Η φιλελεύθερη επάνοδος

Μετά από περισσότερο από μια δεκαετία δημοκρατικής δυσφορίας, η στρατιωτική εισβολή έχει αποδυναμώσει την παγκόσμια θέση της Ρωσίας και έχει δημιουργήσει έναν άνευ προηγουμένου βαθμό ενότητας στον φιλελεύθερο κόσμο, ο οποίος εμφορείται τόσο από ηθική αγανάκτηση όσο και από υπαρξιακές απειλές για την ασφάλεια.

Τι σημαίνουν όμως όλα αυτά για το μέλλον της δημοκρατίας; Οι απειλές για την ασφάλεια και η ηθική αγανάκτηση δεν ενίσχυσαν τη δημοκρατία μετά την 11η Σεπτεμβρίου. Επιπλέον, κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, οι σοβιετικές απειλές για την ασφάλεια συχνά υπονόμευαν τη δημοκρατική ανάπτυξη ενθαρρύνοντας την υποστήριξη στους αντικομμουνιστές δικτάτορες στην Αφρική, την Ασία και τη Λατινική Αμερική. Αξίζει επίσης να τονιστεί ότι η σύγκρουση είναι ακόμη μάλλον περιορισμένη και η στρατιωτική τροχιά του πολέμου θα μπορούσε εύκολα να αλλάξει υπέρ της Ρωσίας.

Ωστόσο, υπάρχουν αρκετοί λόγοι να πιστεύουμε ότι το νέο πλαίσιο θα ενισχύσει τη δημοκρατία στην Ευρώπη.

Πρώτον, ο Ψυχρός Πόλεμος παρακίνησε τις επενδύσεις σε διεθνικούς και υπερεθνικούς φιλελεύθερους θεσμούς, όπως είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία με τη σειρά της έγινε κινητήρια δύναμη για τη διάδοση της δημοκρατίας στην Ισπανία και την Ελλάδα. Η τρέχουσα σύγκρουση είναι παρομοίως πιθανό να ενθαρρύνει την αυξημένη δέσμευση στο ευρωπαϊκό εγχείρημα.

Επιπλέον, σε αντίθεση με την 11η Σεπτεμβρίου, η εισβολή έχει χαράξει έντονες γραμμές μάχης μεταξύ της αυταρχικής Ρωσίας από τη μια πλευρά και μιας κοινότητας δημοκρατικών κρατών που υποστηρίζουν την απειλούμενη δημοκρατία της Ουκρανίας από την άλλη. Η σύγκρουση μπορεί να δυσκολέψει τους Ευρωπαίους ηγέτες να ανεχτούν τον Όρμπαν και άλλους αυταρχικούς στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η εισβολή της Ρωσίας όχι μόνο ενίσχυσε την επίγνωση των κινδύνων που δημιουργούνται από τον εθνικισμό, αλλά τους έχει συνδέσει επίσης με μια ευρύτερη υπαρξιακή απειλή που συνιστά η ρωσική αυτοκρατορία για την ευρωπαϊκή ασφάλεια. Αυτή η απειλή είναι απίθανο να μειωθεί σύντομα. Τα αυξημένα διακυβεύματα θα κάνουν πιο δαπανηρό για πολιτικούς, όπως είναι ο Τραμπ ή ο Όρμπαν, να καταδικάσουν ευγενικά τη διεθνή φιλελεύθερη τάξη πραγμάτων.

Περισσότερα από εξήντα χρόνια, αφότου η φρίκη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ενέπνευσε τη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η εισβολή υπενθύμισε ξανά στον κόσμο το βάναυσο ανθρώπινο κόστος που επιφέρει η απόρριψη των φιλελεύθερων αξιών. Η δημοκρατία δεν είναι απλώς ένα αφηρημένο αγαθό, αλλά έχει σημαντικές επιδράσεις στην καθημερινή ανθρώπινη ευημερία. Αν και ο μεγαλύτερος πλουραλισμός μπορεί να μην δημιουργεί πάντοτε μεγαλύτερη οικονομική ανάπτυξη ή να οδηγεί υποχρεωτικά στη μείωση των επιπέδων διαφθοράς, τούτο δεν σημαίνει ότι δεν  επιτρέπει στις κοινωνίες να αποφύγουν το είδος της βάρβαρης βίας που βλέπουμε να εκτυλίσσεται σήμερα στην Ουκρανία.

Η σύγκρουση μπορεί επίσης να διευκολύνει την φιλελεύθερη ανάπτυξη, κατακερματίζοντας την άτυπη αυταρχική διεθνή και υπονομεύοντας δραστικά την επεκτατικότητα της ρωσικής πορείας. Ακόμα κι αν η Ρωσία πετύχει μια στρατιωτική νίκη στην Ουκρανία, η χώρα είναι πιθανόν να έχει πολύ λιγότερους πόρους για να προβάλει την επιρροή της στο εξωτερικό. Ο Πουτινισμός δεν θα θεωρηθεί ως βιώσιμο μοντέλο ούτε για την οικοδόμηση μιας ευημερούσας κοινωνίας, αλλά ούτε και για τη δημιουργία σταθερής απολυταρχίας. Ανεξάρτητα από το τι επιφυλάσσει το μέλλον, αυτή η άδικη και απρόκλητη εισβολή ήταν καταστροφική για την Ουκρανία και τον λαό της. Υπάρχει ωστόσο πιθανότητα το παγκόσμιο φιλελεύθερο σχέδιο να βγει από αυτό το ομιχλώδες πολεμικό τοπίο πιο δυνατό και πιο αναζωογονημένο σε σχέση με το παρελθόν.