Πούτιν υπό ακροδεξιά πίεση

Οι ουκρανικές ανακτήσεις εδαφών, η προτροπή του ηγέτη της Τσετσενίας στον Πούτιν για χρήση πυρηνικών όπλων, οι πρόσφατες ανακατατάξεις στην ηγεσία του ρωσικού στρατού αναδεικνύουν μία ανησυχία, που πολλοί αναλυτές και δημοσιογράφοι απωθούσαν από τους συλλογισμούς τους: την ύπαρξη ενός πιο ακραίου, υπρεθνικιστικού ρεύματος στους κόλπους της ρωσικής κοινωνίας και του πολιτικού συστήματος, ρεύμα που ζητά τη χάραξη μιας πιο σκληρής γραμμής απέναντι στην Ουκρανία και τον ευρύτερο δυτικό κόσμο. Ο Πούτιν είναι ένας «ακραίος» της ρωσικής πολιτικής, αλλά δεν είναι ο μόνος «ακραίος», ούτε, πολύ περισσότερο, «ο πιο ακραίος».

Υπάρχει ένα πολύ ετερογενές εθνικιστικό ακροδεξιό ρεύμα στη Ρωσία, το οποίο πιστεύει ότι το Κρεμλίνο είναι πολύ ήπιο απέναντι στην Ουκρανία και κάνει εκστρατεία για «απόλυτο πόλεμο».

Ο «απόλυτος πόλεμος»

Από την έναρξη της εισβολής στην Ουκρανία, οι Ρώσοι ηγέτες ανέκαθεν αναφέρονταν στον πόλεμο ως «ειδική στρατιωτική επιχείρηση». Αυτή η αρχή δεν τέθηκε υπό αμφισβήτηση μετά την ομιλία του Βλαντιμίρ Πούτιν στις 21 Σεπτεμβρίου, στην οποία ανακοίνωσε μια μερική επιστράτευση και διατύπωσε, για πρώτη φορά, την απειλή χρήσης πυρηνικών όπλων.

Αυτή η φόρμουλα της «ειδικής επιχείρησης» στοχεύει να υπογραμμίσει τον υποτιθέμενο προσωρινό και περιορισμένο χαρακτήρα της ένοπλης σύγκρουσης. Σε τυπολογικό επίπεδο, η κατάσταση είναι αποτέλεσμα μιας – εκούσιας – ασάφειας σχετικά με τα όρια ανάμεσα στην ειρήνη και τον πόλεμο. Είναι, δηλαδή, ένα ενδιάμεσο ανάμεσα στην ειρήνη και την πολεμική κατάσταση, μια «ειδική επιχείρηση», που κινείται ανάμεσα στα δύο επίπεδα.

Ωστόσο, αυτό το ενδιάμεσο αμφισβητείται όλο και περισσότερο στη Ρωσία.

Αντιμέτωποι με τη σφοδρή αντίσταση από την Ουκρανία, οι Ρώσοι υπερεθνικιστές απαιτούν ολοένα και περισσότερο πλήρη κινητοποίηση, ταφή των ουκρανικών πόλεων με βόμβες, ακόμη και τη χρήση πυρηνικών όπλων. Και έτσι θέτουν το Κρεμλίνο υπό μία ολοένα αυξανόμενη πίεση.

Το παζλ των Ρώσων υπερεθνικιστών

Σχεδόν κανείς στη Ρωσία δεν ισχυρίζεται ότι είναι ανοιχτά «ακροδεξιός». Υπάρχει, ωστόσο, στα δεξιά του καθεστώτος Πούτιν, ένας ετερογενής συνασπισμός, όπου βρίσκουμε έξαλλους νεοορθόδοξους φονταμενταλιστές, περισσότερο ή λιγότερο ριζοσπάστες εθνικιστές, στρατιωτικούς μπλόγκερ και βετεράνους του Ντονμπάς με πρωταγωνιστή τον Ιγκόρ Γκίργκιν, γνωστό με το όνομα Στρέλκοφ, εν συντομία «Υπουργός Αμυνας» της αυτοαποκαλούμενης Λαϊκής Δημοκρατίας του Ντόνετσκ, το 2014.

Αυτό το πολιτικό περιθώριο δεν έχει κοινοβουλευτική εκπροσώπηση.

Το ψευδεπίγραφα Φιλελεύθερο Δημοκρατικό Κόμμα (LDPR) του Βλαντιμίρ Ζιρινόφσκι είχε αναμφισβήτητα μια υπερεθνικιστική στάση τη δεκαετία του 1990, αλλά στη συνέχεια ενσωματώθηκε, μαζί με το Κομμουνιστικό Κόμμα, σε ένα αυταρχικό σύστημα υπό την ηγεσία του Βλαντιμίρ Πούτιν με τον τίτλο, την ετικέτα της «συστημικής αντιπολίτευσης» ή της «ριζοσπαστικής συστημικής αντιπολίτευσης».

Ταυτόχρονα, πολλά ακροδεξιά κινήματα, που θεωρούνται επικίνδυνα ή πολύ βίαια, έχουν για χρόνια απαγορευτεί λόγω «εξτρεμισμού» και κανένα εθνικιστικό κόμμα της αντιπολίτευσης δεν έχει λάβει άδεια να εγγραφεί επίσημα στον κατάλογο των αναγνωρισμένων πολιτικών κομμάτων.

Ωστόσο, η παρουσία των εκπροσώπων αυτού του κινήματος στον ρωσικό χώρο των μέσων ενημέρωσης γίνεται ανεκτή, ενίοτε ενθαρρύνεται από το καθεστώς Πούτιν, όταν πρόκειται για παράγοντες που είναι κατά βάθος πιστοί σε αυτό.

Αυτή η φιλοπόλεμη συνάθροιση, η οποία πιστεύει ότι το Κρεμλίνο είναι μαλθακό απέναντι στην ουκρανική Κυβέρνηση, γίνεται όλο και πιο αισθητό σήμερα.

Κοινός παρονομαστής όλων αυτών των κινήσεων, προσώπων και συσσωματώσεων είναι το γεγονός, ότι καλούν σε έναν απόλυτο, έναν ολοκληρωτικό πόλεμο.

Ο όρος «ολοκληρωτικός πόλεμος» κατακτήθηκε από τον Έριχ Λούντεντορφ, έναν Γερμανό στρατηγό και πολιτικό εθνικιστικών φρονημάτων και συγγραφέα του βιβλίου Total War (1935), προτού ο όρος υιοθετηθεί από τον Καρλ Σμίτ, θεωρητικό του δικαίου και της πολιτικής, ο οποίος κινήθηκε στους κόλπους της ναζιστικής Γερμανίας.

Είναι αξιοσημείωτο ότι η εν λόγω αντίληψη περί πολέμου προϋποθέτει τη συμμετοχή του κοινωνικού συνόλου, και όχι μόνο του στρατιωτικού, αφού ο πόλεμος βιώνεται ως συλλογική υπαρξιακή κρίση. Όλα τα διαθέσιμα μέσα πρέπει να εξυπηρετούν τον πολεμικό σκοπό για να οδηγήσουν στην τελική νίκη.

Μία ενδελεχής και κάπως μεθοδική πλοήγηση στο διαδίκτυο μπορεί να πείσει κάθε αναγνώστη.