Ουκρανική κοινωνία πολιτών και εγκλήματα πολέμου

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα ρωσικά στρατεύματα έχουν διαπράξει μια σειρά από φρικαλεότητες που δικαιολογούν τις νομικές κατηγορίες για εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι διακεκριμένες φωνές στη διεθνή κοινότητα έχουν ήδη ζητήσει να δικαστούν ο ίδιος ο Πούτιν και πιθανώς ορισμένοι από τους συνεργάτες του στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο (ΔΠΠ) στη Χάγη.

Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο στη δημοσιοποίηση και την αρχειοθέτηση αποδεικτικών στοιχείων, ενώ οι ουκρανικές ΜΚΟ όπως είναι η Truth Hounds, που διεξάγουν αποστολές εύρεσης στοιχείων στην ανατολική Ουκρανία από το 2014, εντείνουν τις προσπάθειές τους προς την κατεύθυνση αυτή.

Αυτές οι πρωτοβουλίες είναι ιδιαίτερα σημαντικές, διότι χωρίς ικανή τεκμηρίωση δεν μπορεί να στοιχειοθετηθεί νομική ευθύνη. Οι διεθνείς δίκες για εγκλήματα πολέμου έχουν την ξεχωριστή αξία τους,  γιατί οι ένοχοι πρέπει να τιμωρούνται και τα θύματα έχουν δικαίωμα σε τέτοιες δίκες. Δείχνουν στους επίδοξους δράστες ότι ο κόσμος δεν είναι διατεθειμένος να ανεχθεί την ατιμωρησία. Καταγράφοντας τι ακριβώς συνέβη, χτίζουν επίσης ένα ιστορικό αρχείο από το οποίο μπορεί να αντλεί πληροφόρηση η διεθνής κοινότητα.

Ο τρέχων πόλεμος έχει καταστρέψει εκατομμύρια ζωές και πολλοί άνθρωποι έχουν χάσει όσα με κόπο είχαν αποκτήσει. Το ICC, για όλο το σημαντικό έργο του, δεν μπορεί να αντικαταστήσει ό,τι έχει χαθεί και δεν μπορεί να θεραπεύσει συλλογικά τραύματα σε αυτήν την κλίμακα. Αντίθετα, η διεθνής κοινότητα καλείται να πιέσει προς την κατεύθυνση ενός ευρύτερου φάσματος προσπαθειών. Αυτό θα πρέπει να περιλαμβάνει υλικές αποζημιώσεις  και ειδικές διατάξεις για θύματα βίας λόγω φύλου και εκτοπισθέντες, καθώς και επαρκή ανθρωπιστική βοήθεια και ψυχοκοινωνική υποστήριξη.

Ο ρόλος της κοινωνίας των πολιτών είναι κρίσιμος στο σημείο αυτό και η διεθνής κοινότητα πρέπει να εργαστεί σκληρά για να υποστηρίξει τις προσπάθειες της Ουκρανίας που κινούνται «από τα κάτω προς τα πάνω», ακόμη και όταν ιδρύματα όπως το ΔΠΔ εργάζονται για την επιβολή της δικαιοσύνης από την κορυφή προς τα κάτω. Σε άλλες κοινότητες που έχουν πέσει θύματα ανά τον κόσμο, οι επιζήσαντες έχουν κάνει εξαιρετική δουλειά στην εκταφή ομαδικών τάφων, στο να προσδιορίσουν πού βρίσκονται οι αγνοούμενοι και να διεκδικήσουν αποζημιώσεις. Η δυνατότητα των απλών Ουκρανών να συμμετάσχουν σε αυτού του είδους τις προσπάθειες της κοινωνίας των πολιτών μπορεί τελικά να αποδειχθεί πιο αποτελεσματική από το να παρακολουθούν από μακριά τις ακροαματικές διαδικασίες στη Χάγη.

Προκειμένου λοιπόν να διασφαλιστεί πραγματική δικαιοσύνη για τον ουκρανικό λαό, πρέπει να διευρυνθούν τα όρια της δράσης μας και των πρωτοβουλιών μας. Είναι αναγκαία η συμπερίληψη της κοινωνίας πολιτών και των οργανώσεών της για την δικαστική απονομή δικαιοσύνης και της ηθικής δικαίωσης των θυμάτων του πολέμου που συνεχίζεται ακόμη στο ουκρανικό έδαφος.