Πόλεμος στην Ουκρανία: Ο νέος ρόλος της Τουρκίας στην ενέργεια

Η Τουρκία με τον υπό εξέλιξη πόλεμο στην Ουκρανία διεκδικεί τον ρόλο του ενεργειακού κόμβου.  Οι αντικειμενικές συνθήκες φαίνεται να ευνοούν τις τουρκικές φιλοδοξίες: αχανής έκταση, κατάλληλες καιρικές συνθήκες, άμεση γειτνίαση σε μία Ευρώπη με τεράστιες ενεργειακές ανάγκες.

«Με τις εγκαταστάσεις που έχουν ήδη αποπερατωθεί η χώρα παράγει σήμερα ηλιακή ενέργεια ισχύος 7,8 γιγαβάτ και αιολική ενέργεια ισχύος 10,7 γιγαβάτ», λέει ο Εζέρ Οζντίλ, συνεργάτης του Atlantic Council στην Τουρκία. «Μέχρι το τέλος του χρόνου το υπουργείο Ενέργειας θέλει να έχει ολοκληρώσει έργα για την πρόσθετη παραγωγή τριών γιγαβάτ από ανανεώσιμες πηγές».

Επενδύει στην υδροηλεκτρική ενέργεια

Παραδοσιακά η Τουρκία φρόντιζε να επενδύει στην υδροηλεκτρική ενέργεια. Τους τελευταίους μήνες προωθεί ιδιαίτερα τα φωτοβολταϊκά πάνελ στις στέγες κατοικιών και δημοσίων κτιρίων. Αξιωματούχος της ΕΕ δηλώνει στην DW ότι «η χώρα έχει επιτύχει μία εντυπωσιακή διάδοση των ανανεώσιμων πηγών, που φτάνουν πλέον το 44% στο συνολικό ενεργειακό μείγμα».

Εδώ και χρόνια η χώρα φιλοδοξεί να εξελιχθεί σε σημαντικό προμηθευτή ενέργειας. Ωστόσο, οι ενεργειακές ανάγκες της ίδιας της Τουρκίας αυξάνονται ραγδαία, με αποτέλεσμα να περιορίζονται οι δυνατότητές της για εξαγωγές. Τώρα η χώρα επιχειρεί να επενδύσει και στο πράσινο υδρογόνο, εστιάζοντας κυρίως στις αγορές της Νοτιοανατολικής Ευρώπης.

Σχετικά με το πυρηνικό εργοστάσιο του Ακουγιού

Η υδροηλεκτρική ενέργεια μπορεί να αποδειχθεί ευχή, αλλά και κατάρα. Όπως συμβαίνει σε πολλές γειτονικές χώρες, η Τουρκία μαστίζεται από μεγάλες περιόδους ξηρασίας. «Το 2021 η ξηρασία επηρέασε αρνητικά την Τουρκία, η οποία αναγκάστηκε να στραφεί στο φυσικό αέριο», επισημαίνει η Άουρα Σάμπαντους, συνεργάτις του κέντρου ICIS (Independent Commodity Intelligence Services) με έδρα το Λονδίνο. «Έτσι, η συνολική κατανάλωση φυσικού αερίου για το 2021 ξεπέρασε τα 60 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα, έναντι 48 δισεκατομμυρίων το 2020».

Προκειμένου να σταθεροποιήσει την κατάσταση η Τουρκία επενδύει στις υποδομές φυσικού αερίου, αλλά και στο νέο πυρηνικό εργοστάσιο που κατασκευάζεται στο Ακουγιού. «Μέχρι να λειτουργήσει το Ακουγιού παραμένει άδηλο πώς θα κυμανθεί η αγορά ενέργειας», λέει ο Τσαρλς Έλληνας, πρώην επικεφαλής του ενεργειακού προγράμματος της Κύπρου και συνεργάτης του Atlantic Council . «Την κατασκευή έχει αναλάβει ρωσική εταιρεία, δεν αποκλείονται καθυστερήσεις μετά τις τελευταίες γεωπολιτικές εξελίξεις». Ίσως και η ίδια η Ρωσία έχει τώρα ένα κίνητρο να αναβάλει τα εγκαίνια του Ακουγιού μετά το 2023. Πάντως ήδη το 2021 η Τουρκία ανανέωσε το συμβόλαιο για παροχή φυσικού αερίου, που είχε υπογράψει με τη Ρωσία. «Με την τουρκική οικονομία σε συμπληγάδες, το αυξανόμενο κόστος για την εισαγωγή ενέργειας αποτελεί απειλή για τη δημοσιονιμκή σταθερότητα της χώρας», προειδοποιεί ο ερευνητής του Atlantic Council.

Πιο «συνεργάσιμη» η Τουρκία λόγω κρίσης;

Αξιοσημείωτο είναι ότι οι εξελίξεις στην Ουκρανία οδηγούν την Άγκυρα σε μία πιο μετριοπαθή στάση απέναντι σε χώρες όπως η Αίγυπτος, το Ισραήλ, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και – πιο πρόσφατα – η Ελλάδα. «Μέχρι σήμερα οι ειδικοί έβλεπαν την Τουρκία να επιδιώκει πρόσβαση σε ενεργειακές πηγές μέσω συγκρούσεων και όχι μέσω συνεργασιών», λέει ο Τσαρλς Έλληνας, ο οποίος πάντως χαρακτηρίζει «ενθαρρυντική εξέλιξη» την πρόσφατη συνάντηση του τούρκου προέδρου Ταγίπ Ερντογάν με τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη. Η καλύτερη διασύνδεση των χωρών της περιοχής ίσως προωθήσει τον περαιτέρω διάλογο. Σημαντικό βήμα αποτελεί ο αγωγός Κύπρου-Κρήτης. Την ίδια στιγμή τουρκικές εταιρείες επενδύουν στην Αλβανία, το Κόσοβο και άλλες βαλκανικές χώρες με προτεραιότητα στη μεταφορά υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG), καθώς η Τουρκία διαθέτει ήδη τέσσερα τέρμιναλς LNG, ενώ ένα πέμπτο βρίσκεται υπό κατασκευή.

Ξεχωριστό στοίχημα αποτελεί η τεχνολογία του πράσινου υδρογόνου. Η Άουρα Σάμπαντους σημειώνει ότι «οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να καλύψουν το ένα τρίτο των αναγκών τους σε υδρογόνο με εισαγωγές από τρίτες χώρες, ωστόσο μέχρι στιγμής δεν έχουν περιλάβει καν την Τουρκία στη μελλοντική τους στρατηγική. Θα ήταν μία σημαντική ευκαιρία συνεργασίας για όλους τους ενδιαφερόμενους». Τούρκοι ειδικοί εκτιμούν ότι μέχρι το 2025 ή το αργότερο το 2030 οι ήδη υπάρχοντες αγωγοί φυσικού αερίου θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν, κατά 10%, και για τη μεταφορά υδρογόνου – κατά προτίμηση με προνομιακή χρηματοδότηση των σχετικών υποδομών από την ΕΕ.