Ουκρανία: Το ποτάμι που κρίνει την έκβαση του πολέμου

Ο πόλεμος στην Ουκρανία να συνεχίζεται με τις δύο πλευρές να αντιμετωπίζουν διαφόρων ειδών εμπόδια.. Οι δυνάμεις της Ρωσίας εξακολουθούν να απέχουν από τους ελάχιστους στόχους που  σε πολλές περιοχές οι γραμμές οριοθέτησης μοιάζουν να παραμένουν σταθερές. Όμως έπειτα από εβδομάδες σκληρών βομβαρδισμών, οι γραμμές άμυνας της Ουκρανίας στα ανατολικά έχουν δεχθεί επίσης σημαντικά πλήγματα.

Ουσιαστικά, αναφέρει το CNN, έχουν αρχίσει να διαμορφώνονται δυο πεδία μάχης. Οι Ρώσοι αυξάνουν τις δυνάμεις τους προσπαθώντας να καταλάβουν τις περιφέρειες του Ντονέτσκ και του Λουχάνσκ. Πλέον, οι Ουκρανοί προσπαθούν ταυτόχρονα να τους σταματήσουν και να τους αποκόψουν. Πρόκειται για μια τρισδιάστατη σκακιέρα στρατιωτικών υπολογισμών. Και τα φυσικά όρια που σχηματίζονται από ένα ποτάμι στην ανατολική Ουκρανία, ήδη έχουν αρχίσει να επηρεάζουν την πρόοδο και των δυο πλευρών.

Περιορισμένες οι εκτάσεις των ρωσικών δυνάμεων

Ρωσικές δυνάμεις έχουν καταλάβει εκτάσεις – αν και περιορισμένες. Πολλά από τα κέρδη τους, ιδίως στα νότια, προέκυψαν τις πρώτες ημέρες μετά την εισβολή, και στη συνέχεια επιχείρησαν να τα παγιώσουν. Στο επίκεντρο της σύγκρουσης – τη βιομηχανική ζώνης του Λουχάνσκ – έχουν καταφύγει στους μαζικούς βομβαρδισμούς.

Όπως σημείωσε χαρακτηριστικά ένας ουκρανός αξιωματούχος: «Οι Ρώσοι δεν αλλάζουν τις τακτικές τους. καταστρέφουν πόλεις και μόνο τότε μπαίνουν στην καμένη γη».

Οι περιορισμένες νίκες των Ρώσων

Οι ρωσικές χερσαίες δυνάμεις, προς το παρόν, δεν παίρνουν παρά ελάχιστα εδάφη, ενώ μη διασταυρωμένες πληροφορίες κάνουν λόγο για έλλειψη πειθαρχίας και χαμηλό ηθικό στο εσωτερικό ορισμένων μονάδων.

Η Ρωσία εξακολουθεί να διατηρεί λιγότερες από 100 τακτικές ομάδες ταγμάτων (BTG) στην Ουκρανία, σύμφωνα με αμερικανούς αξιωματούχους, και άλλες 20 κοντά στα σύνορα. Κάθε BTG διαθέτει περίπου 1.000 στρατιώτες, όμως οι Αμερικανοί εκτιμούν ότι πολλές έχουν αποδεκατιστεί έπειτα από περισσότερους από δυο μήνες μαχών.

Στο Ντονέτσκ και το Λουχάνσκ, τους κεντρικούς στόχους της «ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης» της Ρωσίας, καμία πόλη δεν έχει τεθεί υπό ρωσικό έλεγχο πλην της Μαριούπολης. Αυτό ενδέχεται να αλλάξει μετά από εβδομάδες ανελέητου βομβαρδισμού της βιομηχανικής ζώνης του Λουχάνσκ, σε μια σειρά από πόλεις όπως το Σεβεροντονέτσκ και η Ρουμπίζνιε. Πλέον φαίνεται πως η ουκρανική αντίσταση στη Ρουμπίζνιε ουσιαστικά έχει καμφθεί. Το μόνο που έχει μείνει είναι ένα τοπίο ερειπίων, χωρίς νερό, ρεύμα ή ανθρώπους.

