρίσουν μια σειρά περιουσιακών στοιχείων αξίας σχεδόν 2 δισεκατομμυρίων δολαρίων: από ομόλογα μέχρι ένα σκάφος αξίας 23 εκατομμυρίων.

Σήμερα φτάσαμε στο εξής σημείο: Οι θησαυροί πωλούνται σε δημοπρασία στον οίκο Sotheby’s σε δύο πράξεις. Η πρώτη δημοπρασία στις 15 Νοεμβρίου απέφερε 676 εκατομμύρια δολάρια και η υπόλοιπη συλλογή πρόκειται να βγει σε δημοπρασία τον Μάιο του 2022.

Έργο του Willem de Kooning, πουλήθηκε $24,393,000

Το διαζύγιο των Macklowe δεν είναι το μοναδικό ανάμεσα στους πρόσφατους χωρισμούς δισεκατομμυριούχων. Ατελείωτο μελάνι έχει χυθεί για το έπος των Macklowe. Τα διαζύγια είναι ένας από τους τρεις παράγοντες που τροφοδοτούν τους οίκους δημοπρασιών με υλικό προς πώληση (θάνατος και χρέη είναι οι άλλοι δύο). Στις περισσότερες περιπτώσεις, τα έργα τέχνης δε χαρακτηρίζονται ως θύματα διαζυγίου, φυσικά, εκτός εάν η συλλογή είναι μεγάλης αξίας, ένα επίτευγμα ζωής. Η συλλογή των Macklowe είναι αυτή η περίπτωση. Αποτελεί την πώληση της χρονιάς και ένα μεγάλο δημόσιο φινάλε του δεσμού τους.

«Πολλοί έχουν την εντύπωση ότι όταν οι άνθρωποι φτάσουν σε μια ηλικία, λένε: «Ποιο είναι το νόημα;», υποστηρίζει η δικηγόρος Jacqueline Newman, η οποία ειδικεύεται σε υποθέσεις πλούσιων διαζυγίων, αλλά δεν εμπλέκεται στην υπόθεση Macklowe. «Όσο οι άνθρωποι ζουν περισσότερο, υιοθετούν μια προσέγγιση ότι δεν θέλουν να πεθάνουν δίπλα στο ίδιο άτομο».

Δύο δημοπρασίες ορόσημο

Ίσως η πιο ασυνήθιστη πτυχή του διαζυγίου των Macklowe είναι ότι το μεγαλύτερο πλεονέκτημα του ζευγαριού δεν ήταν η σημαντική ακίνητη περιουσία τους – που περιλαμβάνει το Plaza, ένα σπίτι στο East Hampton και μετοχές σε αξιοθέατα του Μανχάταν – αλλά τα έργα τέχνης τους. Μια συλλογή 65 έργων ζωγραφικής και γλυπτικής αναμένεται να αποφέρει περισσότερα από 600 εκατομμύρια δολάρια στον οίκο Sotheby’s, ο οποίος δημοπρατεί τα έργα σε δύο παρτίδες σε διάστημα έξι μηνών. (Το γλυπτό «Η μύτη», του Alberto Giacometti, εκτιμάται ότι θα πωληθεί μεταξύ 70 και 90 εκατομμυρίων δολαρίων).

Οι πωλήσεις αναμένεται να αποτελέσουν ορόσημο για την αγορά τέχνης, που έχει πληγεί σκληρά από την πανδημία. Η συλλογή Macklowe έχει την υψηλότερη εκτίμηση προπώλησης από οποιαδήποτε συλλογή σε δημοπρασία μέχρι σήμερα, ξεπερνώντας ακόμη και αυτή του David και της Peggy Rockefeller.

Χρόνια στα σκαριά -καθυστερούσε λόγω των νομικών προσφυγών της Linda αλλά και εξαιτίας της πανδημίας- η δημοπρασία Macklowe έρχεται σε μια ιδανική στιγμή, σύμφωνα με τον οίκο Sotheby’s. «Η αγορά αισθάνθηκε πεινασμένη για ποιότητα και αυτή η συλλογή ανταποκρίνεται σε αυτή την πείνα», λέει η επικεφαλής του οίκου, Brooke Lampley. «Κανένα από τα έργα δεν είναι περιττό. Προέρχονται από διαφορετικές περιόδους και είναι εμβληματικά έργα κάθε καλλιτέχνη. Είναι όλα αριστουργήματα».

Κέρδισαν την προσοχή ρίχνοντας χρήματα στην αγορά τέχνης

Η Linda και ο Harry Macklowe ήταν 20 και 21 ετών, αντίστοιχα, όταν παντρεύτηκαν, το 1959. Και οι δύο προέρχονταν από εβραϊκές οικογένειες της μεσαίας τάξης και κανένας από τους δύο δεν είχε σημαντικά περιουσιακά στοιχεία.

