Ουκρανία Ρωσία: Η Τουρκία διεκδικεί το ρόλο του διαμεσολαβητή

Η Τουρκία προσπαθεί να κρατήσει μία διφορούμενη στάση μεταξύ της Ουκρανίας και της Ρωσίας. Αυτό συμβαίνει από τότε που η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία. Αμέσως μετά ξεκίνησε μία προσπάθεια να γίνουν διαπραγματεύσεις στην Κωνσταντινούπολη μεταξύ των δύο πλευρών.

Από την μία λοιπόν το ΥΠΕΞ της Τουρκίας χαρακτήρισε την εισβολή «απαράδεκτη» και «σοβαρή παραβίαση του διεθνούς δικαίου» όταν ξεκίνησε στις 24 Φεβρουαρίου. Από την άλλη η Τουρκία αντιτίθεται επίσης στις κυρώσεις της Δύσης που επιβλήθηκαν στη Ρωσία – με τον υπουργό Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου να τονίζει ότι οι Ρώσοι ολιγάρχες είναι «φυσικά» ευπρόσδεκτοι στην Τουρκία και ελεύθεροι να κάνουν επιχειρήσεις εκεί σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο.

epa09652538 Russian President Vladimir Putin attends an expanded meeting of the Russian Defence Ministry Board in Moscow, Russia, 21 December 2021. EPA/SERGEY GUNEEV / KREMLIN POOL / SPUTNIK MANDATORY CREDIT

Βασικός παράγοντας το οικονομικό πρόβλημα

Η «οικονομική κρίση» της Τουρκίας είναι ο «πιο σημαντικός παράγοντας στους υπολογισμούς της», δήλωσε στο FRANCE 24 ο Howard Eissenstat, ειδικός στην Τουρκία στο Πανεπιστήμιο St. Lawrence στην πολιτεία της Νέας Υόρκης και στο Middle East Institute στην Ουάσιγκτον.

Η τουρκική λίρα έχασε το 47% της αξίας της το περασμένο έτος, καθώς οι τιμές εκτοξεύτηκαν κατά πάνω από 54%. Αυτό το υψηλό 20ετίας σηματοδότησε ένα νέο ναδίρ στη νομισματική κρίση που καταστρέφει την Τουρκία από το 2018, κάτι που οι ειδικοί της κρίσης κατηγορούν την πεποίθηση του Ερντογάν –σε αντίθεση με όλα τα οικονομικά στοιχεία– ότι τα υψηλότερα επιτόκια προκαλούν πληθωρισμό. Η Τουρκία δεν θέλει να «ανταγωνιστεί τη Ρωσία», σημείωσε ο Eissenstat, επειδή είναι «εξαιρετικά ευάλωτη σε απώλεια ρωσικού σιταριού, φυσικού αερίου και πετρελαίου».

Η Ρωσία είναι ουσιαστικά ένας ζωτικός εμπορικός εταίρος για την πολιορκημένη τουρκική οικονομία, παρέχοντας το 45 τοις εκατό του φυσικού αερίου της και το κολοσσιαίο 70 τοις εκατό του σιταριού της. Η τελευταία είναι μια εισαγωγή ιδιαίτερα υψηλής προτεραιότητας, καθώς οι κλιμακούμενες τιμές του ψωμιού αποτελούν σημαντική πηγή δυσαρέσκειας στην Τουρκία. Η Ρωσία είναι επίσης η μεγαλύτερη πηγή τουριστών της Τουρκίας, με τους 4,7 εκατομμύρια επισκέπτες της να αντιπροσωπεύουν το 19% όλων των ταξιδιωτών στη χώρα το 2021.

«Ανταγωνιστική συνεργασία»

H Τουρκία και η Ρωσία έχουν ιστορικό ανταγωνισμού μεταξύ τους, κυρίως όταν οι συγκρουόμενοι γεωστρατηγικοί ελιγμοί της Τσαρικής Ρωσίας και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας τις είδαν να πολεμούν σε περισσότερες από 10 περιπτώσεις από τον δέκατο έκτο αιώνα έως τον εικοστό αιώνα. Στην αρχή του Ψυχρού Πολέμου, ο αξιωματικός αντικομμουνισμός και το φιλοδυτικό ήθος της κεμαλικής Τουρκίας την ώθησαν να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ και να φιλοξενήσει πυρηνικούς πυραύλους των ΗΠΑ, μια σημαντική πηγή σοβιετικής ενόχλησης έως ότου αφαιρέθηκαν μετά την κουβανική κρίση πυραύλων.

