Μακρόν – Λε Πεν: Τι συμβαίνει σε περίπτωση συγκατοίκησης;

Η υπόθεση να δούμε τους Γάλλους να επιβάλλουν τη συγκατοίκηση στον μελλοντικό αρχηγό του κράτους κατά τις βουλευτικές εκλογές του Ιουνίου δεν πρέπει να αποκλείεται πλέον εντελώς. Σύμφωνα με το ισχύον Σύνταγμα της Γαλλίας, ο Πρόεδρος και ο Πρωθυπουργός είναι δυνατόν να προέρχονται από διαφορετικά πολιτικά κόμματα. Η «συγκατοίκηση», όπως είναι γνωστή, ανάμεσα σε Πρόεδρο και Πρωθυπουργό είναι ένα από τα πιθανά ενδεχόμενα με βάση το γεγονός ότι τον Ιούνιο διενεργούνται οι βουλευτικές εκλογές στη Γαλλία.

Τι θα συμβεί αν ο μελλοντικός αρχηγός του κράτους δεν καταφέρει να εκλέξει την πλειοψηφία στις βουλευτικές εκλογές του Ιουνίου 2022; Σε αυτήν την περίοδο ανάμεσα στους δύο γύρους των προεδρικών εκλογών, επανέρχεται στο τραπέζι η υπόθεση της συγκατοίκησης. Σε αυτή την περίπτωση, ο Πρόεδρος αναγκάζεται να αντιμετωπίσει μια Εθνοσυνέλευση όπου δεν έχει την πλειοψηφία και στη συνέχεια πρέπει να διορίσει Πρωθυπουργό τον αρχηγό της αντιπολίτευσης.

Σε οποιοδήποτε από τα δύο πιθανά ενδεχόμενα, αυτό της επικράτησης του φιλελεύθερου Μακρόν και αυτό της επικράτησης της ακροδεξιάς Λε Πεν, ο ένοικος των Ηλυσίων θα έβλεπε τις δυνάμεις του να μειώνονται σημαντικά.

Σε μια «κανονική» περίοδο συμφωνίας μεταξύ των Ηλυσίων και της πλειοψηφίας στη Βουλή, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας είναι αυτός που συγκεντρώνει τις περισσότερες εξουσίες. Αντίθετα, σε μια περίοδο συγκατοίκησης, επιστρέφουμε σε μια πρακτική θεσμών που προσεγγίζει ένα κλασικό κοινοβουλευτικό σύστημα, με έναν πιο περιορισμένο σε εξουσίες αρχηγό κράτους, ενώ ο Πρωθυπουργός και η Κυβέρνησή του βρίσκονται στο επίκεντρο της εξουσίας.

Στη συνέχεια επιστρέφουμε στο γράμμα του Συντάγματος, το οποίο προβλέπει ότι «η κυβέρνηση καθορίζει και ασκεί την πολιτική του έθνους» (άρθρο 20) ενώ ο πρόεδρος έχει λιγότερο κυρίαρχο ρόλο. Σύμφωνα με το άρθρο 5, «φροντίζει για τον σεβασμό του Συντάγματος. Διασφαλίζει με τη διαιτησία του την κανονική λειτουργία των δημοσίων εξουσιών καθώς και τη συνέχεια του Κράτους. Είναι ο εγγυητής της εθνικής ανεξαρτησίας, της εδαφικής ακεραιότητας και του σεβασμού των συνθηκών».

Ο Αρχηγός του Κράτους διατηρεί ηγετικά προνόμια στη συγκατοίκηση. Το κυριότερο δεν είναι άλλο από τη διαχείριση των διεθνών υποθέσεων, που θεωρείται αποκλειστικός τομέας των Ηλυσίων. Έχει επίσης ευρείες εξουσίες διορισμού (σε πολιτικές και στρατιωτικές θέσεις του Κράτους, στο Συνταγματικό Συμβούλιο κ.λπ.), ορισμένες από τις οποίες ωστόσο μοιράζονται με τον Πρωθυπουργό ή και υποβάλλονται προς ψήφιση στις αρμόδιες κοινοβουλευτικές επιτροπές.

Το σημαντικότερο από αυτά τα προνόμια διορισμού δεν είναι άλλο από τον διορισμό του Πρωθυπουργού, που προβλέπεται από το άρθρο 8 του Συντάγματος. Στην πρακτική της συγκατοίκησης, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δεν έχει καμία άλλη συνταγματική επιλογή από το να διορίσει τον αρχηγό της αντιπολίτευσης στο αξίωμα του Πρωθυπουργού.

Επίσης, ο αρχηγός του κράτους υπογράφει τα διατάγματα του Υπουργικού Συμβουλίου (του οποίου προεδρεύει) καθώς και τα διατάγματα, τα οποία επιτρέπουν στην Κυβέρνηση να παρακάμψει τη συνήθη νομοθετική διαδικασία (με την άδεια του Κοινοβουλίου) εντός ενός περιορισμένου να προβεί σε ενέργειες κανονικά στο πλαίσιο του νόμου, προκειμένου να πραγματοποιήσει το πρόγραμμά του. Αυτό το τελευταίο προνόμιο ήταν επίσης η αφετηρία σοβαρών κρίσεων ανάμεσα σε Πρόεδρο και σε Πρωθυπουργό προερχόμενους από διαφορετικούς πολιτικούς χώρους.

Για παράδειγμα, το 1986, η Κεντροδεξιά επέστρεψε στην εξουσία χάρη στις βουλευτικές εκλογές που κέρδισαν, παρά το γεγονός ότι στην Προεδρία της Γαλλικής Δημοκρατίας βρισκόταν από το 1981 ο σοσιαλιστής Φρανσουά Μιτεράν. Η κυβέρνηση του Ζακ Σιράκ αποφάσισε τότε να ιδιωτικοποιήσει με διάταγμα τις εταιρείες που εθνικοποιήθηκαν από τον Μιτεράν στην αρχή της επταετούς θητείας του. Όμως, ο Μιτεράν επικαλέστηκε το Σύνταγμα, μπλόκαρε τη σχετική διαδικασία και δημιουργήθηκε πρωτοφανής ένταση ανάμεσα στον Πρόεδρο και στον Πρωθυπουργό.

Το Σύνταγμα προβλέπει, τέλος, ότι ο αρχηγός του κράτους μπορεί, για ορισμένα συγκεκριμένα θέματα, να υποβάλει νομοσχέδιο σε δημοψήφισμα. Και εδώ όμως μπορεί να ενεργήσει μόνο με πρόταση του Πρωθυπουργού ή με κοινές προτάσεις των δύο συνελεύσεων. Κάτι που σε περίοδο συγκατοίκησης και αν δεν υπάρξει μια απίθανη διακομματική συναίνεση, καθιστά σχεδόν αδύνατη τη διοργάνωση αυτού του είδους ψηφοδελτίων.

Η συγκατοίκηση ανάμεσα σε σοσιαλιστή και κεντροδεξιό έχει υπάρξει κατά το παρελθόν, αλλά συγκατοίκηση ανάμεσα σε κεντρώο και ακροδεξιά δεν έχει ιστορικό προηγούμενο. Το «κοκτέιλ» αναμένεται να είναι, αν μη τι άλλο, εκρηκτικό.