OHE: Τα 100 εκατομμύρια έφτασαν οι εκτοπισμένοι – «Ας μην ξεχνάμε ποτέ την κοινή μας ανθρωπότητα»

Η προστασία των προσφύγων είναι μια ευθύνη που μοιραζόμαστε όλοι, τονίζει σε μήνυμά του για τη σημερινή Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων, ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες. «Στην Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων, αναλογιζόμαστε το θάρρος και την αντοχή όσων διαφεύγουν από τον πόλεμο, τη βία και τις διώξεις και αναγνωρίζουμε τη συμπόνια εκείνων που τους καλωσορίζουν» επισημαίνει στην αρχή του μηνύματος του ο Αντόνιο Γκουτέρες.

Αναδεικνύοντας τη διάσταση του ζητήματος, ο Γενικός Γραμματέας παρατηρεί ότι σήμερα ο παγκόσμιος πληθυσμός των προσφύγων βρίσκεται σε πρωτοφανή υψηλά επίπεδα. «Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει προκαλέσει τον μεγαλύτερο και ταχύτερο εκτοπισμό στην Ευρώπη μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Μαζί με τις γυναίκες, τα παιδιά και τους άνδρες που διαφεύγουν από τις συγκρούσεις σε άλλα μέρη του κόσμου, ο συνολικός αριθμός των εκτοπισμένων ανθρώπων έχει φτάσει τα 100 εκατομμύρια» αναφέρει ειδικότερα.

Κατά τον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ, η φετινή Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων επιβεβαιώνει ένα θεμελιώδες δόγμα της κοινής μας ανθρωπότητας: Ο καθένας έχει το δικαίωμα να αναζητά την ασφάλεια – όποιος και αν είναι, από όπου και αν προέρχεται και όποτε αναγκάζεται να διαφύγει. «Το διεθνές δίκαιο είναι σαφές: Το δικαίωμα ασύλου αποτελεί θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα. Οι άνθρωποι που διαφεύγουν από τη βία ή τις διώξεις πρέπει να μπορούν να διασχίσουν τα σύνορα με ασφάλεια. Δεν πρέπει να αντιμετωπίζουν διακρίσεις στα σύνορα ή να στερούνται άδικα το καθεστώς ή το άσυλο του πρόσφυγα λόγω της φυλής, της θρησκείας, του φύλου ή της χώρας καταγωγής τους. Δεν μπορούν να αναγκαστούν να επιστρέψουν εάν κινδυνεύει η ζωή ή η ελευθερία τους. Όπως κάθε άνθρωπος, πρέπει να αντιμετωπίζονται με σεβασμό» προσθέτει.

Παράλληλα, προτάσσει πως η ασφάλεια είναι μόνο το πρώτο βήμα, καθώς μόλις βγουν από τον κίνδυνο, οι πρόσφυγες χρειάζονται ευκαιρίες. «Ευκαιρίες για να θεραπευτούν, να μάθουν, να εργαστούν και να προκόψουν. Ευκαιρίες να επιστρέψουν στην πατρίδα τους, αν το επιθυμούν, ή να ξαναχτίσουν τη ζωή τους αλλού, με ασφάλεια και αξιοπρέπεια», όπως αναφέρει.

Περαιτέρω, ο Αντόνιο Γκουτέρες αναδεικνύει ότι σε ολόκληρο τον κόσμο, οι πρόσφυγες έχουν φέρει νέα ζωή, ευημερία και πλούσια πολιτιστική πολυμορφία στις χώρες υποδοχής τους και υπογραμμίζει πως η προστασία των προσφύγων είναι μια ευθύνη που όλοι μοιραζόμαστε. Σε αυτό το πλαίσιο, απηύθυνε έκκληση «να δεσμευτούμε για να κάνουμε περισσότερα για τους πρόσφυγες παντού – και για τις χώρες που τους φιλοξενούν, ενώ οι ίδιες αντιμετωπίζουν μια σειρά προκλήσεων», να «σταθούμε ενωμένοι με αλληλεγγύη», να «υπερασπιστούμε την ακεραιότητα του καθεστώτος διεθνούς προστασίας» και «ας μην ξεχνάμε ποτέ την κοινή μας ανθρωπότητα».

