Ντονετσκ λουγκανσκ: Ο λόγος που μπήκαν στο στόχαστρο

Με την κίνηση Πούτιν να αναγνωρίσει την ανεξαρτησία Ντονέτσκ και Λουγκανσκ άναψε το φυτίλι στο Ουκρανικό. Οι δύο αποσχισμένες περιοχές που υποστηρίζονται από τη Μόσχα και αυτοαποκαλούνται Λαϊκή Δημοκρατία του Ντονέτσκ και Λαϊκή Δημοκρατία του Λουχάνσκ.

Ο Ρώσος ηγέτης υπέγραψε επίσης διατάγματα σύμφωνα με τα οποία οι στρατιωτικές δυνάμεις καλούνται να εισέλθουν στην περιοχή για «ειρηνευτικούς» σκοπούς. Η επίσημη αναγνώριση συνιστά μια σημαντική κλιμάκωση που σηματοδοτεί το τέλος της επταετούς ειρηνευτικής συμφωνίας, γνωστής ως Συμφωνία του Μινσκ. Θεωρείται επίσης ως κάτι που θα μπορούσε να δώσει στον Ρώσο ηγέτη ένα πρόσχημα για να εισβάλει στην Ουκρανία.

Τι συμβαίνει στο Ντόνετσκ και στο Λουχάνσκ του Ντονμπάς

Η επίσημη αναγνώριση προκάλεσε μια σειρά καταδικαστικών αντιδράσεων από ηγέτες της Δύσης, με ορισμένους να ανακοινώνουν κυρώσεις, να πραγματοποιούν έκτακτες συνεδριάσεις και να κατηγορούν παραδειγματικά τη Μόσχα για παραβίαση του διεθνούς δικαίου. Η περιοχή του Ντονμπάς στην ανατολική Ουκρανία πριν από τον πόλεμο ήταν γνωστή ως βιομηχανική δύναμη, με σημαντική ικανότητα εξόρυξης και παραγωγής χάλυβα, καθώς και μεγάλα αποθέματα άνθρακα.

Συνέπεια της εισβολής της Ρωσίας το 2014 και της προσάρτησης της χερσονήσου της Κριμαίας στη Ρωσική Ομοσπονδία, η περιοχή έχει χωριστεί σε εδάφη υπό διαφορετικό έλεγχο: τα ελεγχόμενα από το Κίεβο τμήματα των περιφερειών Ντόνετσκ και Λουχάνσκ και τις υποστηριζόμενες από τη Ρωσία αυτονομιστικές δημοκρατίες Ντόνετσκ και Λουχάνσκ, γνωστές ως DPR και LPR. Οι αυτονομιστές διεκδικούν όλες τις περιοχές του Ντόνετσκ και του Λουχάνσκ ως έδαφός τους, αλλά ελέγχουν περίπου το ένα τρίτο της περιοχής – περίπου 6.500 τετραγωνικά μίλια, σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις – κατά μήκος των συνόρων με τη Ρωσία.

Οι θύλακες του Ντόνετσκ και του Λουχάνσκ έχουν αποκοπεί σε μεγάλο βαθμό από την Ουκρανία μετά το ξέσπασμα των συγκρούσεων το 2014 και τη Δευτέρα αναγνωρίστηκαν από τον Πούτιν ως ανεξάρτητες δημοκρατίες.

Δεν υπάρχει ακριβής πληθυσμός

Ο ακριβής πληθυσμός τους είναι δύσκολο να προσδιοριστεί, αλλά ορισμένοι εκτιμούν ότι εκεί φιλοξενούνται περίπου 2,3 εκατομμύρια και 1,5 εκατομμύρια άνθρωποι, αντίστοιχα – πολλοί από τους οποίους συγκαταλέγονται στους μεγάλους ρωσικούς και ρωσόφωνους πληθυσμούς της περιοχής.