Ο Χάρι εγκατέλειψε το κολέγιο, ίδρυσε την Macklowe Properties στα μέσα της δεκαετίας του 1960 και τη μετέτρεψε σε μια από τις μεγαλύτερες αυτοκρατορίες ακινήτων της πόλης. Το 2003 αγόρασε το κτίριο της General Motors για 1,4 δισεκατομμύρια δολάρια, τιμή ρεκόρ εκείνη την εποχή. Το 2008 αναγκάστηκε να πουλήσει το κόσμημα του στέμματος του για να αποφύγει τη χρεοκοπία.

Η Linda μεγάλωσε πηγαίνοντας στα μουσεία της Νέας Υόρκης. Από τα τέλη της δεκαετίας του 1970 επιμελήθηκε εκθέσεις γλυπτικής στις μεγαλύτερες αίθουσες τέχνης.

Οι Macklowes άρχισαν να επενδύουν στην τέχνη από νωρίς στο γάμο τους, αποκτώντας εξαιρετικά έργα από κορυφαίους καλλιτέχνες και βλέποντας τις αξίες τους να ανεβαίνουν εκθετικά. Πέρασαν τα Σαββατοκύριακα επισκεπτόμενοι γκαλερί τέχνης και αναπτύσσοντας σχέσεις με εμπόρους και καλλιτέχνες.

«Η Linda ήταν η κινητήρια δύναμη της συλλογής», λέει ο Paul Gray, ιδιοκτήτης των γκαλερί Richard Gray στο Σικάγο και τη Νέα Υόρκη. «Ήταν στη γκαλερί σχεδόν κάθε μέρα για μεγάλο χρονικό διάστημα».

Ο Χάρι θαύμαζε και υποστήριζε τη φιλοδοξία της συζύγου του να φτιάξει μια πρώτης τάξεως συλλογή, αλλά δεν ήταν τόσο επικεντρωμένος σε αυτήν, σύμφωνα με τον Γκρέι. «Η εντύπωσή μου ήταν ότι η συλλογή ήταν σε μεγάλο βαθμό το πάθος της, και εκείνος το απολάμβανε και του άρεσε να βλέπει τη συλλογή να εξελίσσεται», λέει.

Για τη Linda, το να είναι συλλέκτης ήταν επάγγελμα, λέει ο Arne Glimcher, συνιδρυτής της Pace Gallery, οικογενειακός φίλος του ζευγαριού για 40 χρόνια Glimcher. «Η δημιουργία της συλλογής ήταν μια καθημερινή καριέρα, όπως ένας δικηγόρος πηγαίνει στη δουλειά».

Ο χωρισμός της συλλογής των 165 κομματιών ήταν επώδυνος για τη Linda, σύμφωνα με ανθρώπους που τη γνωρίζουν, αλλά δεν είχε άλλη επιλογή. Οι καχύποπτοι σύζυγοι επέλεξαν ο καθένας το δικό του ειδικό της τέχνης για να εκτιμήσει τη συλλογή και αυτές οι αποτιμήσεις διέφεραν σε πολλά αντικείμενα. Σε 65 έργα, η διαφορά ήταν τόσο μεγάλη που το δικαστήριο δεν είχε άλλη επιλογή από το να διατάξει την πώλησή τους σε δημοπρασία. Τα έσοδα θα μοιραστούν εξίσου μεταξύ της Linda και του Harry.

«Σε ό,τι αφορά την τέχνη, όσο κι αν είναι το οικονομικό όφελος, συνήθως υπάρχουν ισχυροί συναισθηματικοί δεσμοί», υποστηριζει ο Newman, δικηγόρος των συζύγων. «Δεν πρόκειται απλώς για το μοίρασμα ενός τραπεζικού λογαριασμού. Μερικοί άνθρωποι βλέπουν τα έργα τέχνης σαν παιδιά τους».

Ο δικαστής έδωσε στους πρώην συζύγους τρία χρόνια περιθώριο για να πουλήσουν τη συλλογή και όρισε έναν τρίτο ως διαχειριστή. Αυτός ήταν ο Michael Findlay, έμπορος τέχνης και συγγραφέας. Ο Findlay κάλεσε τους οίκους Christie’s, Sotheby’s και Phillips να υποβάλουν τις προσφορές τους στις αρχές του 2020, αλλά σύντομα η πανδημία χτύπησε και η διαδικασία μπήκε στον πάγο.

