Πρεθιάδο: Ο σημερινός Ζαν Ντελέζ για τους transgender -«Είμαι το τέρας που σας μιλά»

Ο φιλόσοφος, συγγραφέας και εικαστικός επιμελητής Πωλ Μπ. Πρεθιάδο, «διεμφυλικός άντρας, με μη δυαδικό σώμα», είναι σήμερα για τους queer, τους transgender, τους μη-δυαδικούς, για τις σπουδές φύλου, σώματος και σεξουαλικών πολιτικών, ό,τι ήταν ο Ζαν Ντελέζ και ο Φελίξ Γκουαταρί για τη γενιά του ’68 (ιδιαίτερα με το κοινό έργο τους Αντι-Οιδίπους, 1972).

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Espacio Psicoanalítico de BCN (@epbcn)

Ο Πρεθιάδο, με το βιβλίο του «Είμαι το τέρας που σας μιλά», ουσιαστικά ένα μανιφέστο που στηρίζεται στην επεισοδιακή ομιλία του στο συνέδριο της Σχολής του Φροϊδικού Αιτίου στο Παρίσι το Νοέμβριο του 2019, ζήτησε από τους ψυχαναλυτές και, φυσικά, από την ψυχανάλυση να εγκαταλείψουν «την απαρχαιωμένη επιστημολογία της έμφυλης διαφοράς» και να αναζητήσουν ένα νέο παράδειγμα.

Για τον Πρεθιάδο, η επιστημολογική «μετάβαση» της ψυχανάλυσης (κατά το «μετάβαση φύλου») επιβάλλεται από τα νέα δεδομένα. Τα queer και τρανσφεμινιστικά κινήματα, τα κινήματα MeToo, Black Lives Matter, τα κινήματα των αυτοχθόνων, προκαλούν αυτές τις νέες ουσιαστικές μετατοπίσεις.

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Sherocco (@sherocco_festival)

«Δεν μπορείτε να συνεχίσετε να μιλάτε για το οιδιπόδειο σύμπλεγμα ή για το όνομα του πατέρα σε μια κοινωνία που αναγνωρίζει για πρώτη φορά στην ιστορία τις γυναικοκτονίες, μια κοινωνία όπου τα θύματα της πατριαρχικής βίας μιλούν και καταγγέλλουν τους πατεράδες, τους συζύγους, τους διευθυντές, τους συντρόφους τους», είπε ο Πρεθιάδο στο συνέδριο των ψυχαναλυτών. «Δεν μπορείτε πια να υποστηρίζετε την καθολικότητα της έμφυλης διαφοράς και τη σταθερότητα της ετεροφυλοφιλικής και ομοφυλοφιλικής ταυτότητας σε μια κοινωνία όπου είναι νόμιμο να αλλάζει κανείς φύλο ή να αυτοπροσδιορίζεται ως μη δυαδικό άτομο, σε μια κοινωνία όπου υπάρχουν ήδη χιλιάδες παιδιά που γεννιούνται σε μη ετεροφυλόφιλες και μη-δυαδικές κοινωνίες».

Η ομιλία του Πρεθιάδο προκάλεσε τεράστιο σάλο μεταξύ των 3.500 ψυχαναλυτών του συνεδρίου της Σχολής Φροϊδικού Αιτίου, που, όπως είναι γνωστό, ιδρύθηκε από τον Ζακ Λακάν το 1981.

Στον σύντομο πρόλογο που έγραψε ο Πρεθιάδο για την έκδοση της ομιλίας του μεταφέρει την εικόνα των συνέδρων όταν τους ζήτησε να αναλάβουν τις ευθύνες τους μπροστά στον σημερινό μετασχηματισμό της επιστημολογίας, του σεξ και του φύλου: η μισή αίθουσα ξέσπασε σε γέλια, ενώ άλλοι άρχισαν να ουρλιάζουν ή του ζητούσαν να φύγει. Η «δουλειά» όμως είχε γίνει. Λίγες μέρες μετά την ομιλία οι ψυχαναλυτικές ενώσεις διασπάστηκαν.