Οι δυνάμεις κατοχής – κυρίως τσετσένοι μαχητές και αντάρτες της αυτοαποκαλούμενης Λαϊκής Δημοκρατίας του Λουχάνσκ – έχουν κληρονομήσει, ουσιαστικά καμένη γη. Όμως ο χαμός της Ρουμπίζνιε καθιστά πιο ευάλωτο το Σεβεροντονέτσκ, μια πόλη όπου πριν την εισβολή ζούσαν 100.000 άνθρωποι και όπου πλέον περίπου 15.000 κρύβονται στα υπόγεια. Και αν η ουκρανική αντίσταση δεν μπορεί να συνεχιστεί στην περιοχή, απαιτούνται νέες αμυντικές γραμμές για να ανακοπεί η προέλαση των Ρώσων προς τη δύση.

Ο ρόλος του Σιβέρσκι Ντονέτς

Ωστόσο, οι ρωσικές επιθετικές δυνάμεις του βορρά σημείωσαν πολύ μικρότερη επιτυχία. Και σε αυτό, τονίζει το CNN, σημαντικό ρόλο έπαιξε ο Σιβέρσκι Ντονέτς. Ο ποταμός πηγάζει στη Ρωσία και κυλά μέσα στην Ουκρανία, δημιουργώντας βάλτους και λιμνούλες και σχίζοντας βράχους από κιμωλία. Με άλλα λόγια, πρόκειται για έναν εφιάλτη για τις στρατιωτικές επιχειρήσεις.

Φαίνεται πως οι Ρώσοι επιχείρησαν και απέτυχαν να δημιουργήσουν αρκετούς πλωτήρες προκειμένου να διασχίζουν το ποτάμι και να περικυκλώσουν τα ουκρανικά στρατεύματα. Δορυφορικές εικόνες που ανέλυσε το CNN δείχνουν ότι τουλάχιστον τρεις γέφυρες καταστράφηκαν αυτή την εβδομάδα και ότι οι Ρώσοι υπέστησαν βαριές απώλειες.

Πιο δυτικά, οι Ρώσοι φαίνονται να έχουν περάσει το ποτάμι. Είναι όμως πολύ νωρίς για να κριθεί αν πρόκειται για μια δυνατότητα που θα έχουν και στο μέλλον και αν έχουν καταφέρει να μεταφέρουν επαρκείς αριθμούς στρατιωτών. Τον προηγούμενο μήνα, μετά την κατάληψη της Ιζιούμ, πέτυχαν μόνο περιορισμένη πρόοδο, παρά την ταλαιπωρία των Ουκρανών. Και ο στρατηγικός τους στόχος, το Σλοβιάνσκ, είναι καλά οχυρωμένος.

Γραμμές ανεφοδιασμού

Για να υποστηρίξουν μια επίθεση σε αυτή την περιοχή, οι Ρώσοι χρειάζονται προμήθειες, οι οποίες θα έρχονται από την άλλη πλευρά των συνόρων. Η γραμμή εφοδιασμού περνά από το Μπελγκορόντ στον ουκρανικό σιδηροδρομικό κόμβο του Κουπιάνσκ και από εκεί κινείται νότια.

Οι ουκρανικές δυνάμεις φαίνονται αποφασισμένες να δημιουργήσουν εμπόδια στη γραμμή ανεφοδιασμού, και έχουν σημειώσει πρόοδο, ανακαταλαμβάνοντας περιοχές στα βόρεια και τα ανατολικά του Χαρκόβου. Στην πρώτη περίπτωση, κατάφεραν να μειώσουν τις ρωσικές επιθέσεις στην ίδια την πόλη. Και σε ορισμένες περιοχές, οι ουκρανικές μονάδες πλέον βλέπουν τα ρωσικά σύνορα και είναι σε θέση να εξαπολύουν επιθέσεις στις γραμμές ανεφοδιασμού των Ρώσων.