Στον κεντρικό τοίχο στο Plaza δέσποζε το έργο του Rothko, ένας καμβάς ύψους οκτώ ποδιών με ένα κεντρικό κίτρινο τετράγωνο πλαισιωμένο από ροζ και πορτοκαλί ορθογώνια. Η εκτίμηση του Sotheby’s κυμαίνεται μεταξύ 70 και 90 εκατομμυρίων δολαρίων. Έχει περάσει σχεδόν μια δεκαετία από το προηγούμενο ρεκόρ δημοπρασίας για ένα Rothko 86,9 εκατομμυρίων δολαρίων.

Το ατμοσφαιρικό «Seascape», έργο του Richter, του 1975, εκτιμάται από 25 έως 35 εκατομμύρια δολάρια. Οι Macklowes αγόρασαν τον καμβά πλάτους 10 ποδιών στο Σαν Φρανσίσκο το 1998.

Όλα μαζί τα έργα αυτά έκαναν τεράστια εντύπωση σε όσους επισκέπτονταν το διαμέρισμα. Κάποιοι αισθάνονταν δέος από το μεγαλείο, άλλοι όμως ένιωθαν μπερδεμένοι: «Δεν υπάρχει τίποτα σπιτικό σε αυτό», λέει ένας επισκέπτης. «Ήταν τόσο όμορφο, τόσο κομψό, σχεδόν σαν μουσειακό. Αλλά δεν μπορώ να φανταστώ τον εαυτό μου να ξυπνήσω εκεί, να φορέσω μια ρόμπα και να πάω στην κουζίνα για να φτιάξω καφέ»…

Άλλος φίλος της οικογένειας επισημαίνει ότι το μέρος δεν ήταν σχεδιασμένο για να είναι άνετο. «Δεν είναι φιλόξενοι άνθρωποι», λέει. «Όλα τα διαμερίσματα του ζευγαριού είχαν μίνιμαλ διακόσμηση. Αυτό ήταν πάντα το γούστο τους: ακραίος μοντερνισμός».

Το 2007 οι Macklowes πλήρωσαν 60 εκατομμύρια δολάρια για επτά διαμερίσματα στο Plaza και προσέλαβαν τον αείμνηστο αρχιτέκτονα Charles Gwathmey για να τα συνδυάσει σε ένα διαμέρισμα 14.000 τετραγωνικών ποδιών. Είχε ένα κύριο υπνοδωμάτιο με θέα στο Central Park, μια ανοιχτή κουζίνα και μια μεγάλη γκαλερί γεμάτη με έργα τέχνης μουσειακής ποιότητας σε απέραντους τοίχους.

Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας διαζυγίου, οι εκτιμήσεις του διαμερίσματος διέφεραν τόσο όσο και αυτές των έργων τέχνης. Ο ειδικός της Linda το αποτίμησε στα 55 εκατομμύρια δολάρια, του Χάρι στα 107 εκατομμύρια δολάρια. Το δικαστήριο συμφώνησε με 72 εκατομμύρια δολάρια και επέτρεψε στη Λίντα να το κρατήσει.

Κέρδισαν την προσοχή ρίχνοντας χρήματα στην αγορά τέχνης

Το ζευγάρι συνέλεξε έργα τέχνης για διάφορους λόγους. Η τέχνη ήταν μια επένδυση που έντυνε πανέμορφα τους διαδρόμους των τεράστιων κτιρίων τους. Άλλοι έχουν διαφορετική άποψη. «Ήταν ένα ταξίδι εγωισμού από πολλές απόψεις», λέει ένας μακροχρόνιος φίλος της οικογένειας. «Κέρδισαν μεγάλη προσοχή πετώντας τα χρήματά τους στην αγορά τέχνης. Είχαν κεφάλαια να αναπτύξουν και το χρησιμοποίησαν καλά».

Το μακροπρόθεσμο όραμα του ζευγαριού για τη συλλογή, αν θα δημιουργούσαν ένα ιδιωτικό ίδρυμα ή αν θα τα έδιναν όλα σε ένα μουσείο, δεν ήταν ποτέ απολύτως σαφές.

«Η συλλογή δεν επρόκειτο να πουληθεί. Συγκέντρωσαν μια μεγάλη συλλογή έργων τέχνης και καταλήγουν να την χάσουν λόγω του εγωισμού και της αδυναμίας τους να συνεργαστούν μεταξύ τους. Πωλείται από τον δικαστή γιατί δεν μπορούσαν να τη μοιράσουν οι ίδιοι», υποστηρίζει φίλος του ζευγαριού που ζήτησε να κρατήσει την ανωνυμία του…