Οι μάχες στην ανατολική Ουκρανία μεταξύ των αυτονομιστών και της ουκρανικής κυβέρνησης συνεχίζονται από το 2014, έχοντας προκαλέσει τον θάνατο 14.000 ανθρώπων έως σήμερα. Η βία, ο διχασμός και η οικονομική ύφεση έχουν βλάψει την περιοχή, ενώ περισσότεροι από δύο εκατομμύρια άνθρωποι έχουν τραπεί σε φυγή.

Πρόσφατα, οι εκτεταμένοι βομβαρδισμοί στην ανατολική Ουκρανία ενίσχυσαν τους φόβους της Δύσης και του Κιέβου για επίθεση, καθώς η Ρωσία συνεχίζει να ενισχύει τις δυνάμεις της, που αυτή τη στιγμή υπολογίζεται σε 150.000 στρατιώτες, κοντά στην Ουκρανία.

Η ιστορία της περιοχής

Οι ιστορικοί δεσμοί μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας χρονολογούνται από τον 9ο αιώνα – και ο Πούτιν έχει επανειλημμένα και στρατηγικά επικαλεστεί αυτήν την κληρονομιά. Στις αρχές του 2014, μετά τις μαζικές διαδηλώσεις στην Ουκρανία που ανέτρεψαν τον φιλορώσο πρόεδρο, η Ρωσία εισέβαλε και προσάρτησε τη χερσόνησο της Κριμαίας από την Ουκρανία – μια κίνηση που η Ευρώπη και οι Ηνωμένες Πολιτείες θεωρούν παράνομη. Οι αυτονομιστές που υποστηρίζονται από τη Μόσχα κατέλαβαν επίσης τις ανατολικές βιομηχανικές περιοχές του Ντόνετσκ και του Λουχάνσκ στα σύνορα της Ρωσίας. Εκεί, οι αντάρτες κατέλαβαν κυβερνητικά κτίρια και ανακήρυξαν νέες «λαϊκές δημοκρατίες».

Η κρίση κλιμακώθηκε και οι φιλορώσοι αυτονομιστές στο Ντόνετσκ και το Λουχάνσκ διεξήγαγαν δημοψήφισμα για να κηρύξουν την ανεξαρτησία τους από την Ουκρανία. Το Κίεβο και η Δύση έχουν κατηγορήσει τη Ρωσία ότι υποστηρίζει τους αντάρτες με στρατεύματα και όπλα, αλλά η Ρωσία επιμένει στη θέση ότι οι μαχητές δρουν εθελοντικά. Στο μεταξύ, οι συγκρούσεις μεταξύ των αυτονομιστών και των δυνάμεων που υποστηρίζονται από το Κίεβο συνεχίζονται.

Οι προβλέψεις της συμφωνίας Μινσκ

Το 2015, Ρωσία και Ουκρανία συμφώνησαν στην ειρηνευτική συμφωνία του Μινσκ, ένα σχέδιο για τον τερματισμό της σύγκρουσης μεταξύ του Κιέβου και των υποστηριζόμενων από τη Ρωσία αυτονομιστών στην αμφισβητούμενη περιοχή του Ντονμπάς με τη μεσολάβηση της Γαλλίας και της Γερμανίας. Η συμφωνία αυτή ορίζει ότι η Ουκρανία θα παράσχει στις δύο περιοχές ένα ειδικό καθεστώς και σημαντική αυτονομία με αντάλλαγμα να ανακτήσει τον έλεγχο των συνόρων της με τη Ρωσία.