Σε δηλώσεις της στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Αντιπρόσωπος του Ύπατου Αρμοστή του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στην Ελλάδα, Μαρία Κλάρα Μάρτιν, κάνει λόγο για ένα «συγκλονιστικό ορόσημο». Όπως λέει, «πέρυσι τον Ιούνιο, η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες είχε κάνει μια λυπηρή πρόβλεψη, ότι ήταν απλά θέμα χρόνου ο αριθμός των βίαια εκτοπισμένων στον κόσμο να ξεπεράσει τα 100 εκατομμύρια. Δυστυχώς, αυτή η στιγμή έφτασε». Την ίδια ώρα, εξηγεί η κ. Μάρτιν, «ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει δείξει ότι η διεθνής αλληλεγγύη και ο επιμερισμός της ευθύνης μπορούν να επιτευχθούν, όταν υπάρχει συνεργασία μεταξύ κρατών και κοινοτήτων. Αυτό που χρειαζόμαστε τώρα είναι να δούμε μια παρόμοια ανταπόκριση για όλους τους πρόσφυγες, ανεξάρτητα από το πού βρίσκονται και από πού προέρχονται».

Η Μαρία Κλάρα Μάρτιν υπογραμμίζει ότι οι λύσεις βρίσκονται στη σφαίρα της πολιτικής και χρειάζεται να γίνουν πολλά περισσότερα «για την εξεύρεση λύσεων, για την επίλυση των συγκρούσεων αλλά και για την αντιμετώπιση των γενεσιουργών αιτιών που αναγκάζουν τους ανθρώπους να εγκαταλείπουν τις εστίες τους». Μέχρι να φτάσει αυτή η στιγμή, προσθέτει η ίδια, «όσοι εγκαταλείπουν τις πατρίδες τους για να σώσουν τη ζωή τους πρέπει να μπορούν να αναζητήσουν άσυλο. Πρόκειται για ένα οικουμενικό ανθρώπινο δικαίωμα – και δεν εξαρτάται από ποια χώρα ή σε ποια χώρα διαφεύγει κάποιος». Σχετικά με τα δεδομένα του 2021, στα οποία εστιάζει η έκθεση, επισημαίνεται ότι ο αριθμός των προσφύγων αυξήθηκε σε 27,1 εκατομμύρια, ενώ ο αριθμός των αιτούντων άσυλο έφτασε τα 4,6 εκατομμύρια, σημειώνοντας αύξηση 11%. Επίσης, την περασμένη χρονιά αυξήθηκε για 15η συνεχή χρονιά ο αριθμός των ανθρώπων που εκτοπίστηκαν στο εσωτερικό της χώρας τους εξαιτίας των συγκρούσεων φτάνοντας τα 53,2 εκατομμύρια.

Από τους πρόσφυγες που εκτοπίστηκαν σε άλλες χώρες, το 83% φιλοξενείται σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, ενώ το 72% διαμένει σε χώρες που συνορεύουν με τις χώρες καταγωγής τους. Περισσότερα από τα δύο τρίτα προέρχονται από πέντε μόλις χώρες: τη Συρία, τη Βενεζουέλα, το Αφγανιστάν, το Νότιο Σουδάν και τη Μυανμάρ. Τον μεγαλύτερο αριθμό προσφύγων παγκοσμίως φιλοξενεί η Τουρκία με σχεδόν 3,8 εκατομμύρια πρόσφυγες, ενώ ακολουθούν η Ουγκάντα (1,5 εκατομμύρια), το Πακιστάν (1,5 εκατομμύρια) και η Γερμανία (1,3 εκατομμύρια). Η Κολομβία φιλοξένησε 1,8 εκατομμύρια Βενεζουελάνους που εκτοπίστηκαν εκτός της χώρας τους. Ο Λίβανος φιλοξενεί τον μεγαλύτερο αριθμό προσφύγων κατά κεφαλήν (έναν στους οκτώ), ενώ ακολουθούν η Ιορδανία (έναν στους 14) και η Τουρκία (έναν στους 23).

