Επισιτιστική ασφάλεια: Μικροί αγρότες – Οι αφανείς ήρωες του πολέμου της Ουκρανίας

Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει προκαλέσει ανησυχίες για την επισιτιστική ασφάλεια σε ολόκληρο τον κόσμο. Ωστόσο το “κλειδί” για τη διασφάλιση του εφοδιασμού με τρόφιμα της Ουκρανίας μπορεί να “κρύβεται” στους μικρομεσαίους αγρότες.

Μέχρι τώρα, οι μικροκαλλιεργητές παραβλέπονταν σε μεγάλο βαθμό από την ουκρανική κυβέρνηση υπέρ των μεγάλων αγροτικών επιχειρήσεων, εξήγησε ο αναπληρωτής διευθυντής του Ουκρανικού Ινστιτούτου Αγροτικής Οικονομίας, Mykola Pugachov.

Ωστόσο, αυτό αλλάζει γρήγορα υπό το πρίσμα του πολέμου.

«Σε μια ειρηνική εποχή, αυτή ήταν ίσως μια καλή λύση – ωστόσο, κατά τη διάρκεια μιας κρίσης, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να διασφαλιστεί η επισιτιστική ασφάλεια και η αποτελεσματικότητα των ιδιωτών αγροτών, αυτών των ατόμων, των μικροκαλλιεργητών», είπε, προσθέτοντας ότι ο ρόλος τους «τώρα αυξάνεται».

Και αυτή η συνεισφορά είναι σημαντική, σύμφωνα με τον Attila Szocs από την Ένωση Μικρών Αγροτών της Ρουμανίας Ecoruralis, η οποία εκπροσωπεί 17.000 αγρότες μικρής κλίμακας.

Ενώ τα αγροτικά νοικοκυριά χρησιμοποιούν μόνο το 12% της ουκρανικής γεωργικής γης σε αγροκτήματα που κυμαίνονται σε μέγεθος από λιγότερο από ένα εκτάριο έως πάνω από 100, η ​​Ένωση εκτιμά ότι συνεισφέρουν έως και το 52,7% της ακαθάριστης εγχώριας γεωργικής παραγωγής.

Σύμφωνα με την ένωση, οι Ουκρανοί μικροκαλλιεργητές αποτελούν πλέον το 98% της συνολικής συγκομιδής πατάτας της χώρας, το 86% των λαχανικών, το 85% των φρούτων και το 81% του γάλακτος.

Εν τω μεταξύ, η εισροή εκατομμυρίων προσφύγων από την πόλη στην ασφαλέστερη ύπαιθρο έχει προσθέσει μια επιπλέον πίεση στα τοπικά συστήματα τροφίμων.

Αν και τα προγράμματα βοήθειας και τροφίμων μπορεί να έχουν τη θέση τους, αυτά «δεν είναι πάντα επαρκή και κακώς κατανεμημένα λόγω του πολέμου», που σημαίνει ότι οι ντόπιοι αγρότες είναι αυτοί που μένουν να καλύψουν τα κενά.

Επιπλέον άγχος, χωρίς επιπλέον υποστήριξη

Ωστόσο, παρά τον κεντρικό ρόλο τους στη διατροφή του πληθυσμού της Ουκρανίας, οι εκμεταλλεύσεις με μέγεθος κάτω των 100 εκταρίων δεν αναγνωρίζονται από την ουκρανική κυβέρνηση.

Αυτό σημαίνει ότι ιστορικά δεν πληρούν τις προϋποθέσεις για καμία κρατική βοήθεια, όπως εξήγησε στην EURACTIV ο Victor Yarovyi, επιστήμονας στο Ινστιτούτο Οικονομικών Επιστημών για τις προβλέψεις της Ουκρανικής Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών.

«Η υποστήριξη προσανατολίζεται σε εταιρικά αγροκτήματα και τα πραγματικά αγροτικά νοικοκυριά και τα μικρά αγροκτήματα δεν λαμβάνουν τίποτα. Είναι το κύριο πρόβλημα», είπε.

Αυτό δεν έχει αλλάξει υπό το φως του πολέμου, σύμφωνα με τον Szocs του Ecoruralis.

«Έτσι, αυτό είναι επιπλέον άγχος για τους μικρούς αγρότες, οι οποίοι είναι χωρίς κανενός είδους δημόσια βοήθεια σε μια χρόνια κατάσταση, με περιορισμένα μέσα παραγωγής και πολύ περιορισμένη γη», κατέληξε, προειδοποιώντας ότι ο αγροτικός πληθυσμός της Ουκρανίας βρίσκεται στο χείλος της φτώχειας με το 44% των εισοδημάτων κάτω από το ελάχιστο επιβίωσης και 7% να αντιμετωπίζει υποσιτισμό.

