Ουκρανία: Ο τρόπος εντοπισμού των fake news για τον πόλεμο

Ο Πόλεμος στην Ουκρανία έχει πυροδοτήσει πολλές ψευδείς ειδήσεις στα social media και εν γένει στα ΜΜΕ. Σε μια νέα σειρά podcast του Radio 4, War on Truth, η ρεπόρτερ του BBC, Marianna Spring παρακολουθεί ιστορίες ανθρώπων που πέφτουν θύμα παραπληροφόρησης και δίνει συμβουλές πώς να την αποφύγουμε.

«Από τότε που ξέσπασε ο πόλεμος, το inbox μου έχει κατακλυστεί από μηνύματα ανθρώπων που μου λένε για παραπλανητικά βίντεο στα social media και τρολ που διαδίδουν θεωρίες συνωμοσίας. Και δεν είναι μόνο τα social media – υπάρχει επίσης κρατική προπαγάνδα που προωθεί ψευδείς ισχυρισμούς» εξηγεί.

1. Προσοχή σε παλιά και παραπλανητικά βίντεο

Υπάρχουν μερικά πολύ ρεαλιστικά, οδυνηρά βίντεο που δείχνουν τι συμβαίνει στο έδαφος της Ουκρανίας. Αλλά υπάρχουν επίσης και πλάνα από παλιές συγκρούσεις που γίνονται viral. Συχνά οι άνθρωποι τα μοιράζονται επειδή είναι σοκαρισμένοι – ή ακόμα και επειδή προσπαθούν να βοηθήσουν. Ωστόσο απλώς επιδεινώνουν το χάος για όσους βρίσκονται στη χώρα.

Ο καλύτερος τρόπος να καταλάβουμε εάν ένα βίντεο είναι πραγματικό ή όχι είναι να αναζητήσουμε στοιχεία, όπως ο καιρός, οι πινακίδες στον δρόμο, η γλώσσα που μιλούν οι άνθρωποι.

Βίντεο από την εισβολή της Ρωσίας στην Κριμαία και από την έκρηξη στη Βηρυτό το 2020 έχουν κοινοποιηθεί ευρέως, προσποιούμενοι ότι προέρχονται από την τρέχουσα σύγκρουση.

Βίντεο από την εισβολή της Ρωσίας στην Κριμαία και από την έκρηξη στη Βηρυτό το 2020 έχουν κοινοποιηθεί επίσης ευρέως, υποτίθεται ως ντοκουμέντα της τρέχουσας σύγκρουσης.

Χρησιμοποιώντας το Google Maps, μπορεί κανείς να καταλάβει εάν το βίντεο είναι όντως από εκεί που ισχυρίζεται ότι είναι. Και χρησιμοποιώντας αντίστροφη αναζήτηση εικόνων – διαθέσιμες από πολλούς ιστότοπους- μπορεί να διαπιστωθεί εάν το συγκεκριμένο βίντεο ή εικόνα έχει κοινοποιηθεί στο παρελθόν στο ίντερνετ. Αυτό είναι ένα ενδεικτικό σημάδι ότι έχει ανακυκλωθεί από προηγούμενο συμβάν.

2. Ποιος το κοινοποιεί- και γιατί;

Είναι σημαντικό να εξετάζουμε ποιος κοινοποίησε αρχικά μια ανάρτηση. Μπορείτε να γίνει επαλήθευση και είναι αξιόπιστη πηγή; Όσοι έχουν δημοσιεύσει παραπλανητικά βίντεο μερικές φορές αναζητούν απλώς like και share. Είναι μια δύσκολη περίοδος, οπότε δημοσιεύσεις για όσα συμβαίνουν στην Ουκρανία είναι πιθανό να πιάσουν. Άλλοι μοιράζονται ψευδείς ισχυρισμούς για να προωθήσουν συγκεκριμένες θεωρίες- για να ενισχύσουν την πολιτική τους ατζέντα ή να σπείρει αμφιβολίες και σύγχυση.

«Αρκετοί νέοι στη χώρα μού έχουν μιλήσει για φιλορωσικούς λογαριασμούς που διαφωνούν με Ουκρανούς, υποδηλώνοντας χωρίς καμία απόδειξη ότι ο πόλεμος είναι «σκηνοθετημένος» ή ότι η Ουκρανία βομβαρδίζει το δικό της έδαφος», λέει η ρεπόρτερ του BBC

Και συνεχίζει: «Ένας άντρας που πήρα συνέντευξη μου εξήγησε ότι ακόμη και οι φωτογραφίες του σπιτιού του κοντά στο Κίεβο, που καταστράφηκε ολοσχερώς από βόμβες, δεν μπορούσαν να πείσουν αυτά τα τρολ. Πολλοί από αυτούς έχουν ελάχιστους ή καθόλου followers, έχουν πάρει την εικόνα του προφίλ τους από άλλα μέρη στο ίντερνετ και χρησιμοποιούν γενικόλογα ονόματα χρήστη. Άρχισαν επίσης να δημοσιεύουν μόνο μετά την έναρξη της εισβολής. Είναι δύσκολο να πει κανείς ποιος τελικά χειρίζεται αυτούς τους λογαριασμούς».

Επίσης, διάφοροι λογαριασμοί που έχουν προωθήσει ψευδείς ισχυρισμούς σχετικά με την πανδημία του κορωνοϊού έχουν στρέψει πλέον την προσοχή τους σε ψευδείς θεωρίες συνωμοσίας σχετικά με τον πόλεμο. «Τα ίδια ψεύτικα τροπάρια – για παράδειγμα ότι όσοι τραυματίστηκαν από βομβαρδισμούς είναι «ηθοποιοί» – εμφανίζονται ξανά και ξανά, και μάλιστα έχουν προωθηθεί από Ρώσους διπλωμάτες», προσθέτει η Marianna Spring.

3. Σκεφτείτε πως θα μοιραστείτε την πληροφορία

Πολλά από όσα κυκλοφορούν στα social media για τον πόλεμο είναι τρομακτικά οπότε προκαλούν αντιδράσεις. Αυτό σημαίνει ότι οι άνθρωποι μερικές φορές μοιράζονται δημοσιεύσεις πριν ελέγξουν αν είναι αληθείς. Η παραπληροφόρηση διαδίδεται επειδή παίζει με τα συναισθήματα και τις προκαταλήψεις μας.

«Δεν πρόκειται μόνο για αρνητικά συναισθήματα – μερικές φορές και οι ελπιδοφόρες ιστορίες μπορούν να γίνουν viral. Αν και μπορεί να τονώνουν το ηθικό, τελικά απλώς συμβάλλουν στο διαδικτυακό χάος, καθιστώντας πιο δύσκολο να καταλάβουμε τι πραγματικά συμβαίνει», εξηγεί η ρεπόρτερ του BBC.

«Ο πόλεμος της πληροφορίας αφορά κάτι περισσότερο από τα social media. Είναι μια μάχη που δίνουν οι κυβερνήσεις τόσο στην Ουκρανία όσο και Ρωσία, οι οποίες προωθούν την προπαγάνδα. Αναρωτηθείτε γιατί μια συγκεκριμένη πηγή μπορεί να λέει κάτι – και αν επαληθεύεται», καταλήγει.

Με πληροφορίες από το BBC