Το 2021 υπεβλήθησαν 1,4 εκατομμύρια νέα αιτήματα για άσυλο. Οι ΗΠΑ ήταν ο μεγαλύτερος αποδέκτης παγκοσμίως νέων ατομικών αιτημάτων (188.900), ενώ ακολούθησαν η Γερμανία (148.200), το Μεξικό (132.700), η Κόστα Ρίκα (108.500) και η Γαλλία (90.200). Ο αριθμός των αιτούντων άσυλο που ανέμεναν για μια απόφαση στο τέλος του 2021 ανερχόταν σε 4,6 εκατομμύρια, αριθμός ελαφρώς αυξημένος σε σχέση με το 2020 (4,2 εκατομμύρια). Πάντως γίνεται ειδική μνεία σε χώρες που κατάφεραν μια αξιοσημείωτη μείωση των εκκρεμών αιτήσεων ασύλου, μεταξύ αυτών και η Ελλάδα, όπου η μείωση το 2021 σε σχέση με το 2020 ανήλθε στο 40%.

Όπως σημειώνεται στην έκθεση, η ταχύτητα και ο όγκος του εκτοπισμού υπερβαίνει τις διαθέσιμες λύσεις για τους εκτοπισμένους, όπως η επιστροφή, η επανεγκατάσταση ή η ένταξη στην κοινωνία υποδοχής. Οι εκτοπισμένοι έρχονται συχνά αντιμέτωποι με επισιτιστική κρίση. Υπολογίζεται ότι το 82% των εκτοπισμένων εσωτερικά και το 67% των προσφύγων και αιτούντων άσυλο προήλθαν το 2021 από χώρες με επισιτιστική κρίση. Την ίδια ώρα στο Αφγανιστάν το 55% του πληθυσμού δεν έχει φαγητό σε καθημερινή βάση. Επιπλέον, στην έκθεση αναδεικνύεται η ανισότητα στη διανομή των εμβολίων κατά του κορονοϊού. Τον Μάρτιο του 2022 μόλις το 1% των δόσεων παγκοσμίως δόθηκαν σε χώρες χαμηλού εισοδήματος και αυτό σημαίνει ότι 2,8 δισεκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο περιμένουν ακόμα να κάνουν την πρώτη δόση του εμβολίου. Ως θετικό καταγράφεται πάντως το γεγονός ότι ο αριθμός των επιστροφών προσφύγων και εσωτερικά εκτοπισμένων σημείωσε αύξηση το 2021, φτάνοντας στα επίπεδα της προ κορονοϊού εποχής, με τον εθελούσιο επαναπατρισμό να αυξάνεται κατά 71%, αν και διευκρινίζεται ότι οι αριθμοί συνολικά παρέμειναν σε μέτρια επίπεδα.

Τέλος, αν και ο εκτιμώμενος αριθμός των ανιθαγενών αυξήθηκε ελαφρώς το 2021, περίπου 81.200 άνθρωποι απέκτησαν ιθαγένεια ή επιβεβαίωσαν την ιθαγένειά τους. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη μείωση στα επίπεδα ανιθαγένειας από τότε που ξεκίνησε η εκστρατεία της Ύπατης Αρμοστείας «Ανήκω» το 2014. Η έκθεση δημοσιεύεται με την ευκαιρία της Παγκόσμιας Ημέρας Προσφύγων στις 20 Ιουνίου. Κατά το φετινό εορτασμό η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στέλνει το μήνυμα ότι όλοι έχουν το δικαίωμα να αναζητήσουν ασφάλεια, όποιοι και αν είναι, από όπου και αν προέρχονται και όποτε και αν χρειάστηκε να εκτοπιστούν.