Σύμφωνο Μονάχου 1938: Το απόγειο της πολιτικής του κατευνασμού

Το Σύμφωνο του Μονάχου υπεγράφη στις 29 Σεπτεμβρίου του 1938 μεταξύ Γερμανίας, Ιταλίας, Ηνωμένου Βασιλείου και Γαλλίας. Με την υπογραφή του, συμφωνείται η παραχώρηση της Σουδητίας στην Γερμανία. Η Τσεχοσλοβακία ακρωτηριάζεται εδαφικά, ενώ οι γαλλοβρετανικές απόπειρες κατευνασμού του «γερμανικού θηρίου» θα φανούν ανεπαρκείς να αποτρέψουν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Πλαίσιο

Τα εδάφη της Σουδητίας βρίσκονταν στο δυτικό άκρο της Τσεχοσλοβακίας και, παρόλο που το μεγαλύτερο μέρος των γηγενών κατοίκων ήταν γερμανόφωνοι, ενσωματώθηκαν στην τελευταία με την συνθήκη του Αγίου Γερμανού το 1919. Μετά το Άνσλους (Anschluss), δηλαδή την προσάρτηση της Αυστρίας το Μάρτιο του 1938, ο Χίτλερ στρέφει το βλέμμα του στην Τσεχοσλοβακία και στις 12 Σεπτεμβρίου 1938 καλεί τα 3 εκατομμύρια Γερμανών της Σουδητίας να αναλάβουν δράση για να ενσωματωθούν στο Τρίτο Ράιχ.

Tο κόμμα των Σουδητών με το πρόγραμμα του Κάρλσμπαντ (24 Απριλίου) διεκδικούσε το δικαίωμα τους να διακηρύττουν την γερμανική τους ταυτότητα και να ζουν σύμφωνα με τα γερμανικά έθιμα και τον γερμανικό τρόπο ζωής. Η Τσεχοσλοβακία απ’ την μεριά της, είχε κηρύξει την χώρα σε επιστράτευση, ενώ ο Χίτλερ είχε ανακοινώσει ότι η Βέρμαχτ θα βρισκόταν σε ετοιμότητα μέχρι την 1η Οκτωβρίου. Στο μεταξύ, οι Μεγάλες Δυνάμεις Βρετανία και Γαλλία παρακολουθούσαν απαθείς τις εξελίξεις, φοβούμενες μια έκρηξη που θα παρέσυρε την Ευρώπη σε πόλεμο. Κάτι τέτοιο έδινε βάσιμες ελπίδες στη χιτλερική κυβέρνηση να πιστεύει πως η επιθετικότητά της θα της επέφερε μόνο κέρδη.

Η Αγγλία και η Γαλλία αποφασίζουν να «θυσιάσουν» την Τσεχοσλοβακία στην Γερμανία προκειμένου η τελευταία να κατευναστεί. Υποβάλλουν σχέδιο με βάση το οποίο η Τσεχοσλοβακία έπρεπε να παραχωρήσει τα εδάφη που οι Σουδήτες ήταν περισσότεροι από το 50% του εγκατεστημένου πληθυσμού. Την πρόταση αυτή, αν και αρχικά την αρνήθηκε η Τσεχοσλοβακία, στη συνέχεια, κάτω από πίεση των συμμάχων της, την αποδέχθηκε στις 21 Σεπτεμβρίου. Την επομένη, ο Βρετανός πρωθυπουργός Τσάμπερλεν συναντήθηκε με τον Χίτλερ ο οποίος απαίτησε τη προσάρτηση της Σουδητίας και την εγκατάλειψή της από εκείνους που δεν ήταν Σουδήτες. Όταν η τελευταία αυτή πρόταση απορρίφθηκε από την Αγγλία και την Γαλλία, η Γερμανία απείλησε με εισβολή στην Τσεχοσλοβακία, την οποία όμως δέχτηκε να αναβάλει μετά την εισήγηση του Τσάμπερλεν για σύγκλιση Διεθνούς Συνδιασκέψεως με στόχο την επίλυση της διαφωνίας.

Τι περιείχε το Σύμφωνο Μονάχου 1938

Την 29η Σεπτεμβρίου του 1938, συναντώνται στο μέγαρο Φύρερμπαου οι Χίτλερ, Μουσολίνι, Τσάμπερλεν και Νταλαντιέ μαζί με τις αντιπροσωπείες τους και υπογράφουν τη Συμφωνία του Μονάχου, άμεσης ισχύος. Η Τσεχοσλοβακία υποχρεωνόταν μέσα σε δέκα μέρες να παραδώσει τη Σουδητία στη Γερμανία. Αξιοσημείωτο ήταν το γεγονός ότι κανένας εκπρόσωπος της Τσεχοσλοβακίας δεν είχε προσκληθεί να συμμετέχει στις διαπραγματεύσεις.

