Ο λόγος που η τεχνητή νοημοσύνη πρέπει να γίνει μάθημα στο σχολείο

Γιατί δεν πρέπει να καθυστερούμε άλλο την ουσιαστική ένταξη της τεχνητής νοημοσύνης στο εκπαιδευτικό μας σύστημα.

Σε πολύ λίγο, μια τεχνολογία θα παίρνει αποφάσεις για τις ζωές όλων μας –σημαντικές αποφάσεις, όπως το αν αξίζουμε ένα δάνειο, μια άδεια, μια επιβράβευση, κάποιο προνόμιο, μια θεραπεία ή και μια ποινή–, αλλά η μεγάλη πλειονότητα του κόσμου προτιμά να μην τη γνωρίζει. Μια τεχνολογία γενικού σκοπού, σαν το ρεύμα, ετοιμάζεται να μπει καθολικά στις ζωές μας, αλλά εμείς μάλλον σφυρίζουμε αδιάφορα. Είναι προφανές ότι ελάχιστοι έχουν αντιληφθεί τη σπουδαιότητα του ζητήματος, γι’ αυτό και οι συζητήσεις στη δημόσια σφαίρα για την τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ) είναι ανύπαρκτες. Στη θέση αυτού του διαλόγου έχουμε βάλει μερικές καρικατουρίστικες απόψεις για τα ανθρωπόμορφα ρομπότ. Αυτά σκέφτονται όσοι θέλουν να νιώθουν ότι είναι κάπως συντονισμένοι με την εποχή.

Η γνώση είναι δύναμη

Όπως ήταν αναμενόμενο, τα τελευταία χρόνια στα εκπαιδευτικά πράγματα της Ελλάδας έχει γίνει ένα είδος μόδας η ρομποτική. Ιδιωτικά σχολεία, εκπαιδευτήρια και εξειδικευμένα ιδρύματα οργανώνουν σεμινάρια, ομίλους και εργαστήρια ρομποτικής, τα οποία απευθύνονται σε παιδιά όλων των ηλικιών. Στην τριτοβάθμια εκπαίδευση υπάρχουν επίσης αξιόλογα σχετικά μαθήματα. Η τάση αυτή, φυσικά, δεν μπορεί παρά να είναι κάτι θετικό για το συλλογικό παρόν και το μέλλον μας, καθώς η γνώση που συνδέεται με τις αναδυόμενες τεχνολογίες αποτελεί θεμέλιο ευημερίας. Για το δημόσιο σχολείο, ωστόσο, και συγκεκριμένα για την πρωτοβάθμια και τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, η ρομποτική είναι ακόμα ένα μεγάλο ερωτηματικό, καθώς απαιτούνται σημαντικοί πόροι και εξειδίκευση, που δεν προκύπτουν στο κενό. Φέτος προβλέπονται οι όμιλοι και τα σετ ρομποτικής στο δημόσιο σχολείο, αλλά προφανώς αυτό δεν αρκεί, κάτι που όμως θα το δούμε στην πράξη. Το βέβαιο ωστόσο είναι ότι, για να λειτουργήσει οποιοδήποτε σχέδιο τεχνολογικής κατεύθυνσης, απαιτούνται ευελιξία, συνεχής επικαιροποίηση, διαρκής ανασχεδιασμός, μεγάλη επένδυση και οργανωμένη δράση, που θα πρέπει, πάνω απ’ όλα, να πλαισιώνεται από ένα συνολικό όραμα για την εκπαίδευση στον 21ο αιώνα. Για να σκαρφαλώσεις στο κύμα της τεχνολογικής επανάστασης, πρέπει να γίνεις κι εσύ ο ίδιος νερό, καθώς η τεχνολογία ρέει διαρκώς, αλλάζοντας.

Για τον γραμματισμό στην ΤΝ τα πράγματα είναι πιο θολά, καθώς η κοινή γνώμη είναι διχασμένη, λόγω άγνοιας και σύγχυσης. Αναφορικά με τα ρομπότ, μπορεί να υπάρχει μια γενικευμένη ανησυχία, αλλά οι περισσότεροι αντιλαμβάνονται ότι αποτελούν το μέλλον. Για την ΤΝ, όμως, υπάρχει ο καταγεγραμμένος φόβος ότι αυτή τελικά θα υποτάξει τον άνθρωπο. Τα ρομπότ μπορούν να είναι υπό τον έλεγχό μας, αν όμως εξοπλιστούν με υπέρτερη της ανθρώπινης νοημοσύνη, τότε θα τα απορρίψουμε και αυτά. Η πλειονότητα πιστεύει σε μύθους που έχουν καλλιεργηθεί από ταινίες επιστημονικής φαντασίας και αγνοεί ότι είναι εντελώς απίθανο να δούμε εμείς ή τα παιδιά των παιδιών μας μια πραγματική υπερνοημοσύνη να ζει δίπλα μας. Όταν συνειδητοποιήσει κάποιος ότι δεν είναι αυτός ο κίνδυνος της ΤΝ, τότε είναι πιο πιθανό να πεισθεί πως η τεχνολογία αυτή είναι πραγματικά το παρόν και το μέλλον, καθώς σύντομα θα διέπει κυριολεκτικά τα πάντα. Ένας πιο ρεαλιστικός κίνδυνος που φέρνει η ΤΝ είναι η αδιαφάνεια των αποτελεσμάτων της, το ότι μπορεί να μας στερήσει αύριο κάτι χωρίς να καταλαβαίνουμε το γιατί. Ένα αυτοματοποιημένο σύστημα απονομής δικαιοσύνης, για παράδειγμα, θα μπορούσε να μας στερήσει ακόμα και την ελευθερία μας. Για τον λόγο αυτόν πρέπει να μάθουμε αμέσως περί τίνος πρόκειται.

Αντιλαμβανόμαστε όλοι ότι το να μπει η ΤΝ ως γνωστικό αντικείμενο στην πρωτοβάθμια και στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση είναι κάτι αυτονόητο και επείγον. Οι Έλληνες μαθητές έρχονται για πρώτη φορά σε επαφή με τους αλγόριθμους στην Α΄ Λυκείου, μέσα από ένα ξεπερασμένο εγχειρίδιο «εφαρμογών πληροφορικής», και συνεχίζουν ως το τέλος του σχολείου κατανοώντας λιγότερα και από τα βασικά. Αυτό πρέπει να αλλάξει, υποστηρίζει η UNESCO, και προσφέρει στα κράτη έναν οδηγό για όσους λαμβάνουν πολιτικές αποφάσεις, με χρήσιμες πληροφορίες και κατευθύνσεις για το μέλλον της εκπαίδευσης. Η πρωτοβουλία προέκυψε μετά τη «Συμφωνία του Πεκίνου για την τεχνητή νοημοσύνη στην εκπαίδευση», που υπογράφηκε από όλα τα κράτη-μέλη της UNESCO το 2019 και εντάσσεται στον «Τέταρτο Στόχο Βιώσιμης Ανάπτυξης», που είναι η ποιοτική εκπαίδευση για όλους. Ο οργανισμός αποτιμά οικονομικά το πεδίο της ΤΝ στην εκπαίδευση στα 6 δισεκατομμύρια δολάρια ως το 2024. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι στον συγκεκριμένο τομέα θα γίνουν παγκοσμίως τεράστιες ιδιωτικές και δημόσιες επενδύσεις – και εδώ θα μπορούσε φυσικά να συμμετάσχει και η Ελλάδα.