Το νεοσυντηρητικό φάντασμα Τραμπ

Πολλοί ήταν οι αναλυτές που θεώρησαν την προεδρική θητεία Τραμπ ένα «παράδοξο επεισόδιο», μια μορφή αρνητικής παρένθεσης στην Αμερική της φιλελεύθερης παράδοσης, στην τοκβιλιανή Αμερική. Οι πρόσφατες τοποθετήσεις του για κοινωνικά και εθνικά ζητήματα έρχονται να υπενθυμίσουν ότι ο νέος συντηρητισμός δεν έχει πει ακόμη την τελευταία του λέξη ή, έστω, ότι δεν λέει να εγκαταλείψει την πάλη των πολιτικών ιδεών και τον αγώνα για την πολιτική εξουσία.

Στο πλαίσιο αυτό, η εκλογή του επικεφαλής των Δημοκρατικών Τζο Μπάιντεν σηματοδοτεί, στα μάτια των νεοσυντηρητικών, ανοιχτά σύνορα, τεράστια υποχώρηση του αμερικανικού έθνους στην διεθνή σκηνή, υψηλή φορολογία, επικοινωνιακά συγκεκαλυμμένη φτωχοποίηση των πολιτών, άκρατο δικαιωματισμό, ημιμαρξιστικό προοδευτισμό.

Στον αντίποδα αυτού του πολιτικά πλαδαρού και κοινωνικά άνευρου φιλελεύθερου Κέντρου ίσταται η νεοσυντηρητική επιλογή Τραμπ, ο υπερδεξιός πρώην Πρόεδρος, με τις υπέρμετρες αξιώσεις από την πολιτική για την Αμερική και τους Αμερικανούς.

Ο συντηρητισμός του πρώην Προέδρου δεν συνεπάγεται επιστροφή στη σκέψη των πρώτων συντηρητικών θεωρητικών των αρχών του 19^ου αιώνα, που, έκτοτε, τοποθετούνται στα δεξιά της πολιτικής πάλης και του πολιτικού συνεχούς. Δεν συνεπάγεται, επίσης, επανάκαμψη του φιλελεύθερου συντηρητισμού, που εντοπίζεται σε δεξιά/κεντροδεξιά κόμματα. Αυτά έχουν εγκολπωθεί, σε σημαντικό βαθμό, ατομοκεντρικές ιδέες, προτάσσουν την προοπτική της ατομικής ευημερίας, τρέφουν αισθήματα σεβασμού προς την ατομική ιδιοκτησία. Αν και δεν αποκλείουν πλήρως την παρέμβαση του κράτους στην οικονομία, στρέφονται ολοένα και περισσότερο προς την οικονομία της ελεύθερης αγοράς και αποδίδουν πρωτεύοντα ρόλο στην τόνωση της προσφοράς σε σχέση με την ανακατανομή του κοινωνικά παραγόμενου πλούτου. Φωνές φιλελεύθερου συντηρητισμού συναντά κάποιος στους Βρετανούς Τόρηδες, στους  Γάλλους γκωλικούς, ακόμη και στην ημέτερη Νέα Δημοκρατία.

Δεν είναι, όμως, αυτή η περίπτωση του Τραμπ. Ο τραμπικός συντηρητισμός έχει τα χαρακτηριστικά του αυταρχικού νεοσυντηρητισμού. Για αυτόν τον λόγο, εξάλλου, δεν τον συναντά κάποιος στην γκωλική δεξιά, στους Τόρηδες ή στις γραμμές της ΝΔ. Η πρόσφατη αποπομπή της Α. Λατινοπούλου αυτό δείχνει – πέρα βεβαίως από τους όποιους επικοινωνιακούς σχεδιασμούς.

Ο τραμπική υφής συντηρητισμός είναι ηθικιστικός, επιδιώκοντας να περιορίσει τους ρυθμούς ηθικής απελευθέρωσης που οι νέες τεχνολογικές πραγματικότητες προάγουν. Αυτές πρέπει να τεθούν υπό αυστηρό δημόσιο έλεγχο.

Ο νεοσυντηρητισμός αποστρέφεται την ιδέα του κράτους ως επιχειρηματία. Συνδέει όμως την ατομική επιχειρηματικότητα με χριστιανικές αναγνώσεις της ηθικής. Ο επιχειρηματίας πρέπει να είναι κοινωνικά αποδεκτός, αλλά οι εμπορικές και εν γένει οικονομικές δραστηριότητές του πρέπει να είναι απολύτως, «σκληρά», σύμφωνες τον νόμο.

Η τεχνολογική εξέλιξη προάγει την απελευθέρωση του ανθρώπου από δουλείες του παρελθόντος, αλλά πρέπει να εντάσσεται μέσα στα ευρύτερα συγκείμενα των υφιστάμενων κοινωνικών θεσμών και συλλογικών αξιών, με πρώτες την πατρίδα και την οικογένεια. Έτσι, οι πρόοδοι της βιοτεχνολογίας γίνονται καταρχήν αποδεκτές, πάντοτε όμως μέσα στο πλαίσιο της παράδοσης, που δεν ανέχεται το δικαίωμα στην εκούσια διακοπή της κύησης.

Η αιτίαση περί εθνικισμού και φασισμού εκτοξεύεται εύκολα, ακόμη και από εμάς τους φιλελεύθερους, γιατί ακριβώς είναι εύκολη. Το πολιτικό πράγμα όμως είναι συνήθως δύσκολο και ο νεοσυντηρητισμός τύπου Τραμπ, που επαναφέρει τον υπερδεξιό λόγο και από την πόρτα και από το παράθυρο, επιμένει. Θα επιμείνουμε κι εμείς.