Το κόστος για την Τσεχοσλοβακία ήταν μια έκταση 41.098 τετραγωνικών χιλιομέτρων στην οποία κατοικούσαν 5 εκατομμύρια κάτοικοι, ενώ οι έτοιμες υποδομές των Τσεχοσλοβάκων διευκόλυναν τη γερμανική βιομηχανική και στρατιωτική ανάπτυξη.

Φωτογραφία -britannica.com

Οι τελευταίοι, όπως είναι προφανές, θεώρησαν προδοσία το σύμφωνο, το οποίο ονομάζεται στην ιστορία τους «Υπαγόρευση του Μονάχου». Η Γερμανία από την άλλη, είχε κάθε δικαίωμα να νιώθει ευχαριστημένη, αφού μετά την αναίμακτη προσάρτηση της Αυστρίας, είχε καταφέρει να υποχρεώσει τις δύο Μεγάλες Δυνάμεις, Βρετανία και Γαλλία σε άνευ όρων συνθηκολόγηση. Η Βρετανία και η Γαλλία τήρησαν υποχωρητική στάση, ικανοποιώντας τα γερμανικά αιτήματα, πεπεισμένοι ότι θα αποφεύγονταν η ένοπλη σύρραξη. Αργότερα θα φανεί ότι η Συμφωνία του Μονάχου αποτέλεσε μεγάλο πλήγμα για την υπόληψη του Βρετανού πρωθυπουργού. Ο Τσάμπερλεν είχε δηλώσει πως το Μόναχο:

«Είναι μόνο το πρελούδιο ενός μεγαλύτερου διακανονισμού μέσα στον οποίο είθε η Ευρώπη να βρει την ειρήνη»

Η ΕΣΣΔ κοιτούσε το σύμφωνο ως πρόθεση της Δύσης να τηρήσει ουδετερότητα αναφορικά με τον Χίτλερ προκειμένου να αφήσει τα δύο θηρία -Γερμανία και ΕΣΣΔ- να κατασπαραχθούν μεταξύ τους.

Σύμφωνο Μονάχου 1938: Η Σημασία του

Η Συμφωνία του Μονάχου δεν είναι πολύπλοκη στην κατανόηση ούτε αποτελείται από αρκετά και διαφορετικά σημεία όπως μπορεί να συναντήσουμε στην μελέτη άλλων συνθηκών της Ευρωπαϊκής Ιστορίας. Είναι όμως υψηλής σημασίας ως κορυφαίο παράδειγμα της πολιτικής του κατευνασμού όπως την γνωρίζουμε στις διεθνείς σχέσεις.

Τα αποτελέσματα της γαλλοβρετανικής συγκαταβατικότητας είχαν τα αντίθετα αποτελέσματα από τα αναμενόμενα. Τον Μάρτιο του 1939, η Σλοβακία έγινε ανεξάρτητη, η Ουγγαρία απέκτησε την Ρουθηνία, ενώ Μοραβία και Βοημία μετετράπησαν σε γερμανικά προτεκτοράτα. Ο διαμελισμός της Τσεχοσλοβακίας είχε ολοκληρωθεί, πλέον χειροπιαστά, αποδεικνύοντας την εφαρμογή του δόγματος του ζωτικού χώρου.

Γεγονός είναι ότι η αμηχανία της Βρετανίας και της Γαλλίας επέτρεπαν την ολοένα και μεγαλύτερη αύξηση της γερμανικής επιθετικότητας. Αμφότερες αντιλήφθηκαν ετεροχρονισμένα πως δεν μπορούσαν να έχουν εμπιστοσύνη στις υποσχέσεις του Χίτλερ για τήρηση των συμφωνηθέντων.

Μπορεί η τακτική του κατευνασμού να εξημερώσει μια δύναμη και να αποτρέψει έναν πόλεμο;

Η απάντηση είναι θετική, αρκεί αυτή η δύναμη να έχει περιορισμένες και συγκεκριμένες επιθυμίες. Η χιτλερική Γερμανία είχε ως στόχο την επίτευξη μιας πανευρωπαϊκής, αν όχι παγκόσμιας, κυριαρχίας. Ως εκ τούτου, δεν είχε πρόθεση να οριοθετήσει τους στόχους της. Η γαλλοβρετανική ενδοτικότητα και η γερμανική απληστία ήταν μεγέθη ευθέως ανάλογα.