Ποια ελευθερία έκφρασης στο Διαδίκτυο;

Η πρόσφατη αγορά του Twitter έναντι 44 δισεκατομμυρίων δολαρίων ήρθε να ανακινήσει το κεφαλαιώδες ζήτημα της ελευθερίας της έκφρασης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και, συνολικότερα, στο Διαδίκτυο. Ο Μασκ τοποθετήθηκε επ’ αυτού υποστηρίζοντας ότι «η  ελευθερία της έκφρασης είναι το θεμέλιο μιας λειτουργικής δημοκρατίας και το Twitter είναι η ψηφιακή δημόσια πλατεία όπου η συζήτηση είναι ζωτικής σημασίας για ζητήματα σχετικά με το μέλλον της ανθρωπότητας».

Η τοποθέτηση αυτή του Μασκ είναι μια τοποθέτηση επί της αρχής. Στην πραγματικότητα, δεν μοιραζόμαστε όλοι την ίδια αντίληψη για την ελευθερία της έκφρασης και την εποπτεία της στο Διαδίκτυο.  Το 2016, το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ αναγνώρισε την ελευθερία της έκφρασης στο Διαδίκτυο, αλλά τόνισε αυτή δεν είναι απεριόριστη, ότι πρέπει να υπόκειται σε όρια.

Διακρίνονται δύο βασικά ρυθμιστικά μοντέλα, υποδείγματα ρύθμισης.

Πρώτον, κράτη που δεν έχουν υιοθετήσει νομοθετικό ή ρυθμιστικό καθεστώς που να καθορίζει τις προϋποθέσεις και τις διαδικασίες που πρέπει να τηρούν όσοι ασκούν τον αποκλεισμό, το φιλτράρισμα ή την αφαίρεση περιεχομένου στο διαδίκτυο. Ελλείψει στοχευμένου νομικού πλαισίου, αυτές οι χώρες βασίζονται ουσιαστικά σε ένα προϋπάρχον γενικό νομικό πλαίσιο, όχι ειδικά για το Διαδίκτυο, το οποίο γενικά συνίσταται σε έναν περιορισμένης έκτασης αποκλεισμό ή αφαίρεση παράνομου περιεχομένου στο διαδίκτυο.

Δεύτερον, σε άλλες πολιτείες, ο νομοθέτης παρενέβη για να θέσει σε εφαρμογή ένα νομικό πλαίσιο που στοχεύει στη ρύθμιση του Διαδικτύου και άλλων ψηφιακών μέσων, συμπεριλαμβανομένου του αποκλεισμού, του φιλτραρίσματος και της αφαίρεσης διαδικτυακού περιεχομένου. Η Φινλανδία, η Γαλλία, η Ουγγαρία, η Πορτογαλία, η Ρωσική Ομοσπονδία, η Ισπανία και η Τουρκία είναι παραδείγματα χωρών που επέλεξαν αυτού του τύπου τη ρυθμιστική προσέγγιση.

Το δικαίωμα στην ελευθερία της έκφρασης βασίζεται στην πεποίθηση ότι η ελεύθερη ροή ιδεών και εικόνων είναι ο καλύτερος δρόμος προς την αλήθεια, την προσωπική ολοκλήρωση και την ειρηνική συνύπαρξη σε μια ετερογενή κοινωνία που αποτελείται από ανθρώπους με αποκλίνουσες ή και αντιθετικές πεποιθήσεις. Αν δεν ένα κείμενο ή μια εικόνα δεν είναι της αρεσκείας μας, είμαστε ελεύθεροι να αντιταχθούμε ή απλά να απομακρυνθούμε από αυτήν.

Η έννοια της ελευθερίας της έκφρασης αποτελεί σημαντικό εμπόδιο για την τυποποίηση της νομοθεσίας σχετικά με τα σχόλια που γίνονται στα κοινωνικά δίκτυα. Εκτός από την ελευθερία της έκφρασης, υπάρχουν πολλά παραδείγματα: δικαιώματα εικόνας, προστασία δεδομένων, περίοδοι παραγραφής, τεκμήρια ή ευθύνη του παρόχου πρόσβασης κ.λπ.

Αυτό που είναι κοινό σε όλες τις χώρες είναι ότι οι κοινωνικοί φορείς εκφράζουν τον φόβο ότι ορισμένες μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας έχουν επιδοθεί σε αντιανταγωνιστικές πρακτικές, καταχρώμενες τη δεσπόζουσα θέση τους, για να προωθήσουν τη χρήση των δικών τους υπηρεσιών εις βάρος δυνητικών ανταγωνιστών.

Το νομοθετικό πλαίσιο στον τομέα των Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνίας αποδεικνύεται λεπτό, διότι περιλαμβάνει την αντιμετώπιση τεχνικών προβλημάτων, τα οποία είναι δύσκολο να κατανοηθούν πλήρως και πίσω από τα οποία κρύβονται σημαντικά οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα που συνδέονται με την κοινωνία της πληροφορίας. Οι αλλαγές στη σχετική νομοθεσία δημιουργούν τόσο νέες ευελιξίες όσο και αυξημένους κινδύνους κατάχρησης.