Ο Φουκουγιάμα για τον σημερινό Φιλελευθερισμό

Ο Φράνσις Φουκουγιάμα, πολιτικός επιστήμονας – διεθνολόγος, ειδικευμένος κυρίως στην πολιτική θεωρία και διάσημος φιλελεύθερος θεωρητικός, είναι παγκοσμίως γνωστός για τη μελέτη «Το τέλος της Ιστορίας και ο τελευταίος άνθρωπος». Εδώ και αρκετό καιρό, επικεντρώνει το ερευνητικό και συγγραφικό ενδιαφέρον του σε ζητήματα που αντιμετωπίζουν φιλελεύθερες δημοκρατίες και οικονομίες της ελεύθερης αγοράς.

Ο Φουκουγιάμα σπεύδει να επισημάνει πώς οι περισσότεροι άνθρωποι που ισχυρίζονται ότι η θεωρία του είναι εσφαλμένη έχουν παρερμηνεύσει την αρχική υπόθεση. Ο Φουκουγιάμα δεν οραματίστηκε το τέλος της ιστορίας ως ένα ουτοπικό κράτος ούτε προέβλεψε ότι «όλος ο κόσμος θα γίνει δημοκρατικός» με μια «ευθεία, γραμμική κίνηση προς αυτή την κατεύθυνση». Δεν πρότεινε επίσης ότι «δεν θα συμβεί τίποτα από εδώ και πέρα». Πράγματι, ο Φουκουγιάμα έχει από καιρό υποστηρίξει ότι τα γεγονότα – ένας άλλος τρόπος για να πούμε περισσότερη ιστορία – θα συνεχίσουν να λαμβάνουν χώρα.

Ωστόσο, στα 69 του χρόνια, ο Φουκουγιάμα είναι πρόθυμος να παραδεχτεί τα λάθη που, όπως κάθε άνθρωπος, έχει διαπράξει. Δήλωσε ότι, όταν έγραψε τη διάσημη μελέτη του, ίσως δεν εκτίμησε πλήρως την έννοια της «πολιτικής παρακμής: την ιδέα ότι μόλις γίνεις μια σύγχρονη δημοκρατία, θα μπορούσες να κάνεις και βήματα προς τα πίσω». Είναι ένα θέμα με το οποίο παλεύει στο τελευταίο του βιβλίο, «ο Φιλελευθερισμός και οι δυσαρέσκειες του».

Ο Φουκουγιάμα διερευνά τους τρόπους με τους οποίους τόσο η αριστερά όσο και η δεξιά έχουν εργαστεί για να υπονομεύσουν τον φιλελευθερισμό (η δεξιά υιοθετώντας τις αρχές της ελεύθερης αγοράς, που διεύρυναν την οικονομική ανισότητα· η αριστερά δίνοντας προτεραιότητα στις πολιτικές ταυτότητας έναντι της ατομικής αυτονομίας). Ενώ το βιβλίο γράφτηκε πριν από την εισβολή του Βλαντιμίρ Πούτιν στην Ουκρανία, ο πόλεμος δεν ακυρώνει τα επιχειρήματά του. Αντίθετα, εξηγεί πως ο αγώνας για τη διατήρηση του φιλελευθερισμού είναι κάτι περισσότερο από μια μάχη μεταξύ απολυταρχιών και δημοκρατιών.

Αυτό είναι κάτι που ο Φουκουγιάμα, ως Αμερικανός, παρατηρεί στενά τα τελευταία χρόνια. Συγκεκριμένα, παρακολούθησε με ανησυχία τις διαφορές μεταξύ της δεξιάς και της αριστεράς να βαθαίνουν καθ’ όλη τη διάρκεια της προεδρίας του Ντόναλντ Τραμπ και κατά τη διάρκεια των επακόλουθών της. «Δεν έχω δει ποτέ την κατάσταση τόσο σοβαρή, πραγματικά, από τον Αμερικανικό Εμφύλιο Πόλεμο», είπε σχετικά με την τρέχουσα πολιτική πόλωση των ΗΠΑ.

«Υπάρχει μια σημαντική πιθανότητα να βρεθούμε σε μια μεγάλη συνταγματική κρίση τη στιγμή των επόμενων προεδρικών εκλογών». Αν και τόνισε ότι πολλά είναι πιθανό να αλλάξουν πριν από τον διαγωνισμό του 2024, ο Φουκουγιάμα αγωνίζεται να φανταστεί πώς ο Τραμπ θα μπορούσε να κερδίσει ξανά τον Λευκό Οίκο μετά την εισβολή του Πούτιν. «Ο Τραμπ είναι πραγματικά σε ασυμφωνία με το μεγαλύτερο μέρος του κόμματός του», υποστήριξε ο Φουκουγιάμα στον δημόσιο θαυμασμό του για τον ηγέτη της Ρωσίας. «Απλώς δεν βλέπω πώς αυτό δεν πρόκειται να τον βλάψει».