ΕΕ: Ποιο νέο μοντέλο διακυβέρνησης;

Η βάναυση και παράνομη εισβολή της Ρωσίας λειτούργησε αναμφίβολα σαν επιταχυντής γεωπολιτικών και οικονομικών εξελίξεων στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία καλείται, εκ των πραγμάτων, να αποφασίσει προς ποιο μοντέλο διακυβέρνησης πρόκειται να κινηθεί.

Εδώ και χρόνια, η σχετική συζήτηση εντός τω θεσμικών οργάνων αλλά και στους λαούς της Ευρώπης ταλαντευόταν ανάμεσα στο ομοσπονδιακό, το συναινετικό και το συνομοσπονδιακό υπόδειγμα.

Με βάση το ομοσπονδιακό πρότυπο, ο στρατηγικός της ΕΕ είναι η διαμόρφωση ενός σύνθετου δήμου, αποτελούμενου από ισχυρές συστατικές μονάδες και ισχυρή γενική κυβέρνηση, καθεμιά από τις οποίες φέρει εξουσίες που τις έχει αναθέσει ο λαός. Αυτός ο σύνθετος δήμος θα πρέπει να είναι εξουσιοδοτημένος να διαπραγματεύεται απευθείας με το σώμα των πολιτών κατά την άσκηση των εξουσιών. Το υπόδειγμα αυτό κατηγορείται ότι υποβιβάζει υπέρμετρα τις αρμοδιότητες των κρατών – μελών και μετατρέπει τον Πρωθυπουργό της κάθε χώρας μέλους σε ένα είδος «νομάρχη» των Βρυξελλών.

Το συναινετικό υπόδειγμα βασίζεται πρωταρχικά σε μερικές αναθεωρήσεις προγενέστερων συνθηκών. Με αυτόν τον τρόπο θεωρείται ότι είναι δυνατόν να καλυφθούν οι θεσμικές ελλείψεις αναφορικά με τη διαδικασία λήψης των αποφάσεων και ότι φέρνει πιο κοντά τους Ευρωπαίους πολίτες με τα κεντρικά θεσμικά όργανα και τα πρωταρχικά ενωσιακά κέντρα απόφασης.

Η σχετική συζήτηση διήρκεσε πάρα πολύ, χωρίς, ωστόσο, να οδηγηθούμε ως ευρωπαϊκή ολότητα στην υιοθέτηση της μιας ή της άλλης λύσης.

Η Ιστορία όμως απεχθάνεται τα κενά. Τα δραματικά γεγονότα στο ουκρανικό έδαφος είναι εδώ για να μας το υπενθυμίζουν.

Η ΕΕ έχει ολοφάνερη ανάγκη από πιο ευέλικτες δομές διακυβέρνησης και το συνομοσπονδιακό υπόδειγμα προσιδιάζει περισσότερο στα αιτήματα των καιρών. Η διαδικασία της ευρωπαϊκής ενοποίησης μπορεί να αναβαθμιστεί μέσα από την περαιτέρω εμβάθυνσή της και την ενίσχυση της ελαστικότητάς της αναφορικά με τις ενδιαφερόμενες και υποψήφιες προς ένταξη χώρες, στοιχείο που θα αίρει το δίλημμα ανάμεσα στην πλήρη ένταξη και την «καθόλου ένταξη».

Στην συνομοσπονδιακή προοπτική, τα εθνικά κράτη διατηρούν το μεγάλο μέρος της κυριαρχίας τους και συνενώνονται μέσω μιας συνθήκης και όχι υποχρεωτικά ενός συνταγματικού κειμένου. Η δημοκρατική αρχή υπηρετείται καλύτερα από τη συγκρότηση μιας δημοκρατικής κοινότητας κρατών, ικανής να κινείται πιο ευέλικτα και αποτελεσματικά στους ταραγμένους μας χρόνους. Η πιο στενή πρόσβαση στο κοινό μας νόμισμα, στην κοινή αγορά, τη νομική ενωσιακή ικανότητα προάγεται από το συνομοσπονδιακό υπόδειγμα, το οποίο, επιπλέον, προβλέπει τη συνδιαχείριση των επιμέρους εθνικών κυριαρχιών.

Προς αυτήν την κατεύθυνση κινούνται, εξάλλου, οι αναζητήσεις της σημερινής κυβερνητικής πλειοψηφίας στη χώρα μας και οι αντίστοιχες καταθέσεις και άλλων ηγετών και ευρωπαίων αξιωματούχων, όπως είναι οι περιπτώσεις του Σαρλ Μισέλ, Προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, και του Γάλλου Προέδρου Εμμανουέλ Μακρόν.