Από τον Λένιν στον Πούτιν: οι εχθροί του ρωσικού λαού χθες και σήμερα

Η εισβολή στην Ουκρανία, παρουσιάζεται από την Ρωσία και ως «ειδική επιχείρηση» και αναζητά την αποδοχή της στο εσωτερικό της ρωσικής κοινωνίας αλλά και διεθνώς στη λεγόμενη «αποναζιστικοποίηση». Ωστόσο, η ρωσική πολιτική προπαγάνδα παρουσιάζει ομοιότητες με λενινιστικά ρητορικά σχήματα, που αποβλέπουν στην εκκαθάριση των διαφωνούντων.

Συγκεκριμένα, ποιον τιμωρεί η Ρωσία του Πούτιν εδώ και πάνω από ένα μήνα; Ένα λαό που επιθυμεί την ανεξαρτησία του και την ειρηνική του συμβίωση με τους άλλους λαούς. Ένα λαό που, επειδή αρνείται να συγχωνευθεί στη νέα εδαφική επικράτεια ενότητα που οραματίζεται η Ρωσική Ομοσπονδία υπό τον Πούτιν, γίνεται εχθρός και, ακόμη περισσότερο, εγκληματίας που θα πρέπει να τιμωρηθεί.

Ιστορικά, η ιδέα ενός εχθρικού λαού δεν είναι τόσο νέα, όσο εκ πρώτης όψεως φαίνεται. Η ιδέα αυτή διασταυρώνεται και βρίσκει τα ιστορικό ανάλογό της σε αυτήν του «εχθρού του λαού». Η ιδέα του «εχθρού του λαού» τροφοδότησε τη ρητορική του Λένιν στις απαρχές της εξουσίας της, την επομένη της Οκτωβριανής Επανάστασης του 1917. Χρησιμοποιήθηκε για να καθιερώσει το 1923 ένα πρώτο μοντέλο Γκουλάγκ, στο οποίο εν συνεχεία απελάθηκαν όχι μόνο «ταξικοί εχθροί», όπως π.χ. οι Κουλάκοι, αλλά και από τη δεκαετία του 1930 όλα τα υπό διωγμό στοιχεία της ΕΣΣΔ και στη συνέχεια αλλού (Φινλανδοί, Ούγγροι, Ιάπωνες, Πολωνοί), δηλαδή περίπου 26 εκατομμύρια κρατούμενοι μεταξύ των ετών 1923 – 1960.

Από το 2014 και στη συνέχεια με την προσάρτηση της Κριμαίας, η διανομή ρωσικών διαβατηρίων γίνεται με έναν ιδιαίτερο τρόπο, βάσει ενός παλαιού νόμου που επιτρέπει στους Ρώσους που ζουν στο εξωτερικό να βασίζονται στην εθνικότητά τους για να αποκτήσουν (ή να ανακτήσουν, ανάλογα με το προοπτική) την ιθαγένειά τους. Αλλά και εδώ το θέμα της συνάντησης είναι μόνο η ειρηνική εμπρόσθια όψη ενός νομίσματος που έχει την επιθετική του πίσω όψη. Διότι το ίδιο τέχνασμα χρησιμοποιήθηκε ήδη από το 2003 στη Νότια Οσετία, της οποίας οι κάτοικοι στόχευαν στην απόσχιση από τη Γεωργία, αλλά δεν είχαν τίποτε το ρωσικό από εθνική σκοπιά.

Ευρύτερα, κάτω από τα θέματα της επανένωσης και της προστασίας των «αδελφών λαών» αναδύεται μια πιο τρομακτική πραγματικότητα: αυτή των λαών που τιμωρούνται – για λόγους τρομοκρατίας ή γενοκτονίας, ανάλογα με την εκάστοτε συγκυρία – στην πραγματικότητα για την επιθυμία τους για ανεξαρτησία, δημοκρατία, εθνική ανεξαρτησία και, κυρίως, λόγω της άρνησής τους να απορροφηθούν από την Ρωσική Ομοσπονδία. Υπό αυτή την οπτική, δεν θα πρέπει να μας προκαλέσει έκπληξη το εάν μετά τις πρώτες μέρες του πολέμου οι στόχοι δεν ήταν πλέον μόνο στρατιωτικοί αλλά πολιτικοί, με τεράστιες απαιτήσεις. Ορισμένες φορές, η Ιστορία επαναλαμβάνεται.