Ελευθερία έκφρασης, social media και ο Περ Μανάν

Από την εμφάνισή της, η ελευθερία της έκφρασης στόχευε στο να αμφισβητήσει την άσκηση της πολιτικής εξουσίας, ανεξάρτητα από το εκάστοτε ισχύον καθεστώς. Την ελευθερία αυτή την υπερασπίστηκαν πρωταρχικά οι φιλελεύθεροι του δέκατου ένατου αιώνα, προκειμένου αυτή να αποτελέσει τη βάση για ένα νομικό πλαίσιο, όπου ο λόγος δεν θα ήταν πλέον αντικείμενο αυθαίρετων παραβιάσεων. ελευθερία υπερασπίστηκε, ιδιαίτερα από τους φιλελεύθερους του 19ου αιώνα, για να προσφέρει ένα νομικό πλαίσιο όπου ο λόγος δεν θα αποτελεί πλέον αντικείμενο παραβιάσεων..

Ωστόσο, εάν τα πρόσωπα χρειάζονται αυτό το πλαίσιο, είναι επειδή ακόμη και μέσα στο πλαίσιο μιας δημοκρατικής διακυβέρνησης, η ελευθερία της σκέψης και της έκφρασης μπορεί να απειληθεί ανά πάσα στιγμή. Είναι λοιπόν λάθος να συνδέουμε την ελευθερία του λόγου με τη δημοκρατία. Και σήμερα, αυτό ισχύει ακόμη περισσότερο όταν παρατηρούμε ότι στον χώρο των μέσων ενημέρωσης κυριαρχεί η γνώμη και όχι πλέον η πληροφορία.

Πρόκειται για ένα φαινόμενο που έχει αυξηθεί τα τελευταία δέκα χρόνια με την εμφάνιση των ποικίλων μέσων κοινωνικής δικτύωσης, όπου ο λόγος δεν αμφισβητείται αλλά μάλλον ιδεολογοποιείται ή, ακριβέστερα, επιβαρύνεται με περιττά ιδεολογικές φορτίσεις. Ο καθένας πηγαίνει εκεί με την αλήθεια του ή την υποτιθέμενη τεχνογνωσία του, χωρίς να ενδιαφέρεται πραγματικά μήπως μπει σε μια συζήτηση με άλλους χρήστες. Ο τόνος γίνεται συχνά επιθετικός και οι επιθέσεις εναντίον προσώπων, που λαμβάνουν συχνά τη μορφή δολοφονίας χαρακτήρα, προέρχονται από πολλές πλευρές.

Οι ηθικές απαξιώσεις συνομιλητών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αποτελούν εκδηλώσεις της ελευθερίας έκφρασης; Η απάντηση είναι προδήλως αρνητική. Οι διαδικτυακές πλατφόρμες μαρτυρούν ένα είδος αυτοδικίας, που παγιδεύει τους χρήστες στις προκαταλήψεις και στα στεροτυπικά σχήματά τους και η οποία ενισχύει περαιτέρω την ανάγκη διατήρησης της ελευθερίας της έκφρασης ως θεσμικού μοχλού για την αντιμετώπιση αυτής της φανατικής και, ενίοτε, προσβλητικής και απαξιωτικής φλυαρίας.

Ας γίνει κατανοητό ότι ο διάλογος δεν σημαίνει υποχρεωτικά αμφισβήτηση. Χρειάζεται χρόνο για να εξετάσει τι σκέφτεται και τι λέει ο άλλος. Κι αυτή η προσπάθεια δεν οδηγεί απαραιτήτως σε αλλαγή πεποίθησης, αλλά τουλάχιστον έχει την αξία του εμπλουτισμού της σκέψης μας.

Η ελευθερία της έκφρασης βρίσκει, λοιπόν, νέες οδούς έκφρασης και πραγμάτωσης στους διαδικτυακούς μας χρόνους. Την ίδια στιγμή, η χρήση της προϋποθέτει και πειθαρχίες, θυμίζοντας τη σχετική προειδοποίηση ενός διαπρεπούς ιστορικού και θεωρητικού φιλελευθερισμού, του Πιερ Μανάν, ο οποίος κάνει ανοιχτά λόγο για μια «συνετή χρήση της ελευθερίας από τους πολίτες».