Το ΝΑΤΟ, η Ευρώπη και η μεγάλη πρόκληση για τον Μπάιντεν

Το όραμα για το οποίο μιλούσε ο Τζο Μπάιντεν, όταν αναφερόταν, στη Διάσκεψη του Μονάχου τον Φεβρουάριο του 2021, για “μια παγκόσμια μάχη με σκοπό τη διάσωση της δημοκρατίας” και η έκκληση του προς τις δημοκρατίες “να ενωθούν μαζί για να παλέψουν, να ενισχύσουν και να ανανεώσουν τις κυβερνητικές τους αρχές”, τότε έμοιαζε με ένα απλό σύνθημα. 

Ένα χρόνο μετά, το ταξίδι του Αμερικανού προέδρου στην Ευρώπη, σε μια ήπειρο που έχει αιφνιδιαστεί και δοκιμάζεται από τον πόλεμο που εξαπέλυσε ο Πούτιν στην Ουκρανία, καταγράφει την πρόκληση με την οποία έρχεται αντιμέτωπος ο ηγέτης των Η.Π.Α και δίνει νέο νόημα στη “μάχη για τη δημοκρατία” . Η πραγματικότητα του πολέμου κάνει κατεπείγουσα την ανάγκη υπεράσπισης της δημοκρατίας.

Δυναμική επιστροφή

Η παρουσία του προέδρου Μπάιντεν στις συνόδους ΝΑΤΟ, G7 και ΕΕ σημαδεύει τη νέα δυναμική της αμερικανικής επιστροφής. Ειδικότερα οι ευρωατλαντικές σχέσεις γνωρίζουν τη μεγαλύτερη άνθηση από τη δεκαετία του 1990. Παράλληλα, οι ΗΠΑ δηλώνουν ότι προτίθενται να συνεισφέρουν στην ενίσχυση και της ενεργειακής ασφάλειας της Ευρώπης.

Πέρα από την πολυεπίπεδη στήριξη της Ουκρανίας, η συμμαχία ανακοίνωσε  σειρά μέτρων απέναντι στην «μεγαλύτερη απειλή ασφάλειας της τελευταίας γενιάς», σύμφωνα με τη διατύπωση του Γενς Στόλτενμπεργκ.

Τα πιο σημαντικά αφορούν στην αύξηση αμυντικών δαπανών, στην ενίσχυση της ανατολικής πτέρυγας, στην αυξημένη αμερικανική παρουσία, στην  αντιμετώπιση επιμέρους απειλών (κυβερνοεπιθέσεις, χρήση χημικών και βιολογικών όπλων), σε απαντήσεις που δεν θα πρέπει να οδηγούν σε κλιμάκωση (κυρίως προληπτικές) και στη δυνατότητα περαιτέρω διευρύνσεων (βάσει του άρθρου 10).

Τα σχέδια, στο πλαίσιο της νέας Στρατηγικής Αντίληψης της Συμμαχίας, για μια περισσότερο επικίνδυνη στρατηγική πραγματικότητα προβλέπεται να είναι έτοιμα τον Ιούνιο, στην επόμενη διάσκεψη κορυφής, στη Μαδρίτη.

Το ΝΑΤΟ επιστρέφει ως βασικός πυλώνας ασφάλειας της Δύσης και ο Μπάιντεν μοιάζει να συνειδητοποιεί ότι  πρέπει να κάνει περισσότερα από το να δείξει ηθική υποστήριξη και το ταξίδι του στην Ευρώπη να είναι κάτι παραπάνω από συμβολικό.

Επιχειρησιακή ενότητα

“Πριν ένα χρόνο, με την ανάληψη της προεδρίας από τον Μπάϊντεν και την ομάδα του, η Ρωσία του Πούτιν είχε αναδειχθεί ως μείζονος σημασίας πρόκληση ενώ και το Κρεμλίνο έκανε ό,τι μπορούσε για να δημιουργεί νέους κύκλους έντασης”, γράφει στο “Liberal”  o Κώστας Α. Λάβδας, καθηγητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Και θυμίζει “τις απελάσεις δυτικών διπλωματών από την Μόσχα τον Φεβρουάριο 2021 και την απάντηση της Δύσης, με την οποία το ευρωατλαντικό μέτωπο εμφανίστηκε και πάλι ενισχυμένο μόλις λίγες βδομάδες μετά την αποχώρηση του προέδρου Τραμπ”