Ο Πρεθιάδο εμφανίστηκε ενώπιον των συνέδρων της Σχολής του Φροϊδικού Αιτίου ως «τέρας», παραπέμποντας στον πίθηκο Κόκκινο Πέτερ, ήρωα στο διήγημα του Φραντς Κάφκα Αναφορά σε μια Ακαδημία (1917). Στο διήγημα αυτό ο πίθηκος, ο οποίος είχε αιχμαλωτιστεί και ενταχθεί σε τσίρκο, μαθαίνει τη γλώσσα των ανθρώπων και εξανθρωπίζεται. Έτσι μπορεί να εμφανίζεται ενώπιον μιας ακαδημίας επιστημόνων για να τους εξηγήσει τον τρόπο με τον οποίο αυτός, ο πρώην πίθηκος, αντιλαμβάνεται την ανθρώπινη εξέλιξη. Αν δεν ήθελε να πεθάνει στο κλουβί του τσίρκου, έπρεπε να μπει στο «κλουβί της ανθρώπινης υποκειμενικότητας».

«Έτσι απευθύνομαι κι εγώ σήμερα σε σας, τους ακαδημαϊκούς της ψυχανάλυσης, μέσα από το κλουβί του διεμφυλικού άντρα», είπε ο Πρεθιάδο. «Εγώ, ένα σώμα που σημαδεύεται από τον ιατρικό και νομικό λόγο ως τρανσέξουαλ, που τοποθετείται, με βάση τις περισσότερες θεωρίες σας, πέραν της νεύρωσης, στα όρια σχεδόν της ψύχωσης, ανίκανος να επιλύσω, όπως λέτε, ένα οιδιπόδειο σύμπλεγμα με αποτελεσματικό τρόπο ή δέσμιος του φθόνου του πέους».

Και όπως ο καφκικός Κόκκινος Πέτερ έμαθε τη γλώσσα των ανθρώπων, ο Πρεθιάδο έμαθε τη γλώσσα του Φρόιντ και του Λακάν, «τη γλώσσα της αποικιακής πατριαρχίας», για να απευθυνθεί στους ψυχαναλυτές. «Είμαι το τέρας που σηκώνεται από το ντιβάνι και παίρνει τον λόγο όχι ως ασθενής αλλά ως πολίτης, ως ένας τερατώδης ίσος σας».

Το κείμενο του Πρεθιάδο δεν είναι μόνο θεωρητικό, δεν είναι αποκλειστικά φιλοσοφικό και επιστημολογικό. Βασίζεται πολύ στην αυτοβιογραφία, καθώς ο συγγραφέας περιγράφει τη δική του μετάβαση.

Γεννήθηκε στο 1970 στο Μπούργκος («μια καθολική πόλη της Ισπανίας του Φράνκο») ως Μπεατρίς Πρεθιάδο. Έζησε, όπως γράφει ο ίδιος, έως τα τριάντα οκτώ χρόνια του ως γυναίκα, στη συνέχεια αυτοπροσδιοριζόταν ως μη δυαδικό άτομο και κατόπιν «αφομοιώθηκε στον κόσμο των αντρών, χωρίς να ταυτίζεται απόλυτα με αυτό το φύλο».

Από τις 16 Νοεμβρίου 2016 έχει διαβατήριο με αρσενικό όνομα και φύλο, Πωλ Μπ. Πρεθιάδο. Το Μπ. παραπέμπει στο γενέθλιο Μπεατρίς, και έτσι τον γνωρίσαμε κι εμείς στην Αθήνα, όταν είχε έρθει ως επιμελητής της Ντοκουμέντα.

Τη δύναμη για επιβίωση ο Πρεθιάδο δεν την βρήκε στην όποια «υποστήριξη» της ψυχανάλυσης ή της ψυχολογίας

«Τη χρωστάω στα φεμινιστικά, πανκ, αντιρατσιστικά και λεσβιακά βιβλία» γράφει. Και ανακαλεί τη στιγμή που σε ηλικία δεκαεπτά ετών, το 1987, βρίσκει σε ένα βιβλιοπωλείο της Μαδρίτης την ισπανική μετάφραση του βιβλίου της Μονίκ Βιτίγκ Το λεσβιακό σώμα. Ροζ εξώφυλλο, με πρόωρα κιτρινισμένες σελίδες, γράφει. Και σαν να μην έφτανε ο τίτλος, στο εξώφυλλο ο Ισπανός εκδότης αναπαρήγαγε μια παράγραφο: «το λεσβιακό σώμα, τα κολπικά υγρά, οι εκκρίσεις, το σάλιο, η μύξα, τα δάκρυα…».