Swift κυρώσεις: Το εναλλακτικό σύστημα της Ρωσίας

Μία και η σοβαρότερη από τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας ήταν ο αποκλεισμός ορισμένων ρωσικών τραπεζών από το σύστημα SWIFT. Αυτό σημαίνει πως οι πληρωμές για τα πολύτιμα ενεργειακά και γεωργικά προϊόντα της θα διαταραχθούν σοβαρά.

Βέβαια, ο Πούτιν είχε προβλέψει την κίνηση αυτή και είχε αναπτύξει δύο εναλλακτικές επιλογές που θα του επέτρεπαν να μειώσει τις συνέπειες του πλήγματος. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως η ρωσική οικονομία δεν θα υποστεί ένα αρκετά μεγάλο πλήγμα, όπως και κάποιες άλλες οικονομίες.

express.co

Τι είναι το SWIFT

Πρόκειται για το Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication. Με απλά λόγια είναι τα σήματα μορς των τραπεζών. Ειδικότερα, 11.000 τραπεζών από 200 χώρες που είναι συνδεδεμένες μεταξύ τους. Ένα κρυπτογραφημένο σύστημα με κώδικες και διαβαθμίσεις ανάλογα με τη συναλλαγή. Τα μηνύματα μεταξύ των τραπεζών δεν μεταφέρονται μέσω mail αλλά μέσω SWIFT. Όποιος αποκλειστεί από το σύστημα είναι «τυφλός».

Υπάρχουν τρία τέτοια συστήματα επικοινωνιών που καταγράφουν, ενημερώνουν και διεκπεραιώνουν εκατομμύρια τραπεζικές διασυνοριακές συναλλαγές. Το SWIFT, το ρωσικό και το κινέζικο. Μόνο που το SWIFT αντιπροσωπεύει το 93% των παγκόσμιων διατραπεζικών μηνυμάτων, το κινέζικο το 4% και το ρωσικό το υπόλοιπο 3%. Εκτιμάται ότι ημερησίως μέσω του SWIFT αλλάζουν χέρια 20 τρισεκατομμύρια δολάρια. Συναλλαγές δηλαδή, που αφορούν σε κράτη, επιχειρήσεις και φυσικά πρόσωπα. Ακόμη και στην Ελλάδα η συνεννόηση μεταξύ των εγχώριων τραπεζών γίνεται μέσω SWIFT.

Ρωσικά αντίμετρα

Από το 2014, η Ρωσία έχει λάβει πολλά αντίμετρα για να ελαχιστοποιήσει τους κινδύνους και την πιθανή οικονομική ζημιά από την αποκοπή από το SWIFT. Εάν οι ρωσικές τράπεζες αφαιρεθούν από τα συστήματα πληρωμών Visa και MasterCard, όλες οι εγχώριες συναλλαγές θα μπορούσαν να διεκπεραιωθούν μέσω του Εθνικού Συστήματος Πληρωμών Καρτών, γνωστό ως Mir (“Κόσμος”), το οποίο πλέον διαχειρίζεται περίπου το 24% όλων των εγχώριων συναλλαγών με κάρτες. Η διενέργεια διεθνών μεταγραφών, ωστόσο, θα ήταν επίπονη.

Μεσοπρόθεσμα, το SWIFT θα μπορούσε να αντικατασταθεί για εγχώριους σκοπούς με το αντίστοιχο ρωσικό Σύστημα Μεταφοράς Οικονομικών Μηνυμάτων (SPFS), που δημιουργήθηκε από τη ρωσική κεντρική τράπεζα το 2014. Το 2020, η κίνηση SPFS διπλασιάστηκε σε σχεδόν 13 εκατομμύρια μηνύματα, αλλά είναι μικρό σε σύγκριση με το SWIFT. Περισσότερα από 400 χρηματοπιστωτικά ιδρύματα έχουν ενταχθεί στο SPFS, κυρίως ρωσικές τράπεζες, αλλά βασικές ξένες τράπεζες που δραστηριοποιούνται στη Ρωσία δεν έχουν ακόμη ενταχθεί. Περίπου το 20% όλων των εγχώριων μεταφορών περνούν μέσω SPFS. Επίσης, το SPFS λειτουργεί μόνο κατά τις εργάσιμες ώρες της εβδομάδας (το SWIFT λειτουργεί 24/7) και περιορίζει τα μηνύματα στα 20 kilobyte.

Το Κινεζικό Διασυνοριακό Διατραπεζικό Σύστημα Πληρωμών (CIPS) μπορεί να είναι μια εναλλακτική λύση για τις ρωσικές τράπεζες. Ωστόσο, το μερίδιο του κινεζικού ρενμίνμπι στα διεθνή χρηματοοικονομικά είναι οριακό: κάτω από το 2% των παγκόσμιων πληρωμών, έναντι 40% σε δολάρια ΗΠΑ, και επίσης πολύ πίσω από το ευρώ, τη βρετανική λίρα και το γιεν Ιαπωνίας. Το σύστημα πληρωμών CIPS είναι περίπου το 0,3% του μεγέθους του SWIFT.

Επιπτώσεις σε άλλες χώρες

Η απαγόρευση των ρωσικών τραπεζών από τη SWIFT θα προκαλέσει παράπλευρες ζημιές σε άλλες χώρες, κυρίως διαταράσσοντας τις ρωσικές εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου. Η ΕΕ, για παράδειγμα, βασίζεται στη Ρωσία για το 40% των εισαγωγών φυσικού αερίου της.

Οι ευρωπαϊκές τράπεζες είναι από τους μεγαλύτερους πιστωτές στη Ρωσία, αντιπροσωπεύοντας σημαντικό μέρος των 121 δισεκατομμυρίων δολαρίων που η Ρωσία οφείλει συνολικά σε ξένες τράπεζες, σύμφωνα με την Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών (BIS). Η απομάκρυνση της Ρωσίας από τη SWIFT θα βλάψει την ικανότητά της να κάνει αποπληρωμή αυτού του χρέους.