Πλέον, όμως, η συμφωνία έχει παγώσει. Από την πλευρά του, ο Πούτιν υποστηρίζει ότι η Ουκρανία δεν έχει καμία πρόθεση να εφαρμόσει τους όρους της συμφωνίας, ενώ η Ουκρανία αναζητά τροποποιήσεις στη συμφωνία, λέγοντας ότι μια συμφωνία με ρωσικούς όρους θα έδινε στη Μόσχα τη δύναμη να επηρεάσει την εξωτερική πολιτική της Ουκρανίας και να υπονομεύσει την κυριαρχία της. Αξιωματούχοι του Κιέβου έχουν δηλώσει ότι οι τρέχοντες όροι, εάν εφαρμοστούν, θα οδηγήσουν σε ταραχές και χάος.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες και άλλοι σύμμαχοι έχουν εκφράσει την υποστήριξή τους για τη συμφωνία, ενώ καλούν όλα τα μέρη να εκπληρώσουν τα μέρη που τους αναλογούν. Εν τω μεταξύ, η Μόσχα έχει εκδώσει 800.000 ρωσικά διαβατήρια στις αυτονομιστικές περιοχές. Ουκρανοί και δυτικοί αξιωματούχοι λένε ότι η Ρωσία εξόπλισε και υποστήριξε τους αυτονομιστές, αλλά η Ρωσία το αρνείται.

Η επιθυμία του Πούτιν για υπονόμευση της ανεξάρτητης Ουκρανίας

Ο Πούτιν έχει περιγράψει τους Ρώσους και τους Ουκρανούς ως έναν λαό, γράφοντας σε ένα δοκίμιο που κοινοποιήθηκε στον ιστότοπο του Κρεμλίνου τον Ιούλιο ότι «η πραγματική κυριαρχία της Ουκρανίας είναι δυνατή μόνο σε συνεργασία με τη Ρωσία». «Η Ουκρανία δεν είχε ποτέ το δικό της αυθεντικό κράτος», είπε ο Πούτιν κατά τη διάρκεια μιας ομιλίας τη Δευτέρα, εμβαθύνοντας στη σοβιετική ιστορία για να υπονομεύσει την ιδέα της Ουκρανίας ως ανεξάρτητου έθνους.

Η πιο πρόσφατη επίσημη απογραφή, το 2001, διαπίστωσε ότι περισσότερος από τον μισό πληθυσμό στην Κριμαία και το Ντόνετσκ αναγνώριζε τα ρωσικά ως μητρική του γλώσσα. Αλλά το να χαρακτηρίζουμε την ανατολική Ουκρανία ως συνολικά ρωσόφωνη και τη δυτική ως απόλυτα κυριαρχούμενη από την Ουκρανική κυβέρνηση, μπορεί να θεωρηθεί ως υπεραπλούστευση. Πολλοί κάτοικοι στις ανατολικές επαρχίες μιλούν ουκρανικά ή ένα ρώσο-ουκρανικό μείγμα που ονομάζεται Surzhyk.

Τι θέλουν οι κάτοικοι της περιοχής

Ωστόσο, ο Πούτιν έχει επανειλημμένα επικαλεστεί την ιδέα της χαρακτηριστικής περιφερειακής ταυτότητας του Ντονμπάς ως βάση για να «υπερασπιστεί» τον ρωσόφωνο λαό του από μια υποτιθέμενη μισαλλόδοξη Ουκρανία. Οι αυτονομιστές έχουν επίσης κεφαλαιοποιήσει αυτή την ταυτότητα για να τροφοδοτήσουν την υποστήριξη και την εξέγερση ενάντια στο Κίεβο.

Στο Ντονμπάς, που ελέγχεται από το Κίεβο, η πλειοψηφία θέλει οι αυτονομιστικές περιοχές να επιστρέψουν στην Ουκρανία. Στην ελεγχόμενη από τους αυτονομιστές περιοχή, περισσότεροι από τους μισούς θέλουν να ενταχθούν στη Ρωσία, είτε με είτε χωρίς κάποιο αυτόνομο καθεστώς, σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύτηκε το 2021. Τη Δευτέρα, οι ηγέτες των δύο αυτονομιστικών περιοχών ζήτησαν από τον Πούτιν αναγνώριση και στρατιωτική βοήθεια, αυξάνοντας την προοπτική ώστε να μπορέσουν να προσκαλέσουν ρωσικές δυνάμεις, επιτρέποντας στη Μόσχα το πρόσχημα μιας «νόμιμης» στρατιωτικής επέμβασης.