Η πιο πρόσφατη ρωσοτουρκική διπλωματική κρίση ξέσπασε το 2015, όταν η Τουρκία κατέρριψε ένα ρωσικό αεροσκάφος κοντά στα σύνορα με τη Συρία. Αλλά μια επίσημη συγγνώμη από τον Ερντογάν τερμάτισε σύντομα τις αντίποινες κυρώσεις της Μόσχας – εγκαινιάζοντας μια ταχεία απόψυξη των σχέσεων που ξεπέρασαν τη Ρωσία και την Τουρκία που υποστηρίζουν τις αντίπαλες πλευρές στους πολέμους της Συρίας, της Λιβύης και του Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Αυτό το πρόσφατο παράδειγμα στις ρωσοτουρκικές σχέσεις περιγράφεται καλύτερα ως «ανταγωνιστική συνεργασία», είπε ο Unluhisarcikli του Γερμανικού Ταμείου Μάρσαλ, στο οποίο η υποστήριξη αντίπαλων δυνάμεων στο εξωτερικό «δεν τους εμποδίζει να συνεργαστούν στους τομείς της ενέργειας και του εμπορίου».

Ένα χρόνο μετά από εκείνη τη γρήγορα επιλυθείσα διένεξη με τη Ρωσία, μια δραματική απόπειρα πραξικοπήματος πυροδότησε μια διάχυτη καταστολή καθώς η Άγκυρα θεωρούσε υπεύθυνο τον Ισλαμικό κληρικό Φετουλάχ Γκιουλέν και το κίνημά του. Η κυβέρνηση του Ερντογάν ένιωσε ότι η Δύση δεν ήταν αρκετά υποστηρικτική μετά από αυτό το επίδοξο πραξικόπημα.

«Μακροχρόνια συμφέροντα για την Ουκρανία»

Την ίδια στιγμή, η Τουρκία έχει πιο εκτεταμένους οικονομικούς δεσμούς με την Ουκρανία από τα περισσότερα από αυτά τα δυτικά έθνη. Η Ουκρανία προμηθεύει το 15 τοις εκατό των πολύ σημαντικών εισαγωγών σίτου της Τουρκίας, καθιστώντας την τον δεύτερο μεγαλύτερο προμηθευτή της Τουρκίας. Περίπου 2 εκατομμύρια Ουκρανοί έκαναν διακοπές εκεί πέρυσι, καθιστώντας τους την τρίτη μεγαλύτερη πηγή τουρισμού της Τουρκίας.

Ο αναπτυσσόμενος αμυντικός τομέας της Τουρκίας δημιούργησε σημαντικούς δεσμούς με την Ουκρανία πριν από την κρίση του Κιέβου με τη Μόσχα. Η Ουκρανία ανακοίνωσε πέρυσι ότι κατασκευάζει ένα εργοστάσιο για τη συμπαραγωγή του μη επανδρωμένου αεροσκάφους Bayraktar TB2 – της πιο διάσημης στρατιωτικής εξαγωγής της Τουρκίας, που φημίζεται για την αποτελεσματικότητά του για το Αζερμπαϊτζάν στον πόλεμο του Ναγκόρνο-Καραμπάχ και τώρα για την Ουκρανία καθώς πολεμά τη Ρωσία. Η Ουκρανία έχει επίσης υπογράψει συμφωνίες για την κατασκευή κινητήρων τόσο για τα προσεχή νέα μοντέλα του TB2 όσο και για ένα προσεχές τουρκικό στρατιωτικό ελικόπτερο.

Και ο κατασκευαστής drone δεν είναι οποιαδήποτε τουρκική ιδιωτική εταιρεία: ο επικεφαλής τεχνολογίας της Baykar, Selcuk Bayraktar, είναι ο γαμπρός του Ερντογάν. Τα «μακροχρόνια οικονομικά συμφέροντα της Τουρκίας στην Ουκρανία» σημαίνουν ότι «δεν βλέπει κανένα ενδεχόμενο κέρδος στο να αναλάβει η Ρωσία» τη χώρα, ανέφερε η Eissenstat. Αυτό εξηγεί γιατί η Τουρκία «ήσυχα θα ήθελε να υποστηρίξει την Ουκρανία», συνέχισε, παρά την επιθυμία της να αποφύγει την αποξένωση της Ρωσίας.