«Χρειαζόμαστε στρατηγικές για το πού θα πάμε στη συνέχεια αυτή την κρίση και πώς θα αντιμετωπίσουμε τις πολλές προκλήσεις που πρόκειται να αντιμετωπίσουμε στο μέλλον. Αλλά αυτού του είδους η παγκόσμια σκέψη ανήκει περισσότερο στις ΗΠΑ», υποστηρίζει η Rosa Balfour, διευθύντρια του Carnegie Europe στις Βρυξέλλες.

“Εάν ο Μπάιντεν είναι σε θέση να σημειώσει πρόοδο στην επιχειρησιακή ενότητα, το ταξίδι μπορεί να έχει επιτυχία”, τονίζει από την πλευρά του ο Stephen Sestanovich, ανώτερος συνεργάτης για τις ρωσικές και ευρασιατικές σπουδές στο Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων στην Ουάσιγκτον. «Το μεγάλο τεστ για τον Μπάιντεν» θα είναι να διασφαλίσει ότι οι πολιτικές των δημοκρατιών λειτουργούν», προσθέτει.

Το βέβαιο είναι ότι, παρά την πρωτοφανή απομόνωση της Ρωσίας σε επίπεδο ΟΗΕ, ο κόσμος δεν βιάζεται να εισέλθει σε ένα νέο Ψυχρό Πόλεμο. Είναι νωπή ακόμα η τοποθέτηση της Ινδίας σύμφωνα με την οποία “η χώρα έχει καλές σχέσεις τόσο με τις ΗΠΑ όσο και με την Ρωσία, ανεξαρτήτως εξελίξεων”

Ο πρωταγωνιστικός ρόλος του ΝΑΤΟ

Οπως δείχνει βέβαιο ότι  Πούτιν όσο πιέζεται τόσο θα κλιμακώνει και όσο κλιμακώνει κανένα σενάριο δεν μπορεί να αποκλειστεί. Παράλληλα, όσο συνεχίζεται η τραγωδία της Ουκρανίας τόσο απομακρύνεται η «στρατηγική αυτονομία» της Ευρώπης: Η ευρωατλαντική διάσταση καθίσταται και πάλι απολύτως κυρίαρχη.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία βεβαίως οδήγησε στην αφύπνιση της Ευρώπης αλλά κατά κανένα τρόπο δεν θα σημάνει την «στρατηγική αυτονομία» της. Η ΕΕ μπορεί να διαδραματίσει σημαντικούς ρόλους στο ευρύτερο ευρωατλαντικό πλαίσιο αλλά στο άμεσο μέλλον η επιθετικότητα του Πούτιν εξασφάλισε για το ΝΑΤΟ τον πρωταγωνιστικό ρόλο.

«Θα πρέπει να αφιερώνουμε περισσότερο χρόνο στο μέλλον βοηθώντας τις πολιορκημένες δημοκρατίες πριν από τις εισβολές και λιγότερο χρόνο ανησυχώντας για την πρόκληση αυταρχικών νταήδων», έγραψε σε πρόσφατο άρθρο του ο Μπράντλεϊ Μπάουμαν, ανώτερος διευθυντής του Κέντρου “Στρατιωτικής και Πολιτικής Εξουσίας του Ιδρύματος για την Άμυνα των Δημοκρατιών”, στην Ουάσινγκτον, αναφορικά με την επιφυλακτικότητα της Δύσης να πάρει σκληρά μέτρα κατά της Ρωσίας.

Ορισμένοι αναλυτές προειδοποιούν ότι η ευρύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζουν οι ευρωπαϊκές δημοκρατίες μετά τον Ψυχρό Πόλεμο είναι να μην εξατμιστεί η επιθετικότητα του Πούτιν με το τέλος του πολέμου της Ρωσίας στην Ουκρανία. Και θεωρούν ως το “μεγαλύτερο στοίχημα του Μπάϊντεν να καταφέρει στη διάρκεια του ταξιδιού του στην Ευρώπη, να εξασφαλίσει μέτρα που οδηγούν στην κατάπαυση του πυρός”