Εν τω μεταξύ, η Ecoruralis εκτιμά ότι οι μεγάλες αγροτικές επιχειρήσεις, οι οποίες ελέγχουν λίγο πάνω από τα δύο τρίτα της ουκρανικής γεωργικής γης, έλαβαν το 60% όλων των κρατικών γεωργικών επιδοτήσεων το 2012.

Αυτό είναι ένα μοτίβο που κινδυνεύει να επαναληφθεί με διεθνή βοήθεια, είπε ο Yarovyi, εξηγώντας ότι πολλά προγράμματα, όπως αυτό της Παγκόσμιας Τράπεζας, ορίζουν τους μικρούς αγρότες με τα ίδια κριτήρια με την ουκρανική κυβέρνηση.

«Μπορεί να φαίνεται ότι η στήριξη προσανατολίζεται σε μεσαίες και μικρές επιχειρήσεις και αγροκτήματα, αλλά στην πράξη, δεν αφορά στην αγροτική ανάπτυξη, αλλά στη στήριξη ορισμένων παραγωγών εξαγωγικών καλλιεργειών», εξήγησε, επισημαίνοντας ότι ενώ δεν είναι απαραίτητα κακό υποστήριξη κάποιων αγροτικών προϊόντων προς εξαγωγή, «δεν βοηθά στην αγροτική απασχόληση, δεν βοηθά σε πολλά άλλα».

Εν τω μεταξύ, ο Πουγκάτσοφ τόνισε επίσης ότι η διασφάλιση της στήριξης αυτών των μικρών αγροτών είναι εξίσου σημαντική, τόσο για την επισιτιστική ασφάλεια όσο και για την αναζωογόνηση των αγροτικών περιοχών.

«Πρέπει να ενθαρρύνουμε περισσότερα γεωργικά και αγροδιατροφικά προγράμματα. Για αυτό, πρέπει να δεσμεύσουμε επίσης μικρούς και ακόμη και μικροκαλλιεργητές», είπε, προσθέτοντας ότι «θα δημιουργήσει ευκαιρίες απασχόλησης για τον αγροτικό πληθυσμό, ενώ θα συμβάλει επίσης στην καλύτερη φυσική και οικονομική πρόσβαση στα γεωργικά αγαθά και τις γεωργικές τεχνολογίες».

«Αυτά τα προγράμματα είχαν αναπτυχθεί σε καιρό ειρήνης, αλλά δυστυχώς δεν ολοκληρώθηκαν ποτέ. Και τώρα είναι πολύ δύσκολο να υπερεκτιμηθεί η συνάφειά τους», τόνισε.

Μικρό και ασφαλές 

Εν τω μεταξύ, οι μικρότερες γεωργικές εγκαταστάσεις έχουν και άλλα πρακτικά οφέλη.

Για παράδειγμα, ο Pavlo Koval από την Ουκρανική Αγροτική Συνομοσπονδία επεσήμανε ότι ενώ είναι «απολύτως αδύνατο» να μετακινηθούν ορισμένες από τις μεγαλύτερες μονάδες επεξεργασίας λόγω του μεγέθους τους, μικρές ή μεσαίες εταιρείες επεξεργασίας και εγκαταστάσεις, από την άλλη πλευρά, μπορεί συχνά να μετατοπιστούν «αρκετά αποτελεσματικά και γρήγορα».

Ήδη, σχεδόν 60 εταιρείες έχουν  αποκαταστήσει τη λειτουργία επεξεργασίας τους με αυτόν τον τρόπο, είπε.

Ο Szocs πρόσθεσε επίσης ότι η ευπάθεια των μεγαλοκαλλιεργητών είναι ότι γίνονται «υλικοτεχνικοί στόχοι» της επιθετικότητας της Ρωσίας, επισημαίνοντας ότι μία από τις πρώτες της κινήσεις ήταν να στοχεύσει τις προμήθειες τροφίμων της Ουκρανίας και ότι, συγκριτικά, είναι «πολύ πιο δύσκολο» να στοχεύσει διάσπαρτα μικρότερα αγροκτήματα από ένα μεγάλο.

Αυτό επιβεβαιώθηκε πρόσφατα από τον Επίτροπο Γεωργίας της ΕΕ Janusz Wojciechowski , ο οποίος πρόσθεσε ότι αυτό δεν αποτελεί ανησυχία μόνο από την άποψη της επισιτιστικής ασφάλειας, αλλά και από την άποψη της περιβαλλοντικής ρύπανσης στις γύρω περιοχές.