La Tribune: Τι συμβολίζει ο Σάλμαν Ρουσντί;

Ο φετφάς που εκδόθηκε εναντίον του το 1989 μετέτρεψε τον Σάλμαν Ρουσντί σε πολιτιστική εικόνα που αντιπροσωπεύει τη σημασία της ελευθερίας της έκφρασης του συγγραφέα.

Η πόλη Chautauqua, που βρίσκεται νοτιοδυτικά του Μπάφαλο της Νέας Υόρκης, είναι γνωστή για τα καλοκαιρινά της συνέδρια. Είναι ένα μέρος όπου οι άνθρωποι έρχονται για να αναζητήσουν με ειρήνη και γαλήνη. Ο Σαλμάν Ρουσντί, ένας σπουδαίος συγγραφέας και διανοούμενος με επιρροή, είχε ήδη μιλήσει σε αυτό το πλαίσιο.

Την Παρασκευή, 12 Αυγούστου, προσκλήθηκε να μιλήσει για ένα θέμα της καρδιάς του: τα δεινά των συγγραφέων στην Ουκρανία και την ηθική ευθύνη των φιλελεύθερων εθνών-κρατών απέναντί ​​τους. Καθ’ όλη τη διάρκεια της καριέρας του, ο Ρουσντί υπερασπίστηκε ακούραστα την ελευθερία της έκφρασης για τους συγγραφείς.

Στο κοινό -περίπου 2.500 άτομα- ήταν ο Χαντί Ματάρ, 24 ετών, από το Νιου Τζέρσεϊ, ο οποίος ανέβηκε στη σκηνή και μαχαίρωσε τον Ρουσντί στο λαιμό και την κοιλιά.

Πριν από περισσότερα από 30 χρόνια, στις 14 Φεβρουαρίου 1989, ο 88χρονος Αγιατολάχ Ρουχολάχ Χομεϊνί, τότε πνευματικός ηγέτης του Ιράν, καταδίκασε τον Ρουστντί σε θάνατο με φετφά, μια νόμιμη απόφαση που ελήφθη βάσει του ισχύοντος νόμου της Σαρία στη χώρα. Κρίθηκε ένοχος για βλασφημία κατά του Προφήτη Μωάμεθ στο μυθιστόρημά του «Οι Σατανικοί Στίχοι».

Το μεγαλύτερο λάθος του; Υπαινίσσεται ότι ο ίδιος ο Σατανάς είχε παραμορφώσει το μήνυμα που έστειλε ο Μωάμεθ στον άγγελο Γαβριήλ. Αυτές είναι, φυσικά, παραισθησιακές αναμνήσεις του φαινομενικά διαταραγμένου χαρακτήρα του μυθιστορήματος, Gibreel Farishta. Αλλά εξισώνοντας συγγραφέα και αφηγητή, ο φετφάς καθιστά τον Ρουσντί υπεύθυνο για τα λόγια και τις πράξεις ενός χαρακτήρα. Και ποιος επομένως αξίζει να καταδικαστεί.

Από τότε που εκδόθηκε ο φετφάς εναντίον του, το φάντασμα του θανάτου στοιχειώνει τον Ρούσντι, παρόλο που η ιρανική κυβέρνηση απέσυρε φαινομενικά την υποστήριξή της για αυτήν την πεποίθηση, αλλά χωρίς να παραδεχτεί ότι ένας φετφάς που εκδόθηκε από έναν ειδικευμένο μελετητή του Ισλάμ – που ήταν ο Χομεϊνί -, θα μπορούσε να ανακληθεί . Ο ίδιος ο Ρουσντί δεν έπαιρνε πάντα σοβαρά αυτές τις απειλές: τα τελευταία χρόνια, ζούσε πιο ελεύθερα, συχνά χωρίς σωματοφύλακες.

Αν και ο συγγραφέας δεν είναι πλέον σε αναπνευστήρα, τα τραύματά του παραμένουν σοβαρά. Όπως  είπε ο ατζέντης του, κινδυνεύει να χάσει ένα μάτι και πιθανώς ακόμη και τη χρήση ενός βραχίονα. Θα αναρρώσει, αλλά φαίνεται απίθανο να επιστρέψει στον παλιό αφηγητή, όπως τον ξέραμε κατά τις επισκέψεις μας στο Πανεπιστήμιο Emory της Τζόρτζια, όπου για πέντε χρόνια, από το 2006 έως το 2011, ήταν συγγραφέας στην κατοικία, και όπου ήταν εγκατεστημένα τα αρχεία του.

Οι  Σατανικοί Στίχοι  δημοσιεύτηκαν πριν από περισσότερα από 30 χρόνια – λίγα χρόνια πριν από τη γέννηση του κακοποιού του Ρουσντί, Χαντί Ματάρ. Όμως, η προσβολή του Ισλάμ που ένιωσαν οι επικριτές του συγγραφέα φαίνεται ότι άντεξε.    Η συνεχιζόμενη συζήτηση για τον Ρουσντί (όπως πρότεινε  το άρθρο του Time το 1989 για τον φετφά  ) αποκαλύπτει ρήγματα μεταξύ Δύσης και Ανατολής που μέχρι τότε παρέμεναν κρυφά.

Αυτά τα ρήγματα καθιερώνουν, υποστηρίζει ο συγγραφέας, μια ριζική διαφορά μεταξύ της καλλιτεχνικής ευθύνης στη Δύση και στην Ανατολή.

Αυτός ο λόγος ριζικής διαφοράς είχε ήδη ριζώσει στην ευρωπαϊκή ανθρωπιστική επιστήμη, όπως έδειξε ο Έντουαρντ Σάιντ στο αριστοτεχνικό του βιβλίο του 1979, «Οριενταλισμός». Πολλοί έχουν υποστηρίξει ότι  οι Σατανικοί Στίχοι του Ρουσντί  έδωσαν ένα επίκεντρο για συζήτηση – με ένα απτό αντικείμενο που θα μπορούσε να επισημανθεί ως το οριστικό παράδειγμα του δυτικού ανταγωνισμού προς το Ισλάμ.

Δυστυχώς, ο Ρουσντί ταυτίζεται σε μεγάλο βαθμό (από ορισμένους) με αντι-ισλαμικά αισθήματα. Τράβηξε την προσοχή από το επίτευγμά του ως συγγραφέας μερικών από τα καλύτερα μυθιστορήματα που γράφτηκαν κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα – ένας σπουδαίος συγγραφέας, του οποίου το όνομα παρουσιάζεται τακτικά ως πιθανός βραβευμένος με Νόμπελ λογοτεχνίας.