Βίντεο στο οποίο το CNN εφάρμοσε τεχνολογίες γεωεντοπισμού, δείχνει ότι αρκετά από τα πλέον προηγμένα ρωσικά τανκς T90M έχουν καταστραφεί, όταν οι ουκρανικές μονάδες προήλασαν ανατολικά, προς τον Σιβέρσκι Ντονέτς. Τώρα ελέγχουν την πόλη Σταρίι Σαλτίβ, σύμφωνα με αποστολή του CNN που βρέθηκε την Πέμπτη στην ερειπωμένη πόλη.

Για άλλη μια φορά, το ποτάμι λειτουργεί ως φυσικό εμπόδιο. Και σε αυτή την περιοχή ίσως σημάνει το τέλος των ουκρανικών νικών. Όμως η αντεπίθεση των Ουκρανών έχει ήδη αναγκάσει ορισμένες ρωσικές μονάδες σε υποχώρηση, με στόχο την προστασία του δυτικού τους μετώπου, ενώ έχει αποκλείσει έως και 20 BTG στο Μπέλγκοροντ.

Ο Μικ Ράιαν, πρώην αμερικανός υποστράτηγος, σημειώνει ότι οι Ουκρανοί «έχουν φέρει τους ρώσους διοικητές σε μια κατάσταση “μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα” καθώς σταδιακά αποδυναμώνουν τις μονάδες τους στα ανατολικά».

Όμως ο Ράιαν δεν περιμένει πιο φιλόδοξες ουκρανικές επιθέσεις, καθώς κάτι τέτοιο θα περιόριζε κι άλλο τους ήδη ανεπαρκείς πόρους τους. «Οι Ουκρανοί κατά πάσα πιθανότητα θα συνεχίσουν να “μασουλάνε” διαρκώς τις δυνάμεις των Ρώσων, ανακαταλαμβάνοντας εκτάσεις, αντί να εξαπολύσουν μια ολομέτωπη επίθεση», έγραψε στο Twitter.

Ένας άλλος πόλεμος στο Νότο

Η εικόνα δεν είναι εξίσου δυναμική στον ουκρανικό νότο, όπου οι γραμμές οριοθέτησης έχουν παραμείνει σχετικά σταθερές. Οι Ρώσοι εξακολουθούν να ελέγχουν μια ευμεγέθη ζώνη καλλιεργήσιμων εκτάσεων στις περιοχές της Χερσώνας και της Ζαπορίζια, όμως οι προσπάθειές τους να κινηθούν περαιτέρω προς τον βορρά υπήρξαν σποραδικές. Για παράδειγμα, στη Χερσώνα, οι κοινωνικές αναταραχές έχουν περιοριστεί – εν μέρει επειδή εκτιμάται ότι το 45% του ντόπιου πληθυσμού έχει εγκαταλείψει την περιοχή.

Οι Ρώσοι εξακολουθούν να εξαπολύουν πυραυλικές επιθέσεις στην Οδησσό και σε άλλες παράκτιες περιοχές, με μόνο στόχο να τρομοκρατήσουν τους αμάχους και χωρίς ιδιαίτερο «επιχειρησιακό σχεδιασμό», σύμφωνα με το CNN. Κάθε προσπάθεια επίθεσης στην πόλη, χερσαία ή θαλάσσια, μοιάζει απίθανη, ιδίως δεδομένης και της βύθισης του Moskva. Πληροφορίες των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών αναφέρουν ότι είναι απίθανο οι ρωσικές δυνάμεις να επιχειρήσουν να καταλάβουν το σύνολο των ουκρανικών ακτών. Κάτι τέτοιο θα απαιτούσε κατά πάσα πιθανότητα πλήρη επιστράτευση στη Ρωσία, κάτι που μέχρι στιγμής ο Πούτιν φαίνεται να αποφεύγει.

Αντ’ αυτού, οι Ρώσοι φαίνονται να επιθυμούν την παγίωση του ελέγχου τους σε έναν χερσαίο διάδρομο που κινείται από τα σύνορά τους μέχρι την Κριμαία, ενώ προσπαθούν να εντάξουν τη Χερσώνα στον «ρωσικό κόσμο», προσφέροντας ρωσικά διαβατήρια, ρούβλια και μια κυβέρνηση-μαριονέτα. Όμως οι αξιωματούχοι τους στην περιοχή διοικούν περιοχές που βρίσκονται σε άθλια κατάσταση, με τις υποδομές και το σύστημα υγείας να έχουν δεχθεί τεράστια πλήγματα. Και υπάρχουν αρκετά στοιχεία ότι μονάδες των Ρώσων κλέβουν ό,τι βρουν στην περιοχή, από τρακτέρ μέχρι εκθέματα μουσείων. Και μέχρι στιγμής, δεν έχει υπάρξει κάποια σοβαρή προσπάθεια διακυβέρνησης.

Πόλεμος φθοράς

Ελάχιστοι περιμένουν ότι οποιαδήποτε πλευρά θα καταφέρει στην άλλη κάποιο αποφασιστικό χτύπημα μέσα στους ερχόμενους μήνες. Πιο πιθανός μοιάζει ένας πόλεμος φθοράς, καθώς τα όπλα που φτάνουν στην Ουκρανία από τις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους αλλάζουν τις ισορροπίες στο πεδίο της μάχης. Τα πρώτα αμερικανικά οβιδοβόλα έχουν ήδη φτάσει στην πρώτη γραμμή.

Η διευθύντρια των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών, Αβρίλ Χέινς, δήλωσε αυτή την εβδομάδα ότι «καθώς τόσο η Ρωσία όσο και η Ουκρανία πιστεύουν ότι μπορούν να συνεχίσουν να σημειώνουν στρατιωτική πρόοδο, δεν βλέπουμε κάποιο πιθανό διαπραγματευτικό μονοπάτι, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα».

«Ο αβέβαιος χαρακτήρας της μάχης, που μετατρέπεται σε έναν πόλεμο φθοράς, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι οι φιλοδοξίες του Πούτιν δεν συνάδουν με τις τρέχουσες συμβατικές στρατιωτικές δυνατότητες, πιθανώς σημαίνει ότι μέσα στους επόμενους μήνες ο πόλεμος θα μπορούσε να κινηθεί προς μια πιο απρόβλεπτη πορεία και πιθανώς κλιμάκωση».

Ο μεγαλύτερος κίνδυνος

Ίσως ο μεγαλύτερος κίνδυνος για την Ουκρανία να είναι ότι ένας τέτοιος πόλεμος – ουσιαστικά στα ίδια μέτωπα όπως έχουν διαμορφωθεί μέχρι σήμερα – θα μπορούσε να είναι βιώσιμος, αν και σκληρός, για τη Ρωσία. Ωστόσο, θα διέλυε την ουκρανική οικονομία, που ήδη εκτιμάται ότι θα χάσει το 45% του ΑΕΠ της για φέτος, σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα.

Στη συνέχεια, ο Πούτιν θα μπορούσε να κάνει υπομονή, μέχρι να έχει την ευκαιρία να κόψει άλλο ένα κομμάτι από τη χώρα που κατά τη γνώμη του δεν θα έπρεπε καν να υπάρχει.

Κι έπειτα υπάρχει άλλος ένας κίνδυνος – ακόμη κι αν δεν είναι ακόμη προφανής: ότι η αίσθηση της Δύσης ότι πρέπει να προσφέρει άμεσα υποστήριξη στην Ουκρανία, με τη μορφή χρημάτων και εξοπλισμού, ενδέχεται να αρχίσει να υποχωρεί αν ο πόλεμος περάσει σε φάση στασιμότητας, όπως συνέβη, για παράδειγμα, στη Συρία.

Όμως, καταλήγει το CNN, μέχρι τώρα η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία δεν κινήθηκε βάσει των προσδοκιών. Πλησιάζει η στιγμή που κρίσιμες αποφάσεις και λάθη, τόσο από τη μία όσο και από την άλλη πλευρά, θα κρίνουν την τελική έκβαση.

Το αμερικανικό μέσο κλείνει την ανάλυσή του με μια φράση του Σιν Τζου: «Η ευκαιρία να προστατεύσουμε τον εαυτό μας από την ήττα είναι στα χέρια μας, όμως η ευκαιρία να νικήσουμε τον εχθρό προσφέρεται από τον ίδιο